Natak Samaysar-Gujarati (English transliteration). Gatha: 24-83.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 21 of 24

 

Page 374 of 444
PDF/HTML Page 401 of 471
single page version

background image
374 samayasAr nATak
chothA guNasthAnanun varNan (savaiyA ekatrIsA)
केई जीव समकित पाइ अर्ध पुदगल–
परावर्त काल तांई चोखे होइ चितके।
केई एक अंतरमुहूरतमैं गंठि भेदि,
मारग उलंघि सुख वेदै मोख वितके।।
तातैं अंतरमुहूरतसौं अर्धपुदगल लौं,
जेते समै होहिं तेते भेदसमकितके।
जाही समै जाकौं जब समकित होइ सोई,
तबहीसौं गुन गहै दोस दहै इतके।। २४।।
shabdArtha– chokhe = sArA. vedai = bhogave. dahai = bALe. itake = sansAranA.
artha– je koI jIvane sansAr-bhramaNano kAL vadhAremAn vadhAre
arddhapudgalaparAvartan ane ochhAmAn ochho antarmuhUrta bAkI rahe chhe te
nishchayasamyagdarshan grahaN karIne chAr gatirUp sansArane pAr karanAr mokShasukhanI
vAnagI le chhe. antarmuhUrtathI mAnDIne arddha-pudgalaparAvartan kALanA jeTalA samay chhe
teTalA ja samyaktvanA bhed chhe. je vakhate jIvane samyaktva pragaT thAy chhe tyArathI ja
AtmaguN pragaT thavA mAnDe chhe ane sAnsArik doSh naShTa thaI jAy chhe. 24.
(doharA)
अध अपूव्व अनिवृत्ति त्रिक, करन करै जो कोइ।
मिथ्या गंठि
विदारि गुन, प्रगटै समकित सोइ।। २५।।
artha– je adhakaraN, apUrvakaraN, anivRuttikaraNapUrvak mithyAtvano anuday
kare chhe tene AtmAnubhav guN pragaT thAy chhe ane te ja samyaktva chhe. 2p.

Page 375 of 444
PDF/HTML Page 402 of 471
single page version

background image
chaturdash guNasthAnAdhikAr 37p
samyaktvanA ATh vivaraN (doharA)
समकित उतपति चिहन गुन, भूषन दोष विनास।
अतीचार जुत अष्ट विधि, बरनौं विवरन
तास।। २६।।
artha– samyaktvanun svarUp, utpatti, chihna, guN, bhUShaN, doSh, nAsh ane
atichAr;- A samyaktvanA ATh vivaraN chhe. 26.
(1) samyaktvanun svarUp (chopAI)
सत्यप्रतीति अवस्था जाकी।
दिन दिन रीतिगहै समताकी।।
छिन छिन करै सत्यकौ साकौ।
समकित नाम कहावै ताकौ।। २७।।
artha– AtmasvarUpanI satya pratIti thavI, din-pratidin samatAbhAvamAn
unnati thavI ane kShaNe-kShaNe pariNAmonI vishuddhi thavI enun ja nAm samyagdarshan chhe.
27.
(2) samyaktvanI utpatti (doharA)
कै तौ सहज सुभाउ कै, उपदेसै गुरु कोइ।
चहुंगति सैनी जीउकौ,
सम्यकदरसन होइ।। २८।।
artha– chArey gatimAn sangnI jIvane samyagdarshan pragaT thAy chhe, te potAnI
meLe arthAt nisargaj ane gurunA upadeshathI arthAt adhigamaj thAy chhe. 28.
(3) samyaktvanA chihna (doharA)
आपा परिचै निज विषै, उपजै नहिं संदेह।
सहज प्रपंच रहित दसा, समकित लच्छन एह।। २९।।
artha– potAmAn ja Atma-svarUpano parichay thAy chhe, kadI sandeh Upajato
nathI ane chhaL-kapaTarahit vairAgyabhAv rahe chhe, e ja samyagdarshananun chihna chhe. 29.

Page 376 of 444
PDF/HTML Page 403 of 471
single page version

background image
376 samayasAr nATak
(4) samyagdarshananA ATh guN (doharA)
करुना वच्छल सुजनता, आतम निंदा पाठ।
समता भगति विरागता, धरमराग गुन आठ।। ३०।।
artha– karuNA, maitrI, sajjanatA, sva-laghutA, samatA, shraddhA, udAsInatA ane
dharmAnurAg-A samyaktvanA ATh guN chhe. 30.
(pa) samyaktvanA pAnch bhUShaN (doharA)
चित प्रभावना भावजुत, हेय उपादै वानि।
धीरज हरख प्रवीनता, भूषन पंच बखानि।। ३१।।
artha– jainadharmanI prabhAvanA karavAno abhiprAy, hey-upAdeyano vivek,
dhIraj, samyagdarshananI prAptino harSha ane tattva-vichAramAn chaturAI; A pAnch
samyagdarshananA bhUShaN chhe.31.
(6) samyagdarshan pachchIs doSh varjit hoy chhe. (doharA)
अष्ट महामद अष्ट मल, षट आयतन विशेष।
तीन मूढ़ता संजुगत, दोष
पचीसौं एष।। ३२।।
artha– ATh mad, ATh maL, chha anAyatan ane traN mUDhatA-A badhA
maLIne pachchIs doSh chhe. 32.
ATh mahAmadanA nAm (doharA)
जाति लाभ कुल रूप तप, बल विद्या अधिकार।
इनकौ
गरब जु कीजिये, यह मद अष्ट प्रकार।। ३३।।
artha– jAti, dhan, kuL, rUp, tap, baL, vidyA ane adhikAr;-eno garva
karavo e ATh prakAranA mahAmad chhe. 33.
ATh maLanA nAm (chopAI)
आसंका अस्थिरता वांछा।
ममता द्रिष्टि दसा दुरगंछा।।

Page 377 of 444
PDF/HTML Page 404 of 471
single page version

background image
chaturdash guNasthAnAdhikAr 377
वच्छल रहित दोष पर भाखै।
चित प्रभावनामांहि न राखै।। ३४।।
artha– jin-vachanamAn sandeh, Atma-svarUpamAnthI Dagavun, viShayonI
abhilAShA, sharIrAdimAn mamatva, ashuchimAn glAni, sahadharmIo pratye dveSh,
bIjAonI nindA, gnAnanI vRuddhi Adi dharma-prabhAvanAomAn pramAd;-A ATh maL
samyagdarshanane dUShit kare chhe. 34.
chha anAyatan (doharA)
कुगुरु कुदेव कुधर्म धर, कुगुरु कुदेव कुधर्म।
इनकी करै सराहना, यह षडायतन
कर्म।। ३५।।
artha– kuguru, kudev, kudharmanA upAsako ane kuguru, kudev, kudharmanI prashansA
karavI e chha anAyatan chhe. 3p.
traN mUDhatAnA nAm ane pachchIs doShono saravALo (doharA)
देवमूढ, गुरुमूढता, धर्ममूढता पोष।
आठ आठ षट तीन मिलि, ए पचीस सब दोष।। ३६।।
artha– devamUDhatA arthAt sAchA devanun svarUp na jANavun te, gurumUDhatA arthAt
nirgrantha muninun svarUp na samajavun ane dharmamUDhatA arthAt jinabhAShit dharmanun svarUp
na samajavun; A traN mUDhatA chhe. ATh mad, ATh maL, chha anAyatan ane traN
mUDhatA-A badhA maLIne pachchIs doSh thayA. 36.
(7) pAnch kAraNothI samyaktvano vinAsh thAy chhe. (doharA)
ग्यान गरब मति मंदता, निठुर वचन उदगार।
रुद्रभाव आलस दसा, नास पंच
परकार।। ३७।।
artha– gnAnanun abhimAn, buddhinI hInatA, nirday vachano bolavA, krodhI
pariNAm ane pramAd-A pAnch samyaktvanA ghAtak chhe. 37.

Page 378 of 444
PDF/HTML Page 405 of 471
single page version

background image
378 samayasAr nATak
(8) samyagdarshananA pAnch atichAr (doharA)
लोक हास भय भोग रुचि, अग्र सोच थिति मेव।
मिथ्या आगमकी भगति,
मृषा दर्सनी सेव।। ३८।।
artha– lok-hAsyano bhay, arthAt samyaktvarUp pravRutti karavAmAn lokonI
mashkarIno bhay, indriyanA viShay bhogavavAmAn anurAg, AgAmIkALanI chintA,
kushAstronI bhakti, ane kudevonI sevA; A samyagdarshananA pAnch atichAr chhe. 38.
(chopAI)
अतीचार ए पंच परकारा।
समल करहिं समकितकी धारा।।
दूषन भूषन गति अनुसरनी।
दसा आठ समकितकी वरनी।। ३९।।
artha– A pAnch prakAranA atichAr samyagdarshananI ujjavaL pariNatine
malin kare chhe. ahIn sudhI samyagdarshanane sadoSh ane nirdoSh dashA prApta karAvanAr
ATh vivechanonun varNan karyun. 39.
mohanIy karmanI sAt prakRitionA anudayathI samyagdarshan pragaT thAy chhe. (doharA)
प्रकृति सात अब मोहकी, कहूं जिनागम जोइ।
जिनकौ उदै निवारिकै, सम्यग्दरसन होइ।। ४०।।
artha– mohanIy karmanI je sAt prakRitionA anudayathI samyagdarshan pragaT
thAy chhe, temanun jinashAsan anusAr kathan karun chhun. 40.
mohanIy karmanI sAt prakRitionA nAm (savaiyA ekatrIsA)
चारित मोहकी च्यारि मिथ्यातकी तीन तामैं,
प्रथम प्रकृति अनंतानुबंधी कोहनी।
_________________________________________________________________
1. joIne.

Page 379 of 444
PDF/HTML Page 406 of 471
single page version

background image
chaturdash guNasthAnAdhikAr 379
बीजी महा–मानरसभीजी मायामयी तीजी,
चौथी महालोभ दसापरिग्रह पोहनी।।
पाँचईं मिथ्यातमति छठ्ठी मिश्रपरनति,
सातईं समै प्रकृति समकित मोहनी।
एई षट विगवनितासी एक कुतियासी,
सातौं मोहप्रकृति कहावैं सत्ता रोहनी।। ४१।।
shabdArtha– chAritramoh = je AtmAnA chAritra guNono ghAt kare.
anantAnubandhI = je AtmAnA svarUpAcharaN chAritrane ghAte-anant sansAranA
kAraNabhUt mithyAtvanI sAthe jemano bandh thAy chhe. kohanI = krodh. pohanI = puShTa
karanArI. vigavanitA = vAghaN. kutiyA = kUtarI athavA karkashA strI. rohanI =
DhAnkanArI.
artha– samyaktvanI ghAtak chAritramohanIyanI chAr, ane darshanamohanIyanI
traN evI sAt prakRitio chhe. temAnthI pahelI anantAnubandhI krodh, bIjI abhimAnanA
rangamAn rangAyelI anantAnubandhI mAn, trIjI anantAnubandhI mAyA, chothI parigrahane
puShTa karanArI anantAnubandhI lobh, pAnchamI mithyAtva, chhaThThI mishramithyAtva ane
sAtamI samyaktvamohanIy chhe. AmAnthI chha prakRitio vAghaN samAn samyaktvanI
pAchhaL paDIne bhakShaN karanArI chhe ane sAtamI kUtarI athavA karkashA strI samAn
samyaktvane sakamp athavA malin karanAr chhe. A rIte A sAtey prakRitio
samyaktvanA sadbhAv roke chhe. 41.
samyaktvonA nAm (chhappA)
सात प्रकृति उपसमहि, जासु सो उपसम मंडित।
सात प्रकृति छय करन–हार छायिकी अखंडित।।
सातमांहि कछु खपैं, कछुक उपसम करि रक्खै।
सो छय उपसमवंत, मिश्र समकित रस रक्खै।।
षट प्रकृति उपसमै वा खपैं, अथवा छय उपसम करै।
सातईं प्रकृति
जाके उदय, सो वेदक समकित धरै।। ४२।।

Page 380 of 444
PDF/HTML Page 407 of 471
single page version

background image
380 samayasAr nATak
shabdArtha– akhanDit = avinAshI, chakakhai = svAd le. khapain = kShay kare.
artha– je upar kahelI sAtey prakRitione upashamAve chhe te aupashamik
samyagdraShTi chhe. sAtey prakRitiono kShay karanAr kShAyik samyagdraShTi chhe, A samyaktva
kadI naShTa thatun nathI. sAt prakRitiomAnthI keTalIkano kShay thAy ane keTalIkano
upasham thAy to te kShayopasham samyagdraShTi chhe, tene samyaktvano mishrarUp svAd maLe
chhe. chha prakRitiono upasham hoy athavA kShay hoy athavA koIno kShay ane koIno
upasham hoy, kevaL sAtamI prakRiti samyaktvamohanIyano uday hoy to te vedak
samyaktvadhArI hoy chhe. 42.
samyaktvanA nav bhedonun varNan (doharA)
छयउपसम वरतै त्रिविधि, वेदक च्यारि प्रकार।
छायक उपसम जुगल जुत, नौधा समकित धार।। ४३।।
shabdArtha– trividhi = traN prakAranun. jugal = be. jut = sahit.
artha– kShayopasham samyaktva traN prakAranun chhe, vedak samyaktva chAr prakAranun chhe
ane upasham tathA kShAyik e be bhed bIjA meLavavAthI samyaktvanA nav bhed thAy
chhe. 43.
kShayopasham samyaktvanA traN bhedonun varNan (doharA)
च्यारि खिपै त्रय उपसमै, पन छै उपसम दोइ।
छै षट् उपसम एक यौं, छयउपसम त्रिक होइ।। ४४।।
artha– (1) chArano1 ane traNano2 upasham, (2) pAnchano3 kShay beno4
upasham, (3) chhanopa kShay ekano upasham- A rIte kShayopasham-samyaktvanA bhed chhe.
44.
_________________________________________________________________
1. anantAnubandhInI chokaDI. 2. darshanamohanIyano trik.
3. anantAnubandhI chokaDI ane mahAmithyAtva.
4. mishramithyAtva ane samyakprakRiti.
pa. anantAnubandhInI chokaDI, mahAmithyAtva ane mishra.

Page 381 of 444
PDF/HTML Page 408 of 471
single page version

background image
chaturdash guNasthAnAdhikAr 381
vedak samyaktvanA chAr bhed (doharA)
जहां च्यारी परकिति खिपहिं, द्वै उपसम इक वेद।
छय–उपसम वेदक दसा, तासु प्रथम
यह भेद।। ४५।।
पंच खिपैं इक उपसमै, इक वेदै जिहि ठौर।
सो छय–उपसम वेदकी, दसा दुतिय यह और।। ४६।।
छै षट वेदै एक जौ,
छायक वेदक सोइ।
षट उपसम इक प्रकृति विद,उपसम वेदक होइ।। ४७।।
artha– (1) jyAn 1chAr prakRitiono kShay 2beno upasham ane 3ekano uday
chhe te pratham kShayopashamavedak samyaktva chhe, (2) jyAn 4pAnch prakRitiono kShay paekano
upasham ane ekano uday chhe te bIjun kShayopashamavedak samyaktva chhe, (3) jyAn 6chha
prakRitiono kShay ane ekano uday chhe te kShAyikavedak samyaktva chhe, (4) jyAn 7chha
prakRitiono upasham ane ekano uday chhe te upashamavedak samyaktva chhe. 4p. 46.
47.
ahIn kShAyik ane upasham samyaktvanun svarUp na kahevAnun kAraN (doharA)
उपसम छायककी दसा, पूरव षटपदमांहि।
कही प्रगट अब पुनरुकति, कारन वरनी नांहि।। ४८।।
shabdArtha– punarukati (punarukti) = vAramvAr kahevun.
artha– kShAyik ane upasham samyaktvanun svarUp pahelAn 42mA chhappA chhandamAn
kahelun chhe, tethI punarukti doShanA kAraNe ahIn lakhyun nathI. 48.
nav prakAranA samyaktvonun vivaraN (doharA)
छय–उपसम वेदक खिपक, उपसम समकित च्यारि।
तीन च्यारि
इक इक मिलत, सब नव भेद विचारि।। ४९।।
_________________________________________________________________
1. anantAnubandhInI chokaDI. 2. mahAmithyAtva ane mishra. 3. samyak prakRiti.
4. anantAnubandhI chokaDI ane mahAmithyAtva. pa. mishra. 6. anantAnubandhInI chokaDI, mahAmithyAtva ane
mishra. 7. anantAnubandhInI chokaDI, mahAmithyAtva ane mishra.

Page 382 of 444
PDF/HTML Page 409 of 471
single page version

background image
382 samayasAr nATak
artha– kShayopashamasamyaktva traN prakAranun, vedakasamyaktva chAr prakAranun ane
upasham samyaktva ek tathA kShAyikasamyaktva ek, -A rIte samyaktvanA mUL bhed
chAr ane uttar bhed nav chhe. 49.
pratignA (soraThA)
अब निहचै विवहार, अरु सामान्य विशेष विधि।
कहौं च्यारि परकांर, रचना समकित
भूमिकी।। ५०।।
artha– samyaktva-sattAnI nishchay, vyavahAr, sAmAnya ane visheSh-evI chAr
vidhi kahe chhe. pa0.
samyaktvanA chAr prakAr (savaiyA ekatrIsA)
मिथ्यामति–गंठि–भेदि जगी निरमल जोति,
जोगसौं अतीत सो तो निहचै प्रमानियै।
वहै दुंद दसासौं कहावै जोग मुद्रा धरै,
मति श्रुतग्यान भेदविवहार मानियै।।
चेतना चिहन पहिचानि आपा पर वेदै,
पौरुष अलख तातैं सामान्य बखानियै।
करै भेदोभेदकौ विचार विसतार रूप,
हेय गेय उपादेयसौं विशेषजानियै।। ५१।।
shabdArtha– ganThi (granthi) = gAnTh. bhedi = naShTa karIne. atIt = rahit.
dundadasA = savikalpapaNun.
artha– mithyAtva naShTa thavAthI man vachan kAyathI agochar je AtmAnI
nirvikAr shraddhAnanI jyoti prakAshit thAy chhe, tene nishchay-samyaktva jANavun joIe.
jemAn yog, mudrA, matignAn, shrutagnAn AdinA vikalpa chhe, tene vyavahArasamyaktva
jANavun. gnAnanI alpa shaktine kAraNe chetanA-chihnanA dhArak AtmAne oLakhIne
nij ane paranun svarUp jANavun te sAmAnya samyaktva chhe ane hey gney upAdeyanA
bhedAbhed savistArapaNe samajavA te visheSh samyaktva chhe.pa1.

Page 383 of 444
PDF/HTML Page 410 of 471
single page version

background image
chaturdash guNasthAnAdhikAr 383
chothA guNasthAnanA varNanano upasanhAr (soraThA)
थिति सागर तेतीस, अंतर्मुहूरत एक वा।
अविरतसमकित रीति, यह चतुर्थ गुनथान इति।। ५२।।
artha– avrat samyagdraShTi guNasthAnanI utkRuShTa sthiti tetrIsasAgar ane
jaghanya sthiti antarmuhUrtanI chhe. A chothA guNasthAnanun kathan samApta thayun. pa2.
aNuvrat guNasthAnanun varNan pratignA (doharA)
अब वरनौं इकईस गुन, अरु बावीस अभक्ष।
जिनके
संग्रह त्यागसौं, सोभै श्रावक पक्ष।। ५३।।
artha– je guNonA grahaN karavAthI ane abhakShyonA tyAgathI shrAvakane pAnchamun
guNasthAn sushobhit thAy chhe, evA ekavIs guNo ane bAvIs abhakShyonun varNan
karun chhun.pa3.
shrAvakanA ekavIs guN (savaiyA ekatrIsA)
लज्जावंत दयावंत प्रसंत प्रतीतवंत,
परदोषकौ ढकैया पर–उपगारी है।
सौमद्रष्टी गुनग्राही गरिष्ट सबकौं इष्ट,
शिष्टपक्षी मिष्टवादी दीरघ विचारीहै।।
विशेषग्य रसग्य कृतग्य तग्य धरमग्य,
न दीन न अभिमानी मध्य विवहारी है।
सहज विनीत पापक्रियासौं अतीत ऐसौ,
श्रावक पुनीत इकवीस गुनधारी है।। ५४।।
shabdArtha– prasant = mandakaShAyI. pratItavant = shraddhALu. gariShTa = sahanashIl.
iShTa = priy. shiShTa pakShI = satyapakShamAn sahamat. dIragh vichArI = AgaLathI
vichAranAr. visheShagna = anubhavI. rasagna = marma jANanAr. kRutagna = bIjAnA
upakArane nahi bhUlanAr. madhya vyavahArI = dInatA ane abhimAn rahit. vinIt
= namra. atIt = rahit.

Page 384 of 444
PDF/HTML Page 411 of 471
single page version

background image
384 samayasAr nATak
artha– lajjA, dayA, mand kaShAy, shraddhA, bIjAnA doSh DhAnkavA, paropakAr,
saumyadraShTi, guNagrAhakapaNun, sahanashIlatA, sarvapriyatA, satyapakSha, miShTa vachan, dIrghadraShTi,
visheShagnAn, shAstragnAnanun marmagnapaNun, kRutagnatA, tattvagnAnIpaNun, dharmAtmApaNun, na dIn ke
na abhimAnI madhyavyavahArI, svAbhAvik vinayavAn, pApAcharaNathI rahitapaNun, -
AvA ekavIs pavitra guNonun shrAvakoe grahaN karavun joIe. pa4.
bAvIs abhakShya (kavitta)
ओरा घोरबरा निसिभोजन,
बहुबीजा बैंगन संधान।
पीपर बर ऊमर कठूंबर,
पाकर जो फल होइ अजान।।
कंदमूल माटी विष आमिष,
मधु माखन अरु मदिरापान।
फल अति तुच्छ तुसार चलित रस,
जिनमत ए बाईसअखान।। ५५।।
shabdArtha– ghorabarA = dvidaL. nisibhojan = rAtre AhAr karavo. sandhAn =
athANun, murabbo. AmiSh = mAns. madhu = madh. madirA = dArU. ati tuchchha = bahu
jhINA. tuShAr = baraph. chalit ras = jeno svAd bagaDI gayo hoy. akhAn =
abhakShya.
artha– (1) karA (2) dvidaL1 (3) rAtribhojan (4) ghaNA bIjavALI
vastu2 (pa) rIngaNA (6) athANun, murabbA (7) pepA (8) vaDanA TeTA (9)
UmaraDAnA phaL (10) kaThUmar (11) pAkaranA phaL (12) 3ajANyA phaL (13)
kandamUL (14) mATI (1p) viSh (16) mAns (17) madh (18) mAkhaN (19)
dArU (20) atisUkShma phaL (21) baraph (22) utarI gayelA-besvAd rasavALI
vastu, -A bAvIs abhakShya jainamatamAn kahyA chhe. pap.
_________________________________________________________________
1. je anAjanI be dAL thAy chhe temAn ThanDu dUdh, dahIn, chhAsh vagere meLavIne khAvAthI abhakShya thAy chhe.
2. ‘jin bahubIjanake ghar nAhin, te sab bahubIjA kahalAhin’-kriyAkosh.
3. jene oLakhatA na hoy te phaL.

Page 385 of 444
PDF/HTML Page 412 of 471
single page version

background image
chaturdash guNasthAnAdhikAr 38p
pratignA (doharA)
अब पंचम गुनथानकी, रचना बरनौं अल्प।
जामैं एकादस दसा,
प्रतिमा नाम विकल्प।। ५६।।
artha– have pAnchamA guNasthAnanun thoDunk varNan karIe chhIe, jemAn agiyAr
pratimAonA bhed chhe. pa6.
agiyAr pratimAonA nAm (savaiyA ekatrIsA)
दर्सनविसुद्धकारी बारह विरतधारी,
सामाइकचारी पर्वप्रोषध विधि वहै।
सचितकौ परहारी दिवा अपरस नारी,
आठौं जाम ब्रह्मचारी निरारंभी ह्वै रहै।।
पाप परिग्रह छंडै पापकी न शिक्षा मंडै,
कोऊ याके निमित्त करै सो वस्तु न गहै।
ऐते देसव्रतके धरैया समकिती जीव,
ग्यारह प्रतिमा तिन्है भगवंतजी कहै।। ५७।।
artha– (1) samyagdarshanamAn vishuddhi utpanna karanAr darshan pratimA chhe, (2)
bAr vratonun AcharaN vrat pratimA chhe, (3) sAmAyikanI pravRutti sAmAyik pratimA
chhe, (4) parvamAn upavAs-vidhi karavI te proShadh pratimA chhe, (pa) sachittano tyAg
sachittavirati pratimA chhe, (6) divase strIsparshano tyAg e divA maithunavrat pratimA
chhe, (7) AThe pahor strImAtrano tyAg brahmacharya pratimA chhe, (8) sarva Arambhano
tyAg nirArambh pratimA chhe, (9) pApanA kAraNabhUt parigrahano tyAg te
parigrahatyAg pratimA chhe, (10) pApanI shikShAno tyAg te anumatityAg pratimA
chhe, (11) potAne mATe banAvelA bhojanAdino tyAg te uddeshavirati pratimA chhe. -
A agiyAr pratimA deshavratadhArI samyagdraShTi jIvonI jinarAje kahI chhe. pa7.

Page 386 of 444
PDF/HTML Page 413 of 471
single page version

background image
386 samayasAr nATak
pratimAnun svarUp (doharA)
संजम अंस जग्यौ जहां, भोग अरुचि परिनाम।
उदै प्रतिग्याकौ
भयौ, प्रतिमा ताकौ नाम।। ५८।।
artha– chAritra guNanun pragaT thavun, pariNAmonun bhogothI virakta thavun ane
pratignAno uday thavo ene pratimA kahe chhe. pa8.
darshan pratimAnun svarUp (doharA)
आठमूलगुण संग्रहै कुविसन क्रिया न कोइ।
दरसन गुन निरमल करै, दरसन प्रतिमा सोइ।। ५९।।
artha– darshan guNanI nirmaLatA, ATh mULaguNonun1 grahaN ane sAt
kuvyasanono tyAg ene darshan pratimA kahe chhe. pa9.
vrat pratimAnun svarUp (doharA)
पंच अनुव्रत आदरै, तीनौं गुनव्रत पाल।
सिच्छाव्रत चारौं धरै, यह व्रत प्रतिमा चाल।। ६०।।
artha– pAnch aNuvrat, traN guNavrat ane chAr shikShAvrat dhAraN karavAne vrat
pratimA kahe chhe.
visheSha– ahIn pAnch aNuvratanun niratichAr pAlan hoy chhe, paN guNavrat
ane shikShAvratonA atichAr sarvathA TaLatA nathI. 60.
sAmAyik pratimAnun svarUp (doharA)
दर्व भाव विधि संजुगत, हियै प्रतिग्या टेक।
तजि ममता समता ग्रहै, अंतरमुहूरत एक।। ६१।।
_________________________________________________________________
1. panch parameShThImAn bhakti, jIvadayA, pANI gALIne kAmamAn levun, madya tyAg, mAns tyAg, rAtri
bhojan tyAg ane udambar phaLono tyAg-e ATh mUL guN chhe, kayAnk kayAnk madya, mAns, madh
ane pAnch pApanA tyAgane ATh mUlaguN kahyA chhe, kayAnk kayAnk pAnch udambar phaL ane madya, mAns,
madhanA tyAgane mULaguN batAvyA chhe.
2. ‘sarva’ evo paN pATh chhe.

Page 387 of 444
PDF/HTML Page 414 of 471
single page version

background image
chaturdash guNasthAnAdhikAr 387
(chopAI)
जो अरि मित्र समान विचारै।
आरत रौद्र कुध्याननिवारै।।
संयम सहित भावना भावै।
सो सामायिकवंत कहावै।। ६२।।
shabdArtha– darvavidhi = bAhya kriyA-Asan, mudrA, pATh, sharIr ane vachananI
sthiratA AdinI sAvadhAnI. bhAv vidhi = mananI sthiratA ane pariNAmomAn
samatAbhAv rAkhavA. pratignA = AkhaDI. ari = shatru. kudhyAn = khoTA vichAr.
nivArai = dUr kare.
artha– manamAn samayanI pratignApUrvak dravya ane bhAvavidhi sahit, ek muhUrta
arthAt 1be ghaDI sudhI mamatvabhAv rahit sAmyabhAvanun grahaN karavun, shatru ane mitra
par ek sarakho bhAv rAkhavo, Arta ane raudra banne kudhyAnonun nivAraN karavun ane
sanyamamAn sAvadhAn rahevun te sAmAyik pratimA kahevAy chhe. 61-62.
chothI pratimAnun svarUp (doharA)
सामायिककीसी दसा,च्यारि पहरलौं होइ।
अथवा आठ पहर रहै, प्रोसह प्रतिमा सोइ।। ६३।।
artha– bAr kalAk athavA chovIs kalAk sudhI sAmAyik jevI sthiti
arthAt samatAbhAv rAkhavAne proShadh pratimA kahe chhe. 63.
pAnchamI pratimAnun svarUp (doharA)
जो सचित्त भोजन तजै, पीवै प्राशुक नीर।
सो सचित्त त्यागी पुरुष,
पंच प्रतिग्यागीर।। ६४।।
artha– sachitta bhojanano tyAg karavo ane prAsuk2 jaL pIvun tene
sachittavirati pratimA kahe chhe. 64.
visheSha– ahIn sachitta vanaspatinun mukhathI vidAraN karatA nathI. 64.
_________________________________________________________________
1. chovIs miniTanI ghaDI thAy chhe. 2. garam karelun athavA lavIng, elachI, rAkh vagere nAkhIne svAd
badalI nAkhavAthI prAsuk pANI thAy chhe.

Page 388 of 444
PDF/HTML Page 415 of 471
single page version

background image
388 samayasAr nATak
chhaThThI pratimAnun svarUp (chopAI)
जो दिन ब्रह्मचर्य व्रत पालै।
तिथि आये निसि दिवस संभालै।।
गहि नौ वाड़ि करै व्रत रख्या।
सो षट् प्रतिमा श्रावक अख्या।। ६५।।
artha– nav vAD sahit divase brahmacharya vratanun pAlan karavun ane parvanI
tithie divase ane rAtre brahmacharya pALavun e divAmaithunavrat pratimA chhe. 6p.
sAtamI pratimAnun svarUp (chopAI)
जो नौ वाड़ि सहित विधि साधै।
निसि दिन ब्रह्मचर्य आराधै।।
सो सप्तम प्रतिमा घर ग्याता।
सील–सिरोमनिजग विख्याता।। ६६।।
artha– je nav vAD sahit sadAkAL brahmacharya vratanun pAlan kare chhe, te
brahmacharya nAmanI sAtamI pratimAno dhArak gnAnI jagatvikhyAt shIlashiromaNi chhe.
66.
nav vADanA nAm (kavitta)
तियथल वास प्रेम रुचि निरखन,
दे परीछ भाखै मधु वैन।
पूरव भोग केलि रस चिंतन,
गुरुआहार लेत चित चैन।।
करि सुचि तन सिंगार बनावत,
तिय परजंक मध्य सुख सैन।
मनमथ–कथा उदर भरि भोजन,
ये नौवाड़ि कहै जिन बैन।। ६७।।
_________________________________________________________________
1. ‘kahai mat jain’ -evo paN pATh chhe.

Page 389 of 444
PDF/HTML Page 416 of 471
single page version

background image
chaturdash guNasthAnAdhikAr 389
shabdArtha– tiyathal vAs = strIonA samudAyamAn rahevun. nirakhan = dekhavun.
parIchh (parokSha) = apratyakSha. guru AhAr = gariShTa bhojan. suchi = pavitra.
parajank = palang. manamath = kAm. udar = peT.
artha– strIonA samAgamamAn rahevun, strIone rAg bharelI draShTie jovI,
strIo sAthe 1parokShapaNe rAgasahit vAtachIt karavI, pUrvakALamAn bhogavelA bhog-
vilAsonun smaraN karavun, AnandadAyak gariShTa bhojan karavun, snAn, manjan Adi dvArA
sharIrane jarUr karatAn vadhAre shaNagAravun, strIonA palang, Asan upar sUvun ke
besavun. kAmakathA athavA kAmotpAdak kathA, gIto sAmbhaLavAn, bhUkh karatAn vadhAre
athavA khUb peT bharIne bhojan karavun, enA tyAgane jainamatamAn brahmacharyanI nav
vAD kahI chhe. 67.
AThamI pratimAnun svarUp (doharA)
जो विवेक विधि आदरै करै न पापारंभ।
सो अष्टम प्रतिमा धनी, कुगति विजै रनथंभ।। ६८।।
artha– je vivekapUrvak dharmamAn sAvadhAn rahe chhe ane sevA, kRuShi, vepAr
Adino pApArambh karato nathI, te kugatinA raNathambhane jItanAr AThamI pratimAno
svAmI chhe. 68.
navamI pratimAnun svarUp (chopAI)
जो दसधा परिग्रहकौत्यागी।
सुख संतोष सहितवैरागी।।
समरस संचित किंचित ग्राही।
सोश्रावक नौ प्रतिमा वाही।। ६९।।
artha– je vairAgya ane santoShano Anand prApta kare chhe tathA das prakAranA
parigrahomAnthI thoDAk vastra ane pAtra mAtra rAkhe chhe, te sAmyabhAvano dhArak navamI
pratimAno svAmI chhe. 69.
_________________________________________________________________
1. paDadA vagerenI othamAn rahIne, athavA patra vaDe.

Page 390 of 444
PDF/HTML Page 417 of 471
single page version

background image
390 samayasAr nATak
dasamI pratimAnun svarUp (doharA)
परकौं पापारंभकौ, जो न देइ उपदेस।
सो दसमी प्रतिमा सहित, श्रावक विगत कलेस।। ७०।।
artha– je kuTumbI ane anya janone vivAh, vepAr Adi pApArambh karavAno
upadesh ApatA nathI, te pAparahit dasamI pratimAno dhArak chhe. 70.
agiyAramI pratimAnun svarUp (chopAI)
जो सुछंदवरतै तजि डेरा।
मठ मंडपमैं करै बसेरा।।
उचित आहार उदंड विहारी।
सो एकादश प्रतिमाधारी।। ७१।।
artha– je ghar chhoDIne maTh, manDapamAn nivAs kare chhe, ane strI, putra, kuTumb
AdithI virakta thaIne svatantrapaNe rahe chhe, tathA kRut, kArit, anumodan rahit yogya
AhAr le chhe, te agiyAramI pratimA dhArak chhe. 71.
pratimAo sambandhI mukhya ullekh (doharA)
एकादश प्रतिमा दसा, कहीं देसव्रत मांहि।
वही अनुक्रम मूलसौं, गहौ सु छूटै
नाहिं।। ७२।।
artha– deshavrat guNasthAnamAn agiyAr pratimA grahaN karavAno upadesh chhe, te
sharUAtathI uttarottar angIkAr karavI joIe ane nIchenI pratimAonI kriyAo
chhoDavI na joIe. 72.
pratimAonI apekShAe shrAvakonA bhed (doharA)
षट प्रतिमा तांई जघन,मध्यम नौ परजंत।
उत्तम दसमी ग्यारमी, इति प्रतिमा विरतंत।। ७३।।
artha– chhaThThI pratimA sudhI jaghanya shrAvak, navamI pratimA sudhI madhyam shrAvak
ane dasamI-agiyAramI pratimA dhAraN karanArAone utkRuShTa shrAvak kahe chhe. A
pratimAonun varNan pUrun thayun. 73.

Page 391 of 444
PDF/HTML Page 418 of 471
single page version

background image
chaturdash guNasthAnAdhikAr 391
pAnchamA guNasthAnano kAL (chopAI)
एककोडि पूरव गिनि लीजै।
तामैं आठ बरसघटि कीजै।।
यह उत्कृष्ट काल थिति जाकी।
अंतरमुहूरत जघन दशाकी।। ७४।।
artha– pAnchamA guNasthAnano utkRuShTa kAL ek karoD pUrvemAn ATh varSha ochhA,
ane jaghanya kAL antarmuhUrta chhe. 74.
ek pUrvanun mAp (doharA)
सत्तर लाख किरोर मित, छप्पन सहस किरोड़।
ऐते बरस मिलाइके, पूरव संख्या
जोड़।। ७५।।
artha– sattar lAkh ane chhappan hajArane ek karoD vaDe guNavAthI je sankhyA
prApta thAy chhe, eTalA varShano ek pUrva1 thAy chhe. 7p.
antarmuhUrtanun mAp (doharA)
अंतर्मुहूरत द्वै घरी, कछुक घाटि उतकिष्ट।
एक समय
एकावली, अंतरमुहूर्त कनिष्ट।। ७६।।
artha– be ghaDImAn ek samay ochho hoy te antarmuhUrtano utkRuShTa kAL chhe
ane ek AvaLI2 karatAn ek samay vadhAre hoy te antarmuhUrtano jaghanya kAL chhe
tathA vachchenA asankhya bhedo chhe. 76.
chhaThThA guNasthAnanA varNananI pratignA (doharA)
यह पंचम गुनथानकी, रचना कही विचित्र।
अब छठ्ठे गुनथानकी दसा कहूं सुन
मित्र।। ७७।।
artha– pAnchamA guNasthAnanun A vichitra varNan karyun; have he mitra, chhaThThA
guNasthAnanun svarUp sAmbhaLo. 77.
_________________________________________________________________
1. chorasI lAkh varShano ekapUrvAng thAy chhe ane chorasI lAkh pUrvAngano ek pUrva thAy chhe
2. asankhyAt samayanI ek AvaLI thAy chhe.

Page 392 of 444
PDF/HTML Page 419 of 471
single page version

background image
392 samayasAr nATak
chhaThThA guNasthAnanun svarUp (doharA)
पंच प्रमाद दशा धरै, अठ्ठइस गुनवान।
थविरकल्पि जिनकल्पि जुत, है प्रमत्त गुनथान।। ७८।।
artha– je muni aThThAvIs mULaguNonun pAlan kare chhe, parantu pAnch prakAranA
pramAdomAn kinchit varte chhe, te muni pramatta guNasthAnI chhe. A guNasthAnamAn
sthavirakalpI ane jinakalpI banne prakAranA sAdhu rahe chhe. 78.
pAnch pramAdonA nAm (doharA)
धर्मराग विकथा वचन, निद्रा विषय कषाय।
पंच प्रमाद दसा सहित,
परमादी मुनिराय।। ७९।।
artha– dharmamAn anurAg, vikathA vachan, nidrA, viShay1, kaShAy2 -evA pramAd
sahit sAdhu chhaThThA guNasthAnavartI pramatta muni hoy chhe. 79
sAdhunA aThThAvIs mULaguN (savaiyA ekatrIsA)
पंच महाव्रत पालै पंच समिति संभालै,
पंच इंद्री जीति भयौ भोगी चित चैनकौ।
षट आवश्यक क्रिया दर्वित भावित साधै,
प्रासुक धरामैं एक आसन है सैनकौ।।
मंजन न करै केश लुंचै तन वस्त्र मुंचै,
त्यागै दंतवन पै सुगंधस्वास वैनकौ।
ठाडौ करसे आहार लघुभुंजी एक बार,
अठ्ठाइस मूलगुनधारी जती जैनकौ।। ८०।।
shabdArtha– panch mahAvrat = pAnch pApono sarvathA tyAg. prAsuk = jIv rahit
sain (shayan) sUvun. manjan =snAn. kesh=vAL. lunchai. = ukhADe. munchai=chhoDe. karase=
hAthathI. laghu= thoDun. jatI= sAdhu.
_________________________________________________________________
1-2. ahIn anantAnubandhI, apratyAkhyAn ane pratyAkhyAn - A traN chokaDInA bAr kaShAyono
anuday ane sanjavalan kaShAyano tIvra uday rahe chhe, tethI A sAdhu kinchit pramAdane vash hoy chhe
ane shubhAchAramAn visheShapaNe varte chhe ahIn viShay sevan athavA sthaLarUpe kaShAyamAn vartavAnun
prayojan nathI. hA, shiShyone Thapako Apavo vagere vikalpa to chhe.

Page 393 of 444
PDF/HTML Page 420 of 471
single page version

background image
chaturdash guNasthAnAdhikAr 393
artha– pAnch mahAvrat pALe chhe, pAnche samitipUrvak varte chhe, pAnche IndriyonA
viShayothI virakta thaIne prasanna thAy chhe, dravya ane bhAv chha Avashyak sAdhe chhe,
tras jIv rahit bhUmi par paDakhun badalyA vinA shayan kare chhe, jIvanabhar snAn
karatA nathI, hAthathI keshaloch kare chhe, nagna rahe chhe, dAtaN karatA nathI to paN vachan
ane shvAsamAn sugandh ja nIkaLe chhe, UbhA rahIne bhojan le chhe, thoDun bhojan le chhe,
bhojan divasamAn ek ja vAr le chhe, AvA aThThAvIs mULaguNonA dhArak jain sAdhu
hoy chhe. 80.
panch aNuvrat ane panch mahAvratanun svarUp (doharA)
हिंसा मृषाअदत्त धन, मैथुन परिगह साज।
किंचित त्यागी अनुव्रती, सब त्यागी मुनिराज।। ८१।।
shabdArtha– mRuShA= jUTh. adatta= ApyA vinAnun.
artha– hinsA, jUTh, chorI, maithun ane parigrah - A pAnch pAponA kinchit
tyAgI aNuvratI shrAvak ane sarvathA tyAgI mahAvratI sAdhu hoy chhe. 81.
pAnch samitinun svarUp (doharA)
चलै निरखि भाखै उचित, भखै अदोष अहार।
लेइ निरखि डारै निरखि, समिति पंच परकार।। ८२।।
artha– jIvajantunI rakShA mATe joIne chAlavun te IryAsamiti chhe, hit, mit
ane priy vachan bolavA te bhAShAsamiti chhe, antarAy rahit nirdoSh AhAr levo
te eShaNAsamiti chhe, sharIr, pustak, pInchhI, kamanDaL Adi joI -tapAsIne levA
mUkavA te AdAn nikShepaNasamiti chhe, tras jIv rahit prAsuk bhUmi upar maL-
mUtrAdino tyAg karavo te pratiShThApanasamiti chhe;- AvI A pAnch samiti chhe. 82.
chha Avashyak (doharA)
समता वंदन थुति करन, पड़कौना सज्झाव।
काउसग्ग मुद्रा धरन, षडावसिक
ये भाव।। ८३।।