અજીવદ્વાર ૬૩
શબ્દાર્થઃ– ઉભૈ(ઉભય)=બન્ને. પદ=અહીં પદ કહેતાં પદાર્થનું પ્રયોજન છે.
ઉદોત (ઉદ્યોત)=પ્રકાશ. વિચચ્છન (વિચક્ષણ)=વિદ્વાન. નિરધારે=નિશ્ચય કરે.
મદ=શરાબ. મતવારે=પાગલ. ટેક=હઠ
અર્થઃ– જીવ ચૈતન્ય છે, અજીવ જડ છે; આ રીતે લક્ષણ ભેદથી બંને પ્રકારના
પદાર્થો ભિન્ન ભિન્ન છે. વિદ્વાનો સમ્યગ્દર્શનના પ્રકાશથી તેમને જુદા જુદા દેખે અને
નક્કી કરે છે, પરંતુ સંસારમાં જે મનુષ્ય અનાદિકાળથી દુર્નિવાર મોહની તીક્ષ્ણ
મદિરાથી ઉન્મત્ત થઈ રહ્યા છે તેઓ જીવ અને જડને એક જ કહે છે; તેમની આ
ખોટી હઠ ટાળવાથી પણ ટળતી નથી.
ભાવાર્થઃ– કોઈ એક બ્રહ્મ જ બ્રહ્મ બતાવે છે, કોઈ જીવને અંગુઠા જેવડો,
કોઈ ચોખા જેવડો અને કોઈ મૂર્તિક કહે છે, તેથી આ પદ્યમાં તે બધાનું અજ્ઞાનપણું
બતાવ્યું છે. ૧૨.
જ્ઞાતાનો વિલાસ (સવૈયા તેવીસા)
या घटमैं भ्रमरूप अनादि,
विसालमहा अविवेक अखारौ।
तामहि और स्वरूप न दीसत
पुग्गल नृत्य करै अति भारौ।।
फेरत भेख दिखावत कौतुक,
सौंजि लियैं वरनादि पसारौ।
मौहसौं भिन्न जुदौ जड़सौ,
चिनमूरति नाटक देखन हारौ।। १३।।
શબ્દાર્થઃ– ઘટ=હદય. ભ્રમ=મિથ્યાત્વ. મહા=મોટો. અવિવેક=અજ્ઞાન.
અખારૌ= નાટયશાળા. દીસત=દેખાય છે. પુગ્ગલ=પુદ્ગલ. નૃત્ય=નાચ. ફેરત=બદલે
છે સૌંજિ=ભાગ. પસારૌ (પ્રસાર)=વિસ્તાર. કૌતુક=ખેલ.
_________________________________________________________________
अस्मिन्ननादिनि महत्यविवेकनाट्ये
वर्णादिमान्नटति पुद्गल एव नान्यः।
रागादिपुद्गलविकारविरुद्धशुद्ध–
चैतन्यधातुमयमूर्तिरयं च जीवः।। १२।।