૩પ૮ સમયસાર નાટક
(દોહરા)
निजरूपा आतम सकति, पररूपा पर वस्त।
जिन लखि लीनौं पेंच यह, तिन लखि लियौ समस्त।। ४७।।
અર્થઃ– સ્વજ્ઞેય આત્મા છે અને પરજ્ઞેય આત્મા સિવાયના જગતના સર્વ
પદાર્થો છે, જેણે આ સ્વજ્ઞેય અને પરજ્ઞેયની ગૂંચવણ (કોયડો) સમજી લીધી છે તેણે
બધું જ જાણી લીધું છે એમ સમજો. ૪૭.
સ્યાદ્વાદમાં જીવનું સ્વરૂપ (સવૈયા એકત્રીસા)
करम अवस्थामैं असुद्धसौ विलोकियत,
करम कलंकसौं रहित सुद्ध अंगहै।
उभै नै प्रवांन समकाल सुद्धासुद्ध रूप,
ऐसौ परजाइ धारी जीव नाना रंग है।
एक ही समैमैं त्रिधारूप पै तथापि याकी,
अखंडित चेतना सकति सरवंगहै।।
यहै स्यादवाद याकौ भेद स्यादवादी जानै,
मूरख न मानै जाकौहियौ द्रगभंग है।। ४८।।
શબ્દાર્થઃ– અવસ્થા = દશા. વિલોકિયત = દેખાય છે. ઉભૈ (ઉભય) = બે.
નૈ = નય. પરજાઈ ધારી = શરીર સહિત, સંસારી. રંગ = ધર્મ. ત્રિધા = ત્રણ. દ્રગ
ભંગ = આંધળો.
અર્થઃ– જો જીવની કર્મસહિત અવસ્થા ઉપર દ્રષ્ટિ દેવામાં આવે તો તે
વ્યવહારનયથી અશુદ્ધ દેખાય છે, જો નિશ્ચયનયથી કર્મમળ રહિત અવસ્થાનો વિચાર
કરવામાં આવે તો તે નિર્દોષ છે, અને જો એ બન્ને નયોનો એકસાથે વિચાર
કરવામાં આવે તો શુદ્ધાશુદ્ધરૂપ જણાય છે, -આ રીતે સંસારી જીવની વિચિત્ર ગતિ
_________________________________________________________________
क्वचिल्लसति मेचकं क्वचिन्मेचकामेचकं
क्वचित्पुनरमेचकं सहजमेव तत्त्वं मम।
तथापि न विमोहयत्यमलमेधसां तन्मनः
परस्परसुसंहतप्रकटशक्तिचक्रं स्फुरत्।। ९।।