સર્વવિશુદ્ધિ દ્વાર ૨પ૯
દુર્બુદ્ધિની દુર્ગતિ જ થાય છે. (દોહરા)
कहैअनातमकी कथा, चहै न आतम सुद्धि।
रहैअध्यातमसौं विमुख, दुराराधि दुरबुद्धि।। ३६।।
दुरबुद्धी मिथ्यामती, दुरगति मिथ्याचाल।
गहि एकंत दुरबुद्धिसौं, मुक्त न होइ त्रिकाल।। ३७।।
શબ્દાર્થઃ– અનાતમ = અજીવ. અધ્યાતમ = આત્મજ્ઞાન. વિમુખ = વિરુદ્ધ.
દુરારાધિ = કોઈ પણ રીતે ન સમજનાર. દુરબુદ્ધિ = મૂર્ખ.
અર્થઃ– મૂર્ખ મનુષ્ય અનાત્માની ચર્ચા કર્યા કરે છે, આત્માનો અભાવ કહે
છે-આત્મશુદ્ધિ ઇચ્છતો નથી. તે આત્મજ્ઞાનથી પરાઙ્મુખ રહે છે, બહુ પરિશ્રમપૂર્વક
સમજાવવા છતાં પણ સમજતો નથી. ૩૬. મિથ્યાદ્રષ્ટિ જીવ અજ્ઞાની છે અને તેની
મિથ્યા પ્રવૃત્તિ દુર્ગતિનું કારણ છે, તે એકાંતપક્ષનું ગ્રહણ કરે છે અને એવી મૂર્ખાઈથી
તે કદી પણ મુક્ત થઈ શકતો નથી. ૩૭.
દુર્બુદ્ધિની ભૂલ પર દ્રષ્ટાંત (સવૈયા એકત્રીસા)
कायासौं विचारै प्रीति मायाहीसौं हारि जीति,
लियै हठरीति जैसैं हारिलकी लकरी।
चंगुलकै जोर जैसैं गोह गहि रहै भूमि,
त्यौंही पाइ गाड़ै पै न छाड़ै टेक पकरी।।
मोहकी मरोरसौं भरमकौ न छोर पावै,
धावै चहुं वौर ज्यौं बढ़ावै जाल मकरी।
ऐसी दुरबुद्धि भूली झूठकै झरोखे झूली,
फूली फिरै ममता जंजीरनिसौं जकरी।। ३८।।
શબ્દાર્થઃ– કાયા = શરીર. હઠ = દુરાગ્રહ. ગહિ રહૈ = પકડી રાખે. લકરી
= લાઠી. ચંગુલ = પકડ. પાઈ ગાડૈ = દ્રઢતાથી ઊભો રહે છે. ટેક = હઠ. ધાવૈ =
ભટકે.
અર્થઃ– અજ્ઞાની જીવ શરીર ઉપર સ્નેહ કરે છે, ધન ઓછું થાય ત્યાં હાર
અને ધન વધે તેમાં જીત માને છે. હઠીલો તો એટલો છે કે જેવી રીતે હરિયલ