-
୨୨ ] [ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗପ୍ରକାଶକ
କର୍ମବନ୍ଧନକା ନିଦାନ
ସୋ ଯହାଁ ପ୍ରଥମ ହୀ କର୍ମବନ୍ଧନକା ନିଦାନ ବତଲାତେ ହୈଂଃ —
କର୍ମବନ୍ଧନ ହୋନେସେ ନାନା ଔପାଧିକ ଭାଵୋଂମେଂ ପରିଭ୍ରମଣପନା ପାଯା ଜାତା ହୈ, ଏକରୂପ ରହନା
ନହୀଂ ହୋତା; ଇସଲିଯେ କର୍ମବନ୍ଧନ ସହିତ ଅଵସ୍ଥାକା ନାମ ସଂସାର-ଅଵସ୍ଥା ହୈ. ଇସ ସଂସାର- ଅଵସ୍ଥାମେଂ
ଅନନ୍ତାନ୍ତ ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈଂ ଵେ ଅନାଦି ହୀ ସେ କର୍ମବନ୍ଧନ ସହିତ ହୈଂ. ଐସା ନହୀଂ ହୈ କି ପହଲେ ଜୀଵ
ନ୍ଯାରା ଥା ଔର କର୍ମ ନ୍ଯାରା ଥା, ବାଦମେଂ ଇନକା ସଂଯୋଗ ହୁଆ. ତୋ କୈସେ ହୈଂ? — ଜୈସେ ମେରୁଗିରି
ଆଦି ଅକୃତ୍ରିମ ସ୍କନ୍ଧୋଂମେଂ ଅନନ୍ତ ପୁଦ୍ଗଲପରମାଣୁ ଅନାଦିସେ ଏକବନ୍ଧନରୂପ ହୈଂ, ଫି ର ଉନମେଂସେ କିତନେ
ପରମାଣୁ ଭିନ୍ନ ହୋତେ ହୈଂ, କିତନେ ହୀ ନଯେ ମିଲତେ ହୈଂ, ଇସ ପ୍ରକାର ମିଲନା – ବିଛୁଡ଼ନା ହୋତା ହୈ. ଉସୀ
ପ୍ରକାର ଇସ ସଂସାର ମେଂ ଏକ ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯ ଔର ଅନନ୍ତ କର୍ମରୂପ ପୁଦ୍ଗଲପରମାଣୁ ଉନକା ଅନାଦିସେ
ଏକବନ୍ଧନରୂପ ହୈ, ଫି ର ଉନମେଂ କିତନେ ହୀ କର୍ମପରମାଣୁ ଭିନ୍ନ ହୋତେ ହୈଂ, କିତନେ ହୀ ନଯେ ମିଲତେ ହୈଂ. —
ଇସ ପ୍ରକାର ମିଲନା - ବିଛୁଡ଼ନା ହୋତା ରହତା ହୈ.
କର୍ମୋଂକେ ଅନାଦିପନେକୀ ସିଦ୍ଧି
ଯହାଁ ପ୍ରଶ୍ନ ହୈ କି — ପୁଦ୍ଗଲପରମାଣୁ ତୋ ରାଗାଦିକକେ ନିମିତ୍ତସେ କର୍ମରୂପ ହୋତେ ହୈଂ, ଅନାଦି
କର୍ମରୂପ କୈସେ ହୈଂ? ସମାଧାନଃ — ନିମିତ୍ତ ତୋ ନଵୀନ କାର୍ଯ ହୋ ଉସମେଂ ହୀ ସମ୍ଭଵ ହୈ, ଅନାଦି ଅଵସ୍ଥାମେଂ
ନିମିତ୍ତକା କୁଛ ପ୍ରଯୋଜନ ନହୀଂ ହୈ. ଜୈସେ — ନଵୀନ ପୁଦ୍ଗଲପରମାଣୁଓଂକା ବଂଧାନ ତୋ ସ୍ନିଗ୍ଧ-ରୂକ୍ଷ ଗୁଣକେ
ଅଂଶୋଂ ହୀ ସେ ହୋତା ହୈ ଔର ମେରୁଗିରି ଆଦି ସ୍କନ୍ଧୋଂମେଂ ଅନାଦି ପୁଦ୍ଗଲପରମାଣୁଓଂକା ବଂଧାନ ହୈ,
ଵହାଁ ନିମିତ୍ତକା କ୍ଯା ପ୍ରଯୋଜନ ହୈ? ଉସୀ ପ୍ରକାର ନଵୀନ ପରମାଣୁଓଂକା କର୍ମରୂପ ହୋନା ତୋ ରାଗାଦିକ
ହୀ ସେ ହୋତା ହୈ ଔର ଅନାଦି ପଦ୍ଗଲପରମାଣୁଓଂକୀ କର୍ମରୂପ ହୀ ଅଵସ୍ଥା ହୈ, ଵହାଁ ନିମିତ୍ତକା କ୍ଯା
ପ୍ରଯୋଜନ ହୈ? ତଥା ଯଦି ଅନାଦିମେଂ ଭୀ ନିମିତ୍ତ ମାନେଂ ତୋ ଅନାଦିପନା ରହତା ନହୀଂ; ଇସଲିଯେ କର୍ମକା
ବନ୍ଧ ଅନାଦି ମାନନା. ସୋ ତତ୍ତ୍ଵପ୍ରଦୀପିକା ପ୍ରଵଚନସାର ଶାସ୍ତ୍ରକୀ ଵ୍ଯାଖ୍ଯାମେଂ ଜୋ ସାମାନ୍ଯଜ୍ଞେଯାଧିକାର
ହୈ ଵହାଁ କହା ହୈଃ — ରାଗାଦିକକା କାରଣ ତୋ ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମ ହୈ ଔର ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମକା କାରଣ ରାଗାଦିକ ହୈଂ.
ତବ ଵହାଁ ତର୍କ କିଯା ହୈ କି — ଐସେ ତୋ ଇତରେତରାଶ୍ରଯଦୋଷ ଲଗତା ହୈ — ଵହ ଉସକେ ଆଶ୍ରିତ, ଵହ
ଉସକେ ଆଶ୍ରିତ, କହୀଂ ରୁକାଵ ନହୀଂ ହୈ. ତବ ଉତ୍ତର ଐସା ଦିଯା ହୈଃ —
ନୈଵଂ ଅନାଦିପ୍ରସିଦ୍ଧଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମ୍ମସମ୍ବନ୍ଧସ୍ଯ ତତ୍ର ହେତୁତ୍ଵେନୋପାଦାନାତ୍.✽
ଅର୍ଥଃ — ଇସ ପ୍ରକାର ଇତରେତରାଶ୍ରଯଦୋଷ ନହୀଂ ହୈ; କ୍ଯୋଂକି ଅନାଦିକା ସ୍ଵଯଂସିଦ୍ଧ ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମକା
ସମ୍ବନ୍ଧ ହୈ ଉସକା ଵହାଁ କାରଣପନେସେ ଗ୍ରହଣ କିଯା ହୈ.
✽
ନ ହି ଅନାଦିପ୍ରସିଦ୍ଧଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମାଭିସମ୍ବଦ୍ଧସ୍ଯାତ୍ମନଃ ପ୍ରାକ୍ତନଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମଣସ୍ତତ୍ର ହେତୁତ୍ଵେନୋପାଦାନାତ୍. — ପ୍ରଵଚନସାର ଟୀକା, ଗାଥା ୧୨୧