मतिश्रुतावधिज्ञानानि मिथ्याद्रष्टिं परिप्राप्य कुमतिकुश्रुतविभंगज्ञानानीति नामान्तराणि प्रपेदिरे ।
अत्र सहजज्ञानं शुद्धान्तस्तत्त्वपरमतत्त्वव्यापकत्वात् स्वरूपप्रत्यक्षम् । केवलज्ञानं सकलप्रत्यक्षम् । ‘रूपिष्ववधेः’ इति वचनादवधिज्ञानं विकलप्रत्यक्षम् । तदनन्तभागवस्त्वंश- ग्राहकत्वान्मनःपर्ययज्ञानं च विकलप्रत्यक्षम् । मतिश्रुतज्ञानद्वितयमपि परमार्थतः परोक्षं व्यवहारतः प्रत्यक्षं च भवति ।
किं च उक्ते षु ज्ञानेषु साक्षान्मोक्षमूलमेकं निजपरमतत्त्वनिष्ठसहजज्ञानमेव । अपि च पारिणामिकभावस्वभावेन भव्यस्य परमस्वभावत्वात् सहजज्ञानादपरमुपादेयं न समस्ति ।
अनेन सहजचिद्विलासरूपेण सदा सहजपरमवीतरागशर्मामृतेन अप्रतिहतनिरा-
वरणपरमचिच्छक्ति रूपेण सदान्तर्मुखे स्वस्वरूपाविचलस्थितिरूपसहजपरमचारित्रेण त्रिकालेष्व-
सम्यग्द्रष्टिने १आ चार सम्यग्ज्ञानो होय छे. मिथ्यादर्शन होय त्यां मतिज्ञान, श्रुतज्ञान अने अवधिज्ञान ‘कुमतिज्ञान’, ‘कुश्रुतज्ञान’ अने ‘विभंगज्ञान’ — एवां नामांतरोने (अन्य नामोने) पामे छे.
अहीं (उपर कहेलां ज्ञानोने विषे) सहजज्ञान, शुद्ध अंतःतत्त्वरूप परमतत्त्वमां व्यापक होवाथी, २स्वरूपप्रत्यक्ष छे. केवळज्ञान सकलप्रत्यक्ष (संपूर्णप्रत्यक्ष) छे. ‘रूपिष्ववधेः (अवधिज्ञाननो विषय – संबंध रूपी द्रव्योमां छे)’ एवुं (आगमनुं) वचन होवाथी अवधिज्ञान विकलप्रत्यक्ष (एकदेशप्रत्यक्ष) छे. तेना अनंतमा भागे वस्तुना अंशनुं ग्राहक ( – जाणनारुं) होवाथी मनःपर्ययज्ञान पण विकलप्रत्यक्ष छे. मतिज्ञान ने श्रुतज्ञान बन्ने परमार्थथी परोक्ष छे अने व्यवहारथी प्रत्यक्ष छे.
वळी विशेष ए के — उक्त (उपर कहेलां) ज्ञानोमां साक्षात् मोक्षनुं मूळ निजपरमतत्त्वमां स्थित एवुं एक सहजज्ञान ज छे; तेम ज सहजज्ञान (तेना) पारिणामिक- भावरूप स्वभावने लीधे भव्यनो परमस्वभाव होवाथी, सहजज्ञान सिवाय बीजुं कांई उपादेय नथी.
आ सहजचिद्विलासरूपे (१) सदा सहज परम वीतराग सुखामृत, (२) अप्रतिहत निरावरण परम चित्शक्तिनुं रूप, (३) सदा अंतर्मुख एवुं स्वस्वरूपमां अविचळ स्थितिरूप
२८ ]
१. सुमतिज्ञान ने सुश्रुतज्ञान सर्व सम्यग्द्रष्टि जीवोने होय छे. सुअवधिज्ञान कोई कोई सम्यग्द्रष्टि जीवोने होय छे. मनःपर्ययज्ञान कोई कोई मुनिवरोने — विशिष्टसंयमधरोने — होय छे.
२. स्वरूपप्रत्यक्ष = स्वरूपे प्रत्यक्ष; स्वरूप-अपेक्षाए प्रत्यक्ष; स्वभावे प्रत्यक्ष.