-
ಚೌಥಾ ಅಧಿಕಾರ ][ ೮೫
ಮಿಥ್ಯಾಜ್ಞಾನಕಾ ಸ್ವರೂಪ
ಅಬ, ಮಿಥ್ಯಾಜ್ಞಾನಕಾ ಸ್ವರೂಪ ಕಹತೇ ಹೈಂಃ — ಪ್ರಯೋಜನಭೂತ ಜೀವಾದಿ ತತ್ತ್ವೋಂಕೋ ಅಯಥಾರ್ಥ ಜಾನನೇಕಾ
ನಾಮ ಮಿಥ್ಯಾಜ್ಞಾನ ಹೈ. ಉಸಕೇ ದ್ವಾರಾ ಉನಕೋ ಜಾನನೇಮೇಂ ಸಂಶಯ, ವಿಪರ್ಯಯ, ಅನಧ್ಯವಸಾಯ ಹೋತಾ ಹೈ.
ವಹಾಂ ‘ಐಸೇ ಹೈ ಕಿ ಐಸೇ ಹೈ?’ — ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಪರಸ್ಪರ ವಿರುದ್ಧತಾ ಸಹಿತ ದೋರೂಪ ಜ್ಞಾನ ಉಸಕಾ ನಾಮ
ಸಂಶಯ ಹೈ. ಜೈಸೇ — ‘ಮೈಂ ಆತ್ಮಾ ಹೂಂ ಕಿ ಶರೀರ ಹೂಂ?’ — ಐಸಾ ಜಾನನಾ. ತಥಾ ‘ಐಸಾ ಹೀ ಹೈ’ ಇಸ
ಪ್ರಕಾರ ವಸ್ತುಸ್ವರೂಪಸೇ ವಿರುದ್ಧತಾ ಸಹಿತ ಏಕರೂಪ ಜ್ಞಾನ ಉಸಕಾ ನಾಮ ವಿಪರ್ಯಯ ಹೈ. ಜೈಸೇ — ‘ಮೈಂ ಶರೀರ
ಹೂಂ’ — ಐಸಾ ಜಾನನಾ. ತಥಾ ‘ಕುಛ ಹೈ’ ಐಸಾ ನಿರ್ಧಾರರಹಿತ ವಿಚಾರ ಉಸಕಾ ನಾಮ ಅನಧ್ಯವಸಾಯ ಹೈ.
ಜೈಸೇ — ‘ಮೈಂ ಕೋಈ ಹೂಂ’ — ಐಸಾ ಜಾನನಾ. ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಪ್ರಯೋಜನಭೂತ ಜೀವಾದಿ ತತ್ತ್ವೋಂಮೇಂ ಸಂಶಯ, ವಿಪರ್ಯಯ,
ಅನಧ್ಯವಸಾಯರೂಪ ಜೋ ಜಾನನಾ ಹೋ ಉಸಕಾ ನಾಮ ಮಿಥ್ಯಾಜ್ಞಾನ ಹೈ.
ತಥಾ ಅಪ್ರಯೋಜನಭೂತ ಪದಾರ್ಥೋಂಕೋ ಯಥಾರ್ಥ ಜಾನೇ ಯಾ ಅಯಥಾರ್ಥ ಜಾನೇ ಉಸಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾ ಮಿಥ್ಯಾಜ್ಞಾನ –
ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನ ನಾಮ ನಹೀಂ ಹೈ. ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಮಿಥ್ಯಾದೃಷ್ಟಿ ರಸ್ಸೀಕೋ ರಸ್ಸೀ ಜಾನೇ ತೋ ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನ ನಾಮ ನಹೀಂ
ಹೋತಾ ಔರ ಸಮ್ಯಗ್ದೃಷ್ಟಿ ರಸ್ಸೀಕೋ ಸಾಂಪ ಜಾನೇ ತೋ ಮಿಥ್ಯಾಜ್ಞಾನ ನಾಮ ನಹೀಂ ಹೋತಾ.
ಯಹಾಂ ಪ್ರಶ್ನ ಹೈ ಕಿ — ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ಸಚ್ಚೇ-ಝೂಠೇ ಜ್ಞಾನಕೋ ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನ – ಮಿಥ್ಯಾಜ್ಞಾನ ಕೈಸೇ ನ ಕಹೇಂ?
ಸಮಾಧಾನಃ — ಜಹಾಂ ಜಾನನೇಕಾ ಹೀ — ಸಚ-ಝೂಠಕಾ ನಿರ್ಧಾರ ಕರನೇಕಾ — ಪ್ರಯೋಜನ ಹೋ ವಹಾಂ ತೋ
ಕೋಈ ಪದಾರ್ಥ ಹೈ ಉಸಕೇ ಸಚ-ಝೂಠ ಜಾನನೇಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾ ಹೀ ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನ – ಮಿಥ್ಯಾಜ್ಞಾನ ನಾಮ ದಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ.
ಜೈಸೇ — ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ-ಪರೋಕ್ಷ ಪ್ರಮಾಣಕೇ ವರ್ಣನಮೇಂ ಕೋಈ ಪದಾರ್ಥ ಹೋತಾ ಹೈ; ಉಸಕೇ ಸಚ್ಚೇ ಜಾನನೇರೂಪ ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನಕಾ
ಗ್ರಹಣ ಕಿಯಾ ಹೈ ಔರ ಸಂಶಯಾದಿರೂಪ ಜಾನನೇಕೋ ಅಪ್ರಮಾಣರೂಪ ಮಿಥ್ಯಾಜ್ಞಾನ ಕಹಾ ಹೈ. ತಥಾ ಯಹಾಂ ಸಂಸಾರ –
ಮೋಕ್ಷಕೇ ಕಾರಣಭೂತ ಸಚ-ಝೂಠ ಜಾನನೇಕಾ ನಿರ್ಧಾರ ಕರನಾ ಹೈ, ವಹಾಂ ರಸ್ಸೀ, ಸರ್ಪಾದಿಕಕಾ ಯಥಾರ್ಥ ಯಾ ಅನ್ಯಥಾ
ಜ್ಞಾನ ಸಂಸಾರ – ಮೋಕ್ಷಕಾ ಕಾರಣ ನಹೀಂ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಉನಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾ ಯಹಾಂ ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನ – ಮಿಥ್ಯಾಜ್ಞಾನ ನಹೀಂ ಕಹೇ
ಹೈಂ. ಯಹಾಂ ತೋ ಪ್ರಯೋಜನಭೂತ ಜೀವಾದಿಕ ತತ್ತ್ವೋಂಕೇ ಹೀ ಜಾನನೇಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾ ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನ – ಮಿಥ್ಯಾಜ್ಞಾನ ಕಹೇ ಹೈಂ.
ಇಸೀ ಅಭಿಪ್ರಾಯಸೇ ಸಿದ್ಧಾನ್ತಮೇಂ ಮಿಥ್ಯಾದೃಷ್ಟಿಕೇ ತೋ ಸರ್ವ ಜಾನನೇಕೋ ಮಿಥ್ಯಾಜ್ಞಾನ ಹೀ ಕಹಾ ಔರ
ಸಮ್ಯಗ್ದೃಷ್ಟಿಕೇ ಸರ್ವ ಜಾನನೇಕೋ ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನ ಕಹಾ.
ಯಹಾಂ ಪ್ರಶ್ನ ಹೈ ಕಿ — ಮಿಥ್ಯಾದೃಷ್ಟಿಕೋ ಜೀವಾದಿ ತತ್ತ್ವೋಂಕಾ ಅಯಥಾರ್ಥ ಜಾನನಾ ಹೈ, ಉಸೇ ಮಿಥ್ಯಾಜ್ಞಾನ
ಕಹೋ; ಪರನ್ತು ರಸ್ಸೀ, ಸರ್ಪಾದಿಕಕೇ ಯಥಾರ್ಥ ಜಾನನೇಕೋ ತೋ ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನ ಕಹೋ.
ಸಮಾಧಾನ : — ಮಿಥ್ಯಾದೃಷ್ಟಿ ಜಾನತಾ ಹೈ, ವಹಾಂ ಉಸಕೋ ಸತ್ತಾ-ಅಸತ್ತಾಕಾ ವಿಶೇಷ ನಹೀಂ ಹೈ; ಇಸಲಿಯೇ
ಕಾರಣವಿಪರ್ಯಯ ವ ಸ್ವರೂಪವಿಪರ್ಯಯ ವ ಭೇದಾಭೇದವಿಪರ್ಯಯಕೋ ಉತ್ಪನ್ನ ಕರತಾ ಹೈ. ವಹಾಂ ಜಿಸೇ ಜಾನತಾ
ಹೈ ಉಸಕೇ ಮೂಲಕಾರಣಕೋ ನಹೀಂ ಪಹಿಚಾನತಾ, ಅನ್ಯಥಾ ಕಾರಣ ಮಾನತಾ ಹೈ; ವಹ ತೋ ಕಾರಣವಿಪರ್ಯಯ ಹೈ.
ತಥಾ ಜಿಸೇ ಜಾನತಾ ಹೈ ಉಸಕೇ ಮೂಲವಸ್ತುತ್ವರೂಪ ಸ್ವರೂಪಕೋ ನಹೀಂ ಪಹಿಚಾನತಾ, ಅನ್ಯಥಾಸ್ವರೂಪ ಮಾನತಾ