આ રીતે કાર્યરૂપે અને કારણરૂપે સ્વભાવદર્શનોપયોગ કહ્યો. વિભાવદર્શનોપયોગ હવે
પછીના સૂત્રમાં (૧૪મી ગાથામાં) હોવાથી ત્યાં જ દર્શાવવામાં આવશે.
[હવે ૧૩મી ગાથાની ટીકા પૂર્ણ કરતાં ટીકાકાર મુનિરાજ શ્રી પદ્મપ્રભમલધારિદેવ
શ્લોક કહે છેઃ]
[શ્લોકાર્થઃ — ] દ્રશિ-જ્ઞપ્તિ-વૃત્તિસ્વરૂપ (દર્શનજ્ઞાનચારિત્રરૂપે પરિણમતું) એવું જે એક
જ ચૈતન્યસામાન્યરૂપ નિજ આત્મતત્ત્વ, તે મોક્ષેચ્છુઓને (મોક્ષનો) પ્રસિદ્ધ માર્ગ છે; આ માર્ગ
વિના મોક્ષ નથી. ૨૩.
ચક્ષુ, અચક્ષુ, અવધિ — ત્રણ દર્શન વિભાવિક છે કહ્યાં;
નિરપેક્ષ, સ્વપરાપેક્ષ — એ બે ભેદ છે પર્યાયના. ૧૪.
અન્વયાર્થઃ — [चक्षुरचक्षुरवधयः] ચક્ષુ, અચક્ષુ અને અવધિ [तिस्रः अपि] એ ત્રણે
[विभावद्रष्टयः] વિભાવદર્શન [इति भणिताः] કહેવામાં આવ્યાં છે. [पर्यायः द्विविकल्पः] પર્યાય
દ્વિવિધ છેઃ [स्वपरापेक्षः] સ્વપરાપેક્ષ (સ્વ ને પરની અપેક્ષા યુક્ત) [च] અને [निरपेक्षः] નિરપેક્ષ.
ટીકાઃ — આ, અશુદ્ધ દર્શનની તથા શુદ્ધ ને અશુદ્ધ પર્યાયની સૂચના છે.
इति कार्यकारणरूपेण स्वभावदर्शनोपयोगः प्रोक्त : । विभावदर्शनोपयोगोऽप्युत्तर-
सूत्रस्थितत्वात् तत्रैव द्रश्यत इति ।
(इन्द्रवज्रा)
द्रग्ज्ञप्तिवृत्त्यात्मकमेकमेव
चैतन्यसामान्यनिजात्मतत्त्वम् ।
मुक्ति स्पृहाणामयनं तदुच्चै-
रेतेन मार्गेण विना न मोक्षः ।।२३।।
चक्खु अचक्खू ओही तिण्णि वि भणिदं विहावदिट्ठि त्ति ।
पज्जाओ दुवियप्पो सपरावेक्खो य णिरवेक्खो ।।१४।।
चक्षुरचक्षुरवधयस्तिस्रोपि भणिता विभावद्रष्टय इति ।
पर्यायो द्विविकल्पः स्वपरापेक्षश्च निरपेक्षः ।।१४।।
अशुद्धद्रष्टिशुद्धाशुद्धपर्यायसूचनेयम् ।
કહાનજૈનશાસ્ત્રમાળા ]
જીવ અધિકાર
[ ૩૩
૫