-
62 ] [ mokShamArgaprakAshak
vedanIyakA kathan karate hue kiyA vaisA yahA.N bhI jAnanA. vedanIy aur nAmame.n sukh-duHkhake
kAraNapanekI samAnatAse nirUpaNakI samAnatA jAnanA.
gotrakarmake udayase honevAlA duHkh aur usase nivR^itti
tathA gotrakarmake udayase uchcha-nIch kulame.n utpanna hotA hai. vahA.N uchcha kulame.n utpanna hone
par apaneko U.NchA mAnatA hai aur nIch kulame.n utpanna hone par apaneko nIchA mAnatA hai. vahA.N,
kul palaTanekA upAy to isako bhAsit nahI.n hotA, isaliye jaisA kul prApta kiyA usIme.n
apanApan mAnatA hai. parantu kul kI apekShA U.NchA-nIchA mAnanA bhram hai. koI uchcha kulavAlA
ni.ndya kArya kare to vah nIchA ho jAye aur nIch kulame.n koI shlAghya kArya kare to vah U.NchA
ho jAye. lobhAdikase uchcha kulavAle nIche kulavAlekI sevA karane lag jAte hai.n.
tathA kul kitane kAl rahatA hai? paryAy ChUTane par kulakI badalI ho jAtI hai; isaliye
uchcha-nIch kulase apaneko U.NchA-nIchA mAnane par uchcha kulavAleko nIchA honeke bhayakA aur
nIch kulavAle ko prApta kiye hue nIchepanakA duHkh hI hai.
isakA sachchA upAy yahI hai ki — samyagdarshanAdik dvArA uchcha-nIch kulame.n harSha-viShAd
na mAne. tathA unhI.nse jisakI phi ra badalI nahI.n hotI aisA sabase U.NchA siddhapad prApta karatA
hai tab sab duHkh miT jAte hai.n aur sukhI hotA hai.
is prakAr karmodayakI apekShA mithyAdarshanAdikake nimittase sa.nsArame.n duHkh hI duHkh pAyA
jAtA hai, usakA varNan kiyA.
(kha) paryAyakI apekShAse
paryAyo.nkI apekShAse ab, isI duHkhakA varNan karate hai.nH —
ekendriy jIvo.nke duHkh
is sa.nsArame.n bahut kAl to ekendriy paryAyame.n hI bItatA hai. isaliye anAdihIse
to nityanigodame.n rahanA hotA hai; phi ra vahA.Nse nikalanA aisA hai jaisA bhA.Dme.n bhu.Njate hue chanekA
uchaT jAnA. is prakAr vahA.Nse nikalakar anya paryAy dhAraN kare to trasame.n to bahut tho.De
hI kAl rahatA hai; ekendriyame.n hI bahut kAl vyatIt karatA hai.
vahA.N itaranigodame.n bahut kAl rahanA hotA hai tathA kitane kAl tak pR^ithvI, ap,
tej, vAyu aur pratyek vanaspatime.n rahanA hotA hai. nityanigodase nikalakar bAdame.n trasame.n rahanekA
utkR^iShTa kAl to sAdhik do hajAr sAgar hI hai tathA ekendriyame.n rahanekA utkR^iShTa kAl asa.nkhyAt