સ્યાદ્વાદ દ્વાર ૩૧૯
(૮) જીવ નાસ્તિ-એક પક્ષ એ છે કે જીવ પદાર્થનું અસ્તિત્વ જ નથી.
(૯) જીવ વિનાશ-એક પક્ષ એ છે કે દેહનો નાશ થતાં જ જીવનો નાશ થઈ જાય
છે.
(૧૦) જીવ ઉત્પાદ-એક પક્ષ એ છે કે શરીરની ઉત્પત્તિ થતાં જ જીવની ઉત્પત્તિ
થાય છે.
(૧૧) આત્મા અચેતન-એક પક્ષ એ છે કે આત્મા અચેતન છે, કેમકે જ્ઞાન અચેતન
છે.
(૧૨) સત્તા અંશ-એક પક્ષ એ છે કે આત્મા સત્તાનો અંશ છે.
(૧૩) ક્ષણભંગુર-એક પક્ષ એ છે કે જીવનું સદા પરિણમન થાય છે, તેથી ક્ષણભંગુર
છે.
(૧૪) અજ્ઞાયક-એક પક્ષ એ છે કે જ્ઞાનમાં જાણવાની શક્તિ નથી, તેથી અજ્ઞાયક
છે. ૧૪.
પ્રથમ પક્ષનું સ્પષ્ટીકરણ અને ખંડન (સવૈયા એકત્રીસા)
कोऊ मूढ़ कहै जैसैं प्रथम सवांरी भींति,
पाछैं ताकै ऊपर सुचित्र आछयौ लेखिए।
तैसैं मूल कारन प्रगट घट पट जैसौ,
तैसौ तहां ग्यानरूपकारज विसेखिए।।
ग्यानी कहै जैसी वस्तु तैसौ ही सुभाव ताकौ,
तातैं ग्यान ज्ञेयभिन्न भिन्न पद पेखिए।
कारन कारज दोऊ एकहीमैं निहचै पै,
तेरौ मत साचौ विवहारद्रष्टि देखिए।। १३।।
શબ્દાર્થઃ– ભીંતિ = દીવાલ. આછયૌ = ઉત્તમ. મૂલ કારન = મુખ્ય કારણ.
કારજ = કાર્ય. નિહચૈ = નિશ્ચયનયથી.