નિર્જરા દ્વાર ૧૩૯
જીવની જાગૃત દશા (સવૈયા એકત્રીસા)
चित्रसारी न्यारी परजंक न्यारौ सेज न्यारी,
चादरि भी न्यारी इहां झूठी मेरी थपना।
अतीत अवस्था सैन निद्रा वाहि कोऊ पै,
न विद्यमान पलक न यामैंअब छपना।।
स्वास औ सुपन दोऊ निद्राकी अलंग बूझै,
सुझै सब अंग लखि आतम दरपना।
त्यागी भयौ चेतन अचेतनता भाव त्यागि,
भालै द्रष्टि खोलिकैंसंभालै रूप अपना।। १५।।
શબ્દાર્થઃ– થપના= સ્થાપના. અતીત=ભૂતકાળ. નિદ્રાવાહિ=નિદ્રામાં પડેલો.
યામેં=એમાં. છપના=લગાડવું. અલંગ=સંબંધ. દરપના=દર્પણ. ભાલૈ=દેખે.
અર્થઃ– જ્યારે સમ્યગ્જ્ઞાન પ્રગટ થયું ત્યારે જીવ વિચારે છે કે શરીરરૂપ મહેલ
જુદો છે, કર્મરૂપ પલંગ જુદો છે, માયારૂપ પથારી જુદી છે, કલ્પનારૂપ ચાદર જુદી છે,
આ નિદ્રાવસ્થા મારી નથી-પૂર્વકાળમાં નિદ્રામાં પડેલી મારી બીજી જ પર્યાય હતી.
હવે વર્તમાનની એક પળ પણ નિદ્રામાં નહિ વીતાવું, ઉદયનો નિઃશ્વાસ અને વિષયનું
સ્વપ્ન-એ બન્ને નિદ્રાના સંયોગથી દેખાતા હતા. હવે આત્મારૂપ દર્પણમાં મારા
સમસ્ત ગુણો દેખાવા લાગ્યા. આ રીતે આત્મા અચેતન ભાવોનો ત્યાગી થઈને
જ્ઞાનદ્રષ્ટિથી જોઈને પોતાનું સ્વરૂપ સંભાળે છે. ૧પ.
જાગૃત દશાનું ફળ (દોહરા)
इहि विधि जे जागे पुरुष, ते शिवरूप सदीव।
जे सोवहि संसारमैं, ते जगवासी जीव।। १६।।
શબ્દાર્થઃ– ઈહવિધિ=આ પ્રકારે. જાગે=સચેત થયા. તે=તેઓ. સદીવ
(સદૈવ)=હંમેશાં. જગવાસી=સંસારી.
અર્થઃ– જે જીવ સંસારમાં આ રીતે આત્મ-અનુભવ કરીને સચેત થયા છે તે
હંમેશાં મોક્ષરૂપ જ છે અને જે અચેત થઈને સૂઈ રહ્યા છે તે સંસારી છે. ૧૬.