-
222 ] [ mokShamArgaprakAshak
so jaise anyamatI kartR^itvabuddhise Ishvarako mAnatA hai; usI prakAr yah arahantako mAnatA hai.
aisA nahI.n jAnatA ki phal to apane pariNAmo.nkA lagatA hai, arahanta unako nimittamAtra hai.n,
isaliye upachAr dvArA ve visheShaN sambhav hote hai.n.
apane pariNAm shuddha hue binA arahantahI svarga-mokShAdike dAtA nahI.n hai.n. tathA
arahantAdikake nAmAdikase shvAnAdikane svarga prApta kiyA, vahA.N nAmAdikakA hI atishay mAnate
hai.n; parantu binA pariNAmake nAm lenevAleko bhI svargakI prApti nahI.n hotI, tab sunanevAleko
kaise hogI? shvAnAdikako nAm sunaneke nimittase koI mandakaShAyarUp bhAv hue hai.n unakA phal
svarga huA hai; upachArase nAmakI hI mukhyatA kI hai.
tathA arahantAdikake nAm – pUjanAdikase aniShTa sAmagrIkA nAsh tathA iShTa sAmagrIkI prApti
mAnakar rogAdi miTAneke artha va dhanAdikakI prAptike artha nAm letA hai va pUjanAdi karatA
hai. so iShTa-aniShTakA kAraN to pUrvakarmakA uday hai, arahanta to kartA hai.n nahI.n.
arahantAdikakI bhaktirUp shubhopayog pariNAmo.nse pUrvapApake sa.nkramaNAdi ho jAte hai.n, isaliye
upachArase aniShTake nAshakA va iShTakI prAptikA kAraN arahantAdikakI bhakti kahI jAtI hai.
parantu jo jIv prathamase hI sA.nsArik prayojanasahit bhakti karatA hai usake to pApakA hI
abhiprAy huA. kA.nkShA, vichikitsArUp bhAv hue — unase pUrvapApake sa.nkramaNAdi kaise ho.nge?
isaliye usakA kArya siddha nahI.n huA.
tathA kitane hI jIv bhaktiko muktikA kAraN jAnakar vahA.N ati anurAgI hokar
pravartate hai.n. vah to anyamatI jaise bhaktise mukti mAnate hai.n vaisA hI inake bhI shraddhAn huA,
parantu bhakti to rAgarUp hai aur rAgase bandha hai, isaliye mokShakA kAraN nahI.n hai. jab rAgakA
uday AtA hai tab bhakti na kare to pApAnurAg ho, isaliye ashubharAg Cho.Dneke liye j~nAnI
bhaktime.n pravartate hai.n aur mokShamArgako bAhya nimittamAtra bhI jAnate hai.n; parantu yahA.N hI upAdeyapanA
mAnakar santuShTa nahI.n hote, shuddhopayogake udyamI rahate hai.n.
vahI pa.nchAstikAy vyAkhyAme.n kahA haiH — iya.n bhaktiH kevalabhaktipradhAnasyAj~nAnino bhavati.
tIvrarAgajvaravinodArthamasthAnarAganiShedhArtha.n kvachit j~nAninopi bhavati..1
arthaH — yah bhakti keval bhakti hI hai pradhAn jisake aise aj~nAnI jIvake hotI hai.
tathA tIvrarAgajvar miTAneke artha yA kusthAnake rAgakA niShedh karaneke artha kadAchit j~nAnIke
bhI hotI hai.
1. aya.n hi sthUlalakShatayA kevalabhaktipradhAnyasyAj~nAnino bhavati. uparitanabhUmikAyAmalabdhAspadasyAsthAnarAg
niShedhArtha.n tIvrarAgajvaravinodArtha.n vA kadAchijj~nAnino.api bhavatIti.(gAthA 136 kI TIkA)