-
332 ] [ mokShamArgaprakAshak
nimittase jo viparItAbhinivesharahit shraddhAn huA so nishchayasamyaktva hai – aisA jAnanA.
phi ra prashnaH – kitane hI shAstro.nme.n likhA hai ki AtmA hai vahI nishchayasamyaktva hai aur
sarva vyavahAr hai so kis prakAr hai?
samAdhAnaH – viparItAbhinivesharahit shraddhAn huA so AtmAkA hI svarUp hai, vahA.N
abhedabuddhise AtmA aur samyaktvame.n bhinnatA nahI.n hai; isaliye nishchayase AtmAko hI samyaktva
kahA. anya sarva samyaktvako nimittamAtra hai.n va bhed-kalpanA karane par AtmA aur samyaktvake
bhinnatA kahI jAtI hai; isaliye anya sarva vyavahAr kahe hai.n – aisA jAnanA.
is prakAr nishchayasamyaktva aur vyavahArasamyaktvase samyaktvake do bhed hai.n.
tathA anya nimittAdi apekShA Aj~nAsamyaktvAdi samyaktvake das bhed kiye hai.n.
vah AtmAnushAsaname.n kahA haiH –
Aj~nAmArgasamudbhavamupadeshAtsUtrabIjasa.nkShepAt.
vistArArthAbhyA.n bhavamavagADhaparamAvAgADhe cha..11..
artha : – jin Aj~nAse tattvashraddhAn huA ho so Aj~nAsamyaktva hai.
yahA.N itanA jAnanA – ‘mujhako jinaAj~nA pramAN hai’, itanA hI shraddhAn samyaktva nahI.n
hai. Aj~nA mAnanA to kAraNabhUt hai. isIse yahA.N Aj~nAse utpanna kahA hai. isaliye pahale
jinAj~nA mAnanese pashchAt jo tattvashraddhAn huA so Aj~nAsamyaktva hai. isI prakAr nirgranthamArgake
avalokaname.n tattvashraddhAn ho so mArgasamyaktva hai1.........
isaprakAr ATh bhed to kAraN-apekShA kiye. tathA shrutakevalIko jo tattvashraddhAn hai,
1 mArgasamyaktvake bAd yahA.N pa.nDitajIkI hastalikhit pratime.n Chah samyaktvakA varNan karaneke liye tIn
pa.nktiyo.nkA sthAn Cho.DA gayA hai, kintu ve likh nahI.n pAye. yah varNan anya grantho.nke anusAr diyA jAtA haiH —
[tathA utkR^iShTa puruSh tIrtha~N.hkarAdik unake purANo.nke upadeshase utpanna jo samyagj~nAn usase utpanna Agam-
samudrame.n pravIN puruSho.nke upadeshAdise huI jo upadeshadR^iShTi so upadeshasamyaktva hai. munike AcharaNake vidhAnako
pratipAdan karanevAlA jo AchArasUtra, use sunakar jo shraddhAn karanA ho use bhale prakAr sUtradR^iShTi kahI hai, yah
sUtrasamyaktva hai. tathA bIj jo gaNitaj~nAnake kAraN unake dvArA darshanamohake anupam upashamake balase, duShkar
hai jAnanekI gati jisakI aisA padArtho.nkA samUh, usakI huI hai upalabdhi arthAt shraddhAnarUp pariNati jisake,
aisA jo karaNAnuyogakA j~nAnI bhavya, usake bIjadR^iShTi hotI hai, yah bIjasamyaktva jAnanA. tathA padArtho.nko
sa.nkShepapanese jAnakar jo shraddhAn huA so bhalI sa.nkShepadR^iShTi hai, yah sa.nkShepasamyaktva jAnanA. dvAdashA.ngavANIko
sunakar kI gaI jo ruchi
– shraddhAn use he bhavya, tU vistAradR^iShTi jAn, yah vistArasamyaktva hai. tathA jainashAstrake
vachanake sivA kisI arthake nimittase huI so arthadR^iShTi hai, yah arthasamyaktva jAnanA. ]