૧૧૪ સમયસાર નાટક
તેના ફળની આશા નથી કરતા, સંસારી હોવા છતાં પણ મુક્ત કહેવાય છે, કારણ કે
સિદ્ધોની જેમ દેહ આદિથી અલિપ્ત છે, તેઓ મિથ્યાત્વથી રહિત અનુભવ સહિત છે,
તેથી જ્ઞાનીઓને કોઈ આસ્રવ સહિત કહેતું નથી. ૭.
રાગ–દ્વેષ–મોહ અને જ્ઞાનનું લક્ષણ (દોહરા)
जो हितभाव सु राग है, अनहितभाव विरोध।
भ्रामिक भाव विमोह हे, निरमल भाव सु बोध।। ८।।
શબ્દાર્થઃ– ભ્રામિક=પરદ્રવ્યમાં અહંબુદ્ધિ. નિર્મળ=વિકાર રહિત. બોધ=જ્ઞાન.
અર્થઃ– પ્રેમનો ભાવ રાગ, ઘૃણાનો ભાવ દ્વેષ, પરદ્રવ્યમાં અહંબુદ્ધિનો ભાવ
મોહ અને ત્રણેથી રહિત નિર્વિકારભાવ સમ્યગ્જ્ઞાન છે. ૮.
રાગ–દ્વેષ–મોહ જ આસ્રવ છે. (દોહરા)
राग विरोध विमोह मल, एई आस्रवमूल।
एई करम बढाईकैं, करैं धरमकी भूल।। ९।।
અર્થઃ– રાગ-દ્વેષ-મોહ એ ત્રણે આત્માના વિકાર છે, આસ્રવનાં કારણ છે
અને કર્મબંધકરીને આત્માનું સ્વરૂપ ભુલાવનાર છે. ૯.
સમ્યગ્દ્રષ્ટિ જીવ નિરાસ્રવ છે. (દોહરા)
जहां न रागादिक दसा, सो सम्यक परिनाम।
यातें सम्यकवंतकौ, कह्यौ निरास्रव नाम।। १०।।
અર્થઃ– જ્યાં રાગ-દ્વેષ-મોહ નથી તે સમ્યકત્વભાવ છે, તેથી જ સમ્યગ્દ્રષ્ટિને
આસ્રવરહિત કહ્યો છે. ૧૦.
_________________________________________________________________
रागद्वेषविमोहानां ज्ञानिनो यदसंभवः।
तत एव न बन्धोऽस्य ते हि बन्धस्य कारणम्।। ७।।