૨૮ સમયસાર નાટક
અર્થઃ– હું નિશ્ચયનયથી સદાકાળ શુદ્ધ ચૈતન્યમૂર્તિ છું, પરંતુ પર પરિણતિના
સમાગમથી અજ્ઞાનદશા પ્રાપ્ત થઈ છે. મોહકર્મનું પર નિમિત્ત પામીને આત્મા પર
પદાર્થોમાં અનુરાગ કરે છે, એથી ધતુરાનો રસ પીને નાચનાર મનુષ્ય જેવી દશા થઈ
રહી છે. પં. બનારસીદાસજી કહે છે કે હવે સમયસારનું વર્ણન કરવાથી મને પરમ
વિશુદ્ધિ પ્રાપ્ત થાઓ વિના પ્રયત્ને મિથ્યાત્વની ગૂંચવણ પોતાની મેળે મટી જાઓ. ૪.
શાસ્ત્રનું માહાત્મ્ય (સવૈયા એકત્રીસા)
निहचैमैं रूप एक विवहारमैं अनेक,
याही नै – विरोधमैं जगत भरमायौ है।
जगके विवाद नासिबेकौ जिन आगम है,
जामैं स्याद्वादनाम लच्छन सुहायौ है।।
दरसनमोह जाकौ गयौ है सहजरूप,
आगम प्रमान ताके हिरदैमें आयौहै।
अनैसौं अखंडित अनूतन अनंत तेज,
ऐसो पद पूरन तुरंत तिनि पायौहै।। ५।।
શબ્દાર્થઃ– નૈ=નય. દરસનમોહ (દર્શનમોહ)=જેના ઉદયમાં જીવ તત્ત્વ -
શ્રદ્ધાનથી પડી જાય છે. પદ પૂરન(પૂર્ણપદ)=મોક્ષ.
અર્થઃ– નિશ્ચયનયમાં પદાર્થ એકરૂપ છે અને વ્યવહારનયમાં અનેકરૂપ છે. આ
નય-વિરોધમાં સંસાર ભૂલી રહ્યો છે, તેથી આ વિવાદને નષ્ટ કરનાર જિનાગમ છે
જેમાં સ્યાદ્વાદનું શુભ* ચિહ્ન છે. જે જીવને દર્શનમોહનો ઉદય હોતો નથી તેના
_________________________________________________________________
* મહોર-છાપ લાગી છે -સ્યાદ્વાદથી જ ઓળખવામાં આવે છે કે આ જિનાગમ છે.
उभयनयविरोधध्वंसिनि स्यात्पदाइके
जिनवचसि रमन्ते ये स्वयं वान्तमोहाः।
सपदि समयसारं ते परं ज्योतिरुच्चै–
रनवमनयपक्षाक्षुण्णमीक्षन्त एव।। ४।।