સર્વવિશુદ્ધિ દ્વાર ૨૪૭
है भोगी मिथ्यामति मांही।
गयैं मिथ्यात भोगता नांही।। ६।।
અર્થઃ– જેવી રીતે જીવ કર્મનો કર્તા નથી તેવી જ રીતે ભોક્તા પણ નથી,
મિથ્યાત્વના ઉદયમાં કર્મનો ભોક્તા છે, મિથ્યાત્વના અભાવમાં ભોક્તા નથી. ૬.
અજ્ઞાની જીવ વિષયનો ભોક્તા છે જ્ઞાની નથી, (સવૈયા એકત્રીસા)
जगवासी अग्यानी त्रिकाल परजाइ बुद्धी,
सो तौ विषै भोगनिकौ भोगता कहायौ है।
समकिती जीव जोग भोगसौं उदासी तातैं,
सहज अभोगता गरंथनिमैं गायौ है।।
याही भांति वस्तुकी व्यवस्था अवधारि बुध,
परभाउ त्यागि अपनौ सुभाउआयौ है।
निरविकलप निरुपाधि आतम अराधि,
साधि जोगजुगति समाधिमैं समायौ है।। ७।।
શબ્દાર્થઃ– જગવાસી = સંસારી, વિષૈ (વિષય) = પાંચ ઇન્દ્રિય અને મનના
ભોગ. ગરંથનિમૈં = શાસ્ત્રોમાં. અવધારિ = નિર્ણય કરીને. બુધ = જ્ઞાની. જોગ
જુગતિ = યોગ નિગ્રહનો ઉપાય.
અર્થઃ– શાસ્ત્રોમાં મનુષ્ય આદિ પર્યાયોમાં હંમેશાં અહંબુદ્ધિ રાખનાર અજ્ઞાની
સંસારી જીવને પોતાના સ્વરૂપનો જ્ઞાતા ન હોવાથી વિષયભોગોનો ભોક્તા કહ્યો છે
અને જ્ઞાની સમ્યગ્દ્રષ્ટિ જીવને ભોગોથી વિરક્તભાવ રાખવાને કારણે વિષય
ભોગવવા છતાં પણ અભોક્તા કહ્યો છે. જ્ઞાનીઓ આ રીતે વસ્તુસ્વરૂપનો નિર્ણય
કરીને વિભાવભાવ છોડી સ્વભાવનું ગ્રહણ કરે છે, અને વિકલ્પ તથા ઉપાધિ રહિત
_________________________________________________________________
भोक्तृत्वं न स्वभावोऽस्य स्मृतः कर्तृत्ववच्चितः।
अज्ञानादेव भोक्ताऽयं तदभावादवेदकः।। ४।।