अजीवद्रव्यव्याख्यानोपसंहारोयम् ।
तेषु मूलपदार्थेषु पुद्गलस्य मूर्तत्वम्, इतरेषाममूर्तत्वम् । जीवस्य चेतनत्वम्, इतरेषामचेतनत्वम् । स्वजातीयविजातीयबन्धापेक्षया जीवपुद्गलयोरशुद्धत्वम्, धर्मादीनां चतुर्णां विशेषगुणापेक्षया शुद्धत्वमेवेति ।
वदनसरसिजाते यस्य भव्योत्तमस्य ।
लसति निशितबुद्धेः किं पुनश्चित्रमेतत् ।।५३।।
अन्वयार्थः[पुद्गलद्रव्यं] पुद्गलद्रव्य [मूर्तं] मूर्त छे, [शेषाणि] बाकीनां द्रव्यो [मूर्तिविरहितानि] मूर्तत्व रहित [भवन्ति] छे; [जीवः] जीव [चैतन्यभावः] चैतन्यभाववाळो छे, [शेषाणि] बाकीनां द्रव्यो [चैतन्यगुणवर्जितानि] चैतन्यगुण रहित छे.
टीकाःआ, अजीवद्रव्य संबंधी कथननो उपसंहार छे.
ते (पूर्वोक्त) मूळ पदार्थोमां, पुद्गल मूर्त छे, बाकीना अमूर्त छे; जीव चेतन छे, बाकीना अचेतन छे; स्वजातीय अने विजातीय बंधनी अपेक्षाथी जीव तथा पुद्गलने (बंध- अवस्थामां) अशुद्धपणुं होय छे, धर्मादि चार पदार्थोने विशेषगुणनी अपेक्षाथी (सदा) शुद्धपणुं ज छे.
[हवे आ अजीव अधिकारनी छेल्ली गाथानी टीका पूर्ण करतां टीकाकार मुनिराज श्री पद्मप्रभमलधारिदेव श्लोक कहे छेः]
[श्लोकार्थः] ए रीते ललित पदोनी पंक्ति जे भव्योत्तमना वदनारविंदमां सदा शोभे छे, ते तीक्ष्ण बुद्धिवाळा पुरुषना हृदयकमळमां शीघ्र समयसार (शुद्ध आत्मा) प्रकाशे छे. अने एमां शुं आश्चर्य छे? ५३.
१०