Niyamsar-Hindi (iso15919 transliteration). Shree NiyamsAr; Introduction; NiyamsAr; Avrutti; Param Pujya AdhyAtmamoorti Sadgurudev Shri KAnjiswAmi; Arpan; Shree Sadgurudev Stuti; PrakAshakiy nivedan; UpodghAt; BhagwAn Shree Kundkundacharyana Sambandhma Ullekh; BhagwAn Shree KundkundachArya.

Next Page >


Combined PDF/HTML Page 1 of 21

 


Page -25 of 388
PDF/HTML Page 2 of 415
single page version

background image
bhagavānaśrīkundakunda-kahānajainaśāstramālā puṣpa-97
namaḥ paramātmane
śrīmadbhagavatkundakundācāryadevapraṇīt
paramāgam
śrī
niyamasār
mūl gāthāen̐, saṁskr̥t chāyā, hindī padyānuvād
śrī padmaprabhamaladhāridevaviracit saṁskr̥taṭīkā
aur usake hindī anuvād sahit
gujarātī anuvādak
paṁḍitaratna śrī hiṁmatalāl jeṭhālāl śāh
(bī. es.sī.)
hindī anuvādak
śrī maganalāl jain
: prakāśak :
śrī digaṁbar jain svādhyāyamaṁdir ṭrasṭa,
sonagaḍh-364250 (saurāṣṭra)

Page -24 of 388
PDF/HTML Page 3 of 415
single page version

background image
pratham saṁskaraṇ :prati 1100vi. saṁ. 2017ī. sa. 1960
dvitīy saṁskaraṇ :prati 1500vi. saṁ. 2022ī. sa. 1966
tr̥tīy saṁskaraṇ :prati 1500vi. saṁ. 2030ī. sa. 1974
caturtha saṁskaraṇ :prati 2100vi. saṁ. 2033ī. sa. 1977
paṁcam saṁskaraṇ :prati 1000vi. saṁ. 2048ī. sa. 1992
ṣaṣṭha saṁskaraṇ :prati 1000vi. saṁ. 2065ī. sa. 2009
paramāgam śrī niyamasār (hindī)ke
sthāyī prakāśan puraskartā
śrī jaḍāvaben nānālālabhāī jasāṇī
haste jayālakṣmīben ānaṁdalālabhāī jasāṇī
niraṁjan-videhā-siddhārtha; muṁbaī
mudrak :
smr̥ti aôph seṭ
jain vidyārthī gr̥h, sonagaḍh-364250
Phone : (02846) 244081
mūlya : ru. 30=00
is śāstrakā lāgat mūlya ru 120=00 paṛā hai . kintu anya phu ṭakar ārthik
sahayogase isakā vikriy mūlya ru 60=00 hotā hai . unameṁ śrī kuṁdakuṁdakahān pāramārthik
ṭrasṭa haste sva. śrī śāntilāl ratilāl śāhakī orase 50
% ārthik sahayog viśeṣ
prāpta honese is śāstrakā vikriy-mūlya mātra ru 30=00 rakhā gayā hai .


Page -22 of 388
PDF/HTML Page 5 of 415
single page version

background image
arpaṇ
G
jinhoṁne is pāmar par upakār kiyā hai, jinakī preraṇā aur
kr̥pāse niyamasārakā yah anuvād huā hai, jinheṁ niyamasārake
prati pārāvār bhakti hai, niyamasārameṁ gaṛe hue amūlya
adhyātmanidhānoṁko pragaṭ karake jo niyamasārakī
alaukik prabhāvanā kar rahe haiṁ, niyamasārake
hārdarū pa param pāriṇāmik bhāvakā anubhav karake
jo nijakalyāṇ sādh rahe haiṁ aur nirantar
usakā dhārāvāhī upadeś dekar bhāratake
bhavya jīvoṁko kalyāṇamārga par le
jā rahe haiṁ, un paramapūjya paramopakārī
kalyāṇamūrti sadguru dev (śrī
kānajīsvāmī) ko yah
anuvād-puṣpa atyanta
bhaktibhāvase
arpaṇ karatā
hūn̐ .
anuvādak
hiṁmatalāl jeṭhālāl śāh

Page -21 of 388
PDF/HTML Page 6 of 415
single page version

background image
śrī sadgurudev-stuti
(harigīt)
saṁsārasāgar tāravā jinavāṇī che naukā bhalī,
jñānī sukānī maḷyā vinā e nāv paṇ tāre nahīṁ;
ā kāḷamāṁ śuddhātmajñānī sukānī bahu bahu dohyalo,
muj puṇyarāśi phaḷyo aho ! guruk hān tuṁ nāvik maḷyo.
(anuṣṭup)
aho ! bhakta cidātmānā, sīmaṁdhar-vīr-kuṁ danā !
bāhyāṁtar vibhavo tārā, tāre nāv mumukṣunāṁ.
(śikhariṇī)
sadā draṣṭi tārī vimaḷ nij caitanya nīrakhe,
ane jñaptimāṁhī darav-guṇ-paryāy vilase;
nijālaṁbībhāve pariṇati svarūpe jaī bhaḷe,
nimitto vahevāro cidaghan viṣe kāṁī na maḷe.
(śārdūlavikrīḍit)
haiyuṁ ‘sat sat, jñān jñān’ dhabake ne vajravāṇī chūṭe,
je vajre sumumukṣu sattva jhaḷake ; paradravya nāto tūṭe;
rāgadveṣ ruce na, jaṁp na vaḷe bhāveṁdrimāṁaṁśamāṁ,
ṭaṁkotkīrṇa akaṁ pa jñān mahimā hr̥daye rahe sarvadā.
(vasaṁtatilakā)
nitye sudhājharaṇ caṁdra ! tane namuṁ huṁ,
ka ruṇā akāraṇ samudra ! tane namuṁ huṁ;
he jñānapoṣak sumegh ! tane namuṁ huṁ,
ā dāsanā jīvanaśilpī ! tane namuṁ huṁ.
(sragdharā)
ūṁḍī ūṁḍī, ūṁḍethī sukhanidhi satanā vāyu nitye vahaṁtī,
vāṇī cinmūrti ! tārī ur-anubhavanā sūkṣma bhāve bharelī;
bhāvo ūṁḍā vicārī, abhinav mahimā cittamāṁ lāvī lāvī,
khoyeluṁ ratna pāmuṁ,
manarath manano; pūrajo śaktiśāḷī !
racayitā : hiṁmatalāl jeṭhālāl śāh

Page -20 of 388
PDF/HTML Page 7 of 415
single page version

background image
om
namaḥ paramāgamaśrīniyamasārāy .
prakāśakīy nivedan
(ṣaṣṭha saṁskaraṇ)
pravartamānatīrthanetā sarvajñavītarāg bhagavān śrī mahāvīrasvāmīkī omkārasvarūp divya
deśanāse pravāhit aur gaṇadharadev śrī gautamasvāmī ādi guruparamparā dvārā prāpta
śuddhātmānubhūtipradhān paramapāvan adhyātmapravāhako jhelakar, tathā jambū-pūrvavidehakṣetrastha
jīvantasvāmī śrī sīmandhar jinavarakī pratyakṣa vandanā evaṁ deśanāśravaṇase puṣṭa kar, use
śrīmadbhagavatkundakundācāryadevane samayasār, niyamasār ādi paramāgamarūp bhājanoṁmeṁ saṁgrahīt kar
adhyātmatattvarasik jagat par mahān upakār kiyā hai
.
adhyātmaśrutalabdhidhar maharṣi śrī kundakundācāryadev praṇīt jo anek racanāen̐ upalabdha
haiṁ unameṁ śrī samayasār, śrī pravacanasār, śrī pañcāstikāyasaṁgrah, śrī niyamasār, śrī
aṣṭaprābhr̥t
ye pān̐c paramāgam mukhya haiṁ . ye pān̐coṁ paramāgam hamāre dvārā gujarātī evaṁ hindī
bhāṣāmeṁ anek bār prakāśit ho cuke haiṁ . ṭīkākār munivar śrī padmaprabhamaladhārīdevakī
tātparyavr̥tti ṭīkā sahit ‘niyamasār’ke adhyātmarasik vidvān śrī himmatalāl jeṭhālāl śāh
kr̥t gujarātī anuvādake hindī rūpāntarakā yah ṣaṣṭha saṁskaraṇ adhyātmavidyāpremī jijñāsuoṁke
hāthameṁ prastut karate hue ānanda anubhūt hotā hai
.
śrī kundakundācāryadevake ‘prābhr̥tatray’ (samayasār-pravacanasār-pañcāstikāyasaṁgrah) kī
tulanāmeṁ is ‘niyamasār’ śāstrakī bahut kam prasiddhi thī . isakī bahumukhī prasiddhikā śrey
śrī kundakundabhāratīke paramopāsak, adhyātmayugapravartak, paramopakārī pūjya sadgurudev śrī
kānajīsvāmīko hai
. pratham yah śāstra saṁskr̥t ṭīkā evaṁ bra. śrī śītalaprasādajī kr̥t hindī
anuvād sahit prakāśit huā thā . us par pūjya gurudevaśrīne vi. saṁ. 1999meṁ sonagarḥameṁ
pravacan kiye . us samay unakī tīkṣṇa gaharī dr̥ṣṭine tannihit ati gambhīr bhāvoṁko parakh
liyā....aur aisā mahimāvaṁt paramāgam yadi gujarātī bhāṣāmeṁ anuvādit hokar śīghra prakāśit
ho jāye to jijñāsuoṁko bahut lābh hoṁ aisī unake hr̥dayameṁ bhāvanā jagī
. praśamamūrti pūjya

Page -19 of 388
PDF/HTML Page 8 of 415
single page version

background image
bahinaśrī campābahinake bhāī vidvān śrī himmatabhāīko pūjya gurudevane niyamasārakā gujarātī
gadyapadyānuvād karanekī kr̥pābhīnī preraṇā dī
. adhyātmarasik śrī himmatabhāīne pūjya
gurudevaśrīkī preraṇāko jhelakar, samayasār evaṁ pravacanasārakī tarah alpa samayameṁ yah anuvād
kārya sucārutayā sampanna kiyā
. gujarātī anuvād prakāśit honeke paścāt pūjya gurudevaśrīne
is niyamasār paramāgamaśāstra par anek bār pravacan diye aur adhyātmapremī samājake samakṣa
usake paramapāriṇāmikabhāvapradhān gahan rahasyoṁkā udghāṭan kiyā
. is prakār pūjya gurudevaśrī
dvārā isakī adhik prasiddhi huī . vāstavameṁ is śatābdīmeṁ adhyātmarucike navayugakā pravartan
kar mumukṣusamāj par pūjya gurudevane asādhāraṇ mahān upakār kiyā hai .
niyamasārake gujarātī anuvādake gadyāṁśakā evaṁ padyāṁśakā hindī rūpāntar anukramase
śrī maganalālajī jain (sonagarḥ) evaṁ śrī jugalakiśorajī, em. e. sāhityaratna (koṭā,
rājasthān)ne saṁpanna kiyā hai
. etadartha saṁsthā un donoṁ mahānubhāvoṁkā ābhār mānatī hai .
tadirikta prastut ṣaṣṭha saṁskaraṇakā mudraṇ saṁśodhan bra. caṁdubhāī jhobāḷiyā, śrī pravīṇabhāī
sārābhāī śāh, bra. vrajalālabhāī śāh (varḥavāṇ) tathā śrī anaṁtarāy vrajalāl śāh
(jalagāṁv) aur sundar mudraṇakārya ‘kahān mudraṇālay’ke mālik śrī jñānacaṁdajī jain evaṁ
unake suputra ci0 nilayane kiyā hai
. tadartha unake prati bhī saṁsthā kr̥tajñatā vyakta karatī hai .
mumukṣu jīv sadgurugamase ati bahumānapūrvak is paramāgamakā abhyās karake usake
gahan bhāvoṁko ātmasāt kareṁ aur śāstrake tātparyabhūt paramavītarāgabhāvako prāpta kareṁyahī
kāmanā .
vi. saṁ. 2065
pūjya bahinaśrīkā 96vān̐
janmotsav
di. 7-8-2009
sāhityaprakāśanasamiti,
śrī di0 jain svādhyāyamaṁdir ṭrasṭa,
sonagarḥ364250 (saurāṣṭra)

Page -18 of 388
PDF/HTML Page 9 of 415
single page version

background image
namaḥ sadguruve
upodghāt
[gujarātī upodghātakā hindī rūpāntar]
bhagavān kundakundācāryadevapraṇīt yah ‘niyamasār’ nāmak śāstra ‘dvitīy śrutaskaṁdh’ ke
sarvotkr̥ṣṭa āgamoṁmeṁse ek hai .
‘dvitīy śrutaskaṁdh’kī utpatti kis prakār huī use ham paṭṭāvaliyoṁke ādhār par pratham
saṁkṣepameṁ dekheṁ :
ājase 2477 varṣa pūrva is bharatakṣetrako puṇyabhūmimeṁ jagatpūjya paramabhaṭṭārak bhagavān
śrī mahāvīrasvāmī mokṣamārgakā prakāś karaneke lie samasta padārthoṁkā svarūp apanī sātiśay
divyadhvani dvārā pragaṭ kar rahe the
. unake nirvāṇake paścāt pān̐c śrutakevalī hue, jinameṁ antim
śrutakevalī śrī bhadrabāhusvāmī the . vahān̐ tak to dvādaśāṁgaśāstrakī prarūpaṇāse niścayavyavahārātmak
mokṣamārga yathārtha pravartamān rahā . tatpaścāt kāladoṣake kāraṇ kramaśaḥ aṁgoṁke jñānakī vyucchitti
hotī gaī . isaprakār apār jñānasindhukā adhikāṁś vicchinna honeke paścāt dvitīy
bhadrabāhusvāmī ācāryakī paripāṭīmeṁ do samartha muni hueekakā nām śrī dharasen ācārya aur
dūsarekā nām śrī guṇadhar ācārya . unase prāpta hue jñānake dvārā unakī paramparāmeṁ honevāle
ācāryoṁne śāstroṁkī racanā kī aur vīr bhagavānake upadeśakā pravāh acchinna rakhā .
śrī dharasen ācāryako āgrāyaṇīpūrvake paṁcam vastu-adhikārake mahākarmaprakr̥ti nāmak
caturtha prābhr̥takā jñān thā . us jñānāmr̥tameṁse kramānusār āge honevāle ācāryoṁ dvārā
ṣaṭkhaṁḍāgam, dhaval, mahādhaval, jayadhaval, gommaṭasār, labdhisār, kṣapaṇāsār ādi śāstroṁkī
racanā huī
. isaprakār pratham śrutaskaṁdhakī utpatti hai . usameṁ jīv aur karmake saṁyogase huī
ātmākī saṁsāraparyāyakāguṇasthān, mārgaṇā ādikāvarṇan hai; paryāyārthikanayako pradhān
rakhakar kathan kiyā gayā hai . is nayako aśuddha-dravyārthik bhī kahate haiṁ aur adhyātmabhāṣāmeṁ
aśuddhaniścayanay athavā vyavahār kahā jātā hai .

Page -17 of 388
PDF/HTML Page 10 of 415
single page version

background image
śrī guṇadhar ācāryako jñānapravādapūrvake daśaveṁ tr̥tīy prābhr̥takā jñān thā . us jñānameṁse
tatpaścāt honevāle ācāryoṁne kramaśaḥ siddhāntoṁkī racanā kī . is prakār sarvajña bhagavān
mahāvīrase calā ā rahā jñān ācāryoṁkī paramparāse bhagavān kundakundācāryadevako prāpta huā .
unhoṁne paṁcāstikāyasaṁgrah, pravacanasār, samayasār, niyamasār, aṣṭapāhuṛ ādi śāstra race; aur
is prakār dvitīy śrutaskaṁdhakī utpatti huī
. usameṁ jñānako pradhān karake śuddhadravyārthik nayase
kathan hai, ātmāke śuddha svarūpakā varṇan hai .
bhagavān kundakundācāryadev vikram saṁvatke prāraṁbhameṁ ho gaye haiṁ . digambar jain paramparāmeṁ
bhagavān kundakundācāryadevakā sthān sarvotkr̥ṣṭa hai . ‘maṁgalaṁ bhagavān vīro maṁgalaṁ gautamo gaṇī .
maṁgalaṁ kundakundāryo jainadharmo‘stu maṁgalam ..-is pavitra ślokako pratyek digaṁbar jain
dharmānuyāyī śāstra-paṭhanase pūrva maṁgalācaraṇake rūpameṁ bolatā hai . isase siddha hotā hai ki
sarvajñabhagavān śrī mahāvīrasvāmī aur gaṇadhar bhagavān śrī gautamasvāmīke paścāt turanta hī bhagavān
kundakundācāryakā sthān ātā hai
. digaṁbar jain sādhu apaneko kundakundācāryakī paramparākā
kahalānemeṁ gauravakā anubhav karate haiṁ . bhagavān kundakundācāryadevake śāstra sākṣāt
gaṇadharadevake vacanoṁ jitane hī pramāṇabhūt māne jāte haiṁ . unake paścāt honevāle graṁthakār ācārya
apane kisī kathanako siddha karaneke lie kundakundācāryadevake śāstroṁkā pramāṇ dete haiṁ jisase
vah kathan nirvivād siddha hotā hai
. unake paścāt likhe gaye granthoṁmeṁ unake śāstroṁmeṁse
anekānek avataraṇ lie gaye haiṁ . vāstavameṁ bhagavān kundakundācāryane apane paramāgamoṁmeṁ
tīrthaṁkaradevoṁ dvārā prarūpit uttamottam siddhāntoṁkī surakṣā kī hai aur mokṣamārgako sthir rakhā
hai
. vi0 samvat 990meṁ śrī devasenācārya ho gaye haiṁ, ve apane darśanasār nāmak grantha 1kahate
haiṁ ki ‘‘videhakṣetrake vartamān tīrthaṁkar śrī sīmandharasvāmīke samavasaraṇameṁ jākar śrī
padmanandināthane (-kundakundācāryadevane) svayaṁ prāpta kiye hue jñān dvārā bodh na diyā hotā to
munijan sacce mārgako kaise jānate ?’’ ham dūsarā bhī ek ullekh dekheṁ, jisameṁ
kundakundācāryadevako kalikālasarvajña kahā gayā hai :
‘‘padmanandī, kundakundācārya,
vakragrīvācārya, elācārya, gr̥dhrapicchācārya’’in pān̐c nāmoṁse vibhūṣit, cār aṁgul upar
ākāśameṁ gaman karanekī jinheṁ r̥ddhi thī, jinhoṁne pūrvavidehameṁ jākar sīmandhar bhagavānakī
vandanā kī thī aur unase prāpta hue śrutajñān dvārā jinhoṁne bhāratavarṣake bhavya jīvoṁko pratibodh
diyā hai aise śrī jinacandrasūribhaṭṭārakake paṭṭake ābharaṇarūp kalikālasarvajña (bhagavān
kundakundācāryadev) unake race hue is ṣaṭprābhr̥t grathameṁ....sūrīśvar śrī śrutasāgar dvārā racit
1 mūl ślokake lie dekhiye pr̥ṣṭha16 .

Page -16 of 388
PDF/HTML Page 11 of 415
single page version

background image
mokṣaprābhr̥takī ṭīkā samāpta huīai .’’ aisā ṣaṭprābhr̥takī śrr̥tasāgarasūrikr̥t ṭīkāke aṁtameṁ likhā
hai . bhagavān kundakundācāryadevakī mahattā batalānevāle aise anekānek ullekh jain sāhityameṁ
milate haiṁ; 1śilālekh bhī anek haiṁ . is prakār hamane dekhā ki sanātan jain sampradāyameṁ
kalikālasarvajña bhagavān kundakundācāryadevakā sthān advitīy hai .
bhagavān kundakundācāryadevake race hue anek śāstra haiṁ, jinameṁ se kuch vartamānameṁ
vidyamān hai . trilokanāth sarvajñadevake mukhase pravāhit śrr̥tāmr̥takī saritāmeṁse bhare hue ve
amr̥tabhājan āj bhī anek ātmārthiyoṁko ātmajīvan pradān karate haiṁ . unake
paṁcāstikāyasaṁgrah, pravacanasār, samayasār aur niyamasār nāmak uttamottam paramāgamoṁmeṁ hajāroṁ
śāstroṁkā sār ā jātā hai
. bhagavān kundakundācāryake paścāt likhe gaye anek granthoṁke bīj
in paramāgamoṁmeṁ vidyamān haiṁ aisā sūkṣma dr̥ṣṭise adhyayan karane par jñāt hotā hai . śrī
paṁcāstikāyasaṁgrahameṁ chah dravya aur nav tattvoṁke svarūpakā kathan saṁkṣepameṁ kiyā gayā hai . śrī
pravacanasārameṁ usake nāmake anusār jinapravacanakā sār saṁgrahīt hai aur use jñānatattva, jñeyatattva
tathā caraṇānuyogake tīn adhikāroṁmeṁ vibhājit kiyā hai
. śrī samayasār is bharatakṣetrakā
sarvotkr̥ṣṭa paramāgam hai . usameṁ navatattvoṁkā śuddhanayakī dr̥ṣṭise nirūpaṇ karake jīvakā śuddha
svarūp sarva oraseāgam, yukti, anubhav evaṁ paramparāseati vistārapūrvak samajhāyā hai .
śrī niyamasārameṁ mokṣamārgakā spaṣṭa satyārtha nirūpaṇ hai . jis prakār samayasārameṁ śuddhanayase
navatattvoṁkā nirūpaṇ kiyā hai, usī prakār niyamasārameṁ mukhyataḥ śuddhanayase jīv, ajīv,
śuddhabhāv, pratikramaṇ, pratyākhyān, ālocanā, prāyaścitta, samādhi, bhakti, āvaśyak, śuddhopayog
ādikā varṇan hai
. śrī niyamasār bharatakṣetrake uttamottam śāstroṁmeṁse ek hone par bhī
prābhr̥tatrayakī tulanāmeṁ usakī prasiddhi atyanta alpa hai . brahmacārī śītalaprasādajīne vi0 samvat
1972 meṁ hindī niyamasārakī bhūmikāmeṁ ṭhīk hī likhā hai ki‘‘āj tak śrī
kundakundācāryake paṁcāstikāyasaṁgrah, pravacanasār aur samayasāryah tīn ratna hī adhik
prasiddha haiṁ . khedakī bāt hai ki unhīṁ jaisā balki kuch aṁśoṁmeṁ unase bhī viśeṣ jo
niyamasāraratna hai, usakī prasiddhi itanī alpa hai ki koī koī to usakā nām bhī nahīṁ
jānate
.’’
yah niyamasār paramāgam mukhyataḥ mokṣamārgake nirupacār nirūpaṇakā anupam graṁth hai .
‘‘niyam’’ arthāt jo avaśya karane yogya ho, arthāt ratnatray . ‘‘niyamasār’’ arthāt niyamakā
sār arthāt śuddha ratnatray . us śuddha ratnatrayakī prāpti paramātmatattvake āśrayase hī hotī hai .
1 śilālekhoṁke lie dekhiye pr̥ṣṭha-16 .

Page -15 of 388
PDF/HTML Page 12 of 415
single page version

background image
nigodase lekar siddha takakī sarva avasthāoṁmeṁaśubh, śubh yā śuddha viśeṣoṁmeṁvidyamān
jo nitya niraṁjan ṭaṁkotkīrṇa śāśvat ekarūp śuddhadravyasāmānya vah paramātmatattva hai . vahī śuddha
antaḥtattva, kāraṇ paramātmā, paramapāriṇāmikabhāv ādi nāmoṁse kahā jātā hai . is
paramātmatattvakī upalabdhi anādi kālase anaṁtānaṁt duḥkhoṁkā anubhav karanevāle hue jīvoṁne
ek kṣaṇamātra bhī nahīṁ kī aur isalie sukh prāptike usake sarva hāpaṭeṁ
prayatna (dravyaliṁgī
munike vyavahār ratnatray sahit) sarvathā vyartha gaye haiṁ . isaliye is paramāgamakā ekamātra uddeśya
jīvoṁko paramātmatattvakī upalabdhi athavā āśray karavānā hai . śāstrakār ācārya bhagavānane
aur ṭīkākār munivarane is paramāgamake pratyek pr̥ṣṭhameṁ jo anubhavasiddha param satya kahā hai
usakā sār is prakār hai :
he jagatke jīvo ! tumhāre sukhakā ekamātra upāy paramātmatattvakā
āśray hai . samyagdarśanase lekar siddha takakī sarva bhūmikāen̐ usameṁ samā jātī haiṁ;
paramātmatattvakā jaghanya āśray so samyagdarśan hai; vah āśray madhyam koṭikī ugratā dhāraṇ
karane par jīvako deśacāritra, sakalacāritra ādi daśāen̐ pragaṭ hotī hai aur pūrṇa āśray hone
par kevalajñān tathā siddhatva prāpta karake jīv sarvathā kr̥tārtha hotā hai
. isaprakār paramātmatattvakā
āśray hī samyagdarśan hai, vahī samyagjñān hai, vahī samyakcāritra hai; vahī satyārtha pratikramaṇ,
pratyākhyān, ālocanā, prāyaścitta, sāmāyik, bhakti, āvaśyak, samiti, gupti, saṁyam, tap,
saṁvar, nirjarā, dharma
śukladhyān ādi sab kuch hai . aisā ek bhī mokṣake kāraṇarūp bhāv
nahīṁ hai jo paramātmatattvake āśrayase anya ho . paramātmatattvake āśrayase anya aise bhāvoṁko
vyavahārapratikramaṇ, vyavahārapratyākhyān ādi śubh vikalparūp bhāvoṁkomokṣamārga kahā jātā
hai vah to mātra upacārase kahā jātā hai . paramātmatattvake madhyam koṭike aparipakva āśrayake
samay us aparipakvatāke kāraṇ sāthsāth jo aśuddhirūp aṁś vidyamān hotā hai . vah
aśuddhirūp aṁś hī vyavahārapratikramaṇādi anekānek śubh vikalpātmak bhāvoṁrūpase dikhāī
detā hai
. vah aśuddhiaṁś vāstavameṁ mokṣamārga kaise ho sakatā hai ? vah to sacamuc mokṣamārgase
viruddha bhāv hī hai, bandhabhāv hī haiaisā tum samajho . aur dravyaliṁgī muniko jo pratikramaṇ,
pratyākhyānādi śubhabhāv hote haiṁ ve bhāv to pratyek jīv ananta bār kar cukā hai, kintu ve
bhāv use mātra paribhramaṇakā hī kāraṇ hue haiṁ kyoṁki paramātmatattvake āśray binā ātmākā
svabhāvapariṇaman aṁśataḥ bhī na honese usī mokṣamārgakī prāpti aṁśamātra bhī nahīṁ hotī
. sarva
maiṁ dhruv śuddha ātmadravyasāmānya hūn̐’’aisī sānubhav śraddhāpariṇatise lekar paripūrṇa līnatā takakī kisī bhī
pariṇatiko paramātmatattvakā āśray, paramātmatattvakā ālamban, paramātmatattvake prati jhukāv, paramātmatattvake
prati unmukhatā, paramātmatattvakī upalabdhi, paramātmatattvakī bhāvanā, paramātmatattvakā dhyān ādi śabdoṁse kahā
jātā hai
.

Page -14 of 388
PDF/HTML Page 13 of 415
single page version

background image
jinendroṁkī divyadhvanikā saṁkṣep aur hamāre svasaṁvedanakā sār yah hai kibhayaṁkar saṁsār
rogakī ekamātra auṣadhi paramātmatattvakā āśray hī hai . jab tak jīvakī dr̥ṣṭi dhruv acal
paramātmatattva par na paṛakar kṣaṇik bhāvoṁ par rahatī hai tab tak ananta upāyoṁse bhī usakī
kr̥tak aupādhik hiloreṁ
śubhāśubh vikalpaśānta nahīṁ hotīṁ, kintu jahān̐ us dr̥ṣṭiko
paramātmatattvarūp dhruv ālamban hāth lagatā hai vahān̐ usī kṣaṇ vah jīv (dr̥ṣṭiapekṣāse)
kr̥takr̥tyatākā anubhav karatā hai, (dr̥ṣṭiapekṣāse) vidhiniṣedh vilayako prāpta hote haiṁ, apūrva
samarasabhāvakā vedan hotā hai, nij svabhāvabhāvarūp pariṇamanakā prārambha hotā hai aur kr̥tak
aupādhik hiloreṁ kramaśaḥ śānta hotī jātī haiṁ
. is niraṁjan nij paramātmatattvake āśrayarūp
mārgase hī sarva mumukṣu bhūt kālameṁ paṁcamagatiko prāpta hue haiṁ, vartamānameṁ ho rahe haiṁ aur
bhaviṣyakālameṁ hoṁge
. yah paramātmatattva sarva tattvoṁmeṁ ek sār hai, trikālnirāvaraṇ,
nityānandaekasvarūp hai, svabhāvananta catuṣṭayase sanāth hai, sukhasāgarakā jvār hai,
kleśodadhikā kinārā hai, cāritrakā mūl hai, muktikā kāraṇ hai . sarva bhūmikāke sādhakoṁko
vahī ek upādey hai . he bhavya jīvoṁ ! is paramātmatattvakā āśray karake tum śuddha ratnatray
pragaṭ karo . itanā na kar sako to samyagdarśan to avaśya hī karo . vah daśā bhī abhūtapūrva
tathā alaukik hai .
is prakār is param pavitra śāstrameṁ mukhyataḥ paramātmatattva aur usake āśrayase pragaṭ
honevālī paryāyoṁkā varṇan hone par bhī, sāth-sāth dravyaguṇaparyāy, chah dravya, pān̐c bhāv,
vyavahār-niścayanay, vyavahāracāritra, samyagdarśan prāptimeṁ pratham to anya samyagadr̥ṣṭi jīvakī
deśanā hī nimitta hotī hai (
mithyādr̥ṣṭi jīvakī nahīṁ) aisā abādhit niyam, paṁc parameṣṭhīkā
svarūp, kevalajñān-kevaladarśan kevalīkā icchārahitapanā ādi anek viṣayoṁkā saṁkṣipta
nirūpaṇ bhī kiyā gayā hai
. isaprakār uparokta prayojanabhūt viṣayoṁko prakāśit karatā huā
yah śāstra vastusvarūpakā yathārtha nirṇay karake paramātmatattvako prāpta karanekī icchā rakhanevāle
jīvako mahān upakārī hai
. aṁtaḥtattvarūp amr̥tasāgar par dr̥ṣṭi lagākar jñānānaṁdakī taraṁgeṁ
uchālanevāle hue mahā masta munivaroṁke antarvedanameṁse nikale hue bhāvoṁse bharā huā yah paramāgam
nandanavan samān āhlādakārī hai
. munivaroṁke hr̥dayakamalameṁ virājamān antaḥtattvarūp
amr̥tasāgar parase tathā śuddhaparyāyoṁrūp amr̥tajharane parase bahatā huā śrutarūp śītal samīr mānoṁ
ki amr̥t-sīkaroṁse mumukṣuoṁke cittako param śītalībhūt karatā hai
. aisā śāṁtaras param
ādhyātmik śāstra āj bhī vidyamān hai aur paramapūjya gurudev dvārā usakī agādh
ādhyātmik gaharāīyān̐ pragaṭ hotī jā rahī haiṁ yah hamārā mahān saubhāgya hai
. pūjya gurudevako
śrī niyamasārake prati apār bhakti hai .
ve kahate haiṁ‘‘param pāriṇāmikabhāvako prakāśit

Page -13 of 388
PDF/HTML Page 14 of 415
single page version

background image
karanevālā śrī niyamasār paramāgam aur usakī ṭīkā kī racanāchaṭhaveṁ sātaveṁ guṇasthānameṁ
jhūlate hue mahā samartha munivaroṁ dvārā dravyake sāthe paryāyakī ekatā sādhate-sādhate ho gaī hai .
jaise śāstra aur ṭīkā race gaye haiṁ vaisā hī svasaṁvedan ve svayaṁ kar rahe the . param pāriṇāmik
bhāvake antaraanubhavako hī unhoṁne śāstrameṁ utārā haipratyek akṣar śāśvat, ṭaṁkotkīrṇa,
paramasatya, nirapekṣa kāraṇaśuddhaparyāy, svarūpapratyakṣa sahajajñān ādi viṣayoṁkā nirūpaṇ karake
to munivaroṁne adhyātmakī anubhavagamya atyaṁtātyaṁt sūkṣma aur gahan bātako is śāstrameṁ spaṣṭa
kiyā hai
. sarvotkr̥ṣṭa paramāgam śrī samayasārameṁ bhī in viṣayoṁkā itane spaṣṭarūpase nirūpaṇ nahīṁ
hai . aho ! jis prakār koī parākramī kahā jānevālā puruṣ vanameṁ jākar siṁhanīkā dūdh duh
lātā hai, usī prakār ātmaparākramī mahāmunivaroṁne vanameṁ baiṭhe-baiṭhe antarakā amr̥t duhā hai .
sarvasaṁgaparityāgī nirgraṁthoṁne vanameṁ rahakar siddha bhagavantoṁse bāteṁ kī haiṁ aur ananta siddha bhagavanta
kis prakār siddhiko prāpta hue haiṁ usakā itihās isameṁ bhar diyā hai
.
is śāstrameṁ bhagavān kundakundācāryadevakī prākr̥t gāthāoṁ par tātparyavr̥tti nāmak
saṁskr̥t ṭīkā likhanevāle munivar śrī padmaprabhamaladhāridev haiṁ . ve śrī vīranandi siddhāṁtacakravartīke
śiṣya haiṁ aur vikram kī terahavīṁ śatābdīmeṁ ho gaye haiṁ, aisā śilālekh ādi sādhanoṁ dvārā
saṁśodhan-karttāoṁkā anumān hai
. ‘‘paramāgamarūpī makaraṁd jinake mukhase jharatā hai aur pān̐c
indriyoṁke phai lāv rahit dehamātra parigrah jinake thā’’ aise nirgrantha munivar śrī padmaprabhadevane
bhagavān śrī kundakundācāryadevake hr̥dayameṁ bhare hue param gahan ādhyātmik bhāvoṁko apane
arntavedanake sāth milākar is ṭīkāmeṁ spaṣṭarūpase pragaṭ kiyā hai
. is ṭīkāmeṁ ānevāle
kalaśarūp kāvya atyanta madhur hai aur adhyātmamastī tathā bhaktirasase bharapūr haiṁ .
adhyātmakavike rūpameṁ śrī padmaprabhamaladhāridevakā sthān jain sāhityameṁ ati ucca hai . ṭīkākār
munirājane gadya tathā padyarūpameṁ param pāriṇāmik bhāvakā to khūb-khūb gān kiyā hai . saṁpūrṇa
ṭīkā mānoṁ param pāriṇāmik bhāvakā aur tadāśrit munidaśākā ek mahākāvya ho isaprakār
mumukṣu hr̥dayoṁko mudit karatī hai
. param pāriṇāmikabhāv, sahaj sukhamay munidaśā aur siddha
jīvoṁkī paramānandapariṇatike prati bhaktise munivarakā citta mānoṁ umaṛ paṛatā hai aur us
ullāsako vyakta karaneke liye unake śabda atyaṁt alpa honese unake mukhase anek
prasaṁgocitta upamā-alaṁkār pravāhit hue haiṁ
. anya anek upamāoṁkī bhān̐timukti dīkṣā
ādiko bārambār strīko upamā bhī leśamātra saṁkoc binā niḥsaṁkocarūpase dī gaī hai vah
ātmalīn mahāmunivarake brahmacaryakā atiśay bal sūcit karatī hai
. saṁsār dāvānalake samān
hai aur siddhadaśā tathā munidaśāparam sahajānandamay haiaise bhāvake dhārāvāhī vātāvaraṇ
sampūrṇa ṭīkāmeṁ brahmaniṣṭha munivarane alaukik rītise utpanna kiyā hai aur spaṣṭarūpase darśāyā

Page -12 of 388
PDF/HTML Page 15 of 415
single page version

background image
hai ki muniyoṁkī vrat, niyam, tap, brahmacarya, tyāg, pariṣahajay ityādirūp koī bhī pariṇati
haṭhapūrvak, khedayukta, kaṣṭaprad yā narakādike bhayamūlak nahīṁ hotī, kintu antaraṁg ātmik
vedanase honevālī param paritr̥ptike kāraṇ nirantar sahajānandamay hotī hai
ki jis sahajānaṁdake
pās saṁsāriyoṁke kanakakāminījanit kalpit sukh keval upahāsapātra aur ghor duḥkhamay
bhāsit hote haiṁ
. sacamuc mūrtimaṁt munipariṇati samān yah ṭīkā mokṣamārgameṁ vicaranevāle
munivaroṁkī sahajānandamay pariṇatikā tādr̥ś citraṇ karatī hai . is kālameṁ aisī yathārtha
ānaṁdanirbhar mokṣamārgakī prakāśak ṭīkā mumukṣuoṁko arpit karake ṭīkākār munivarane mahān
upakār kiyā hai
.
śrī niyamasārameṁ bhagavān kundakundācāryadevane 187 gāthāen̐ prākr̥tameṁ racī haiṁ, un par śrī
padmaprabhamaladhāridevane tātparyavr̥tti nāmak saṁskr̥t ṭīkā likhī hai . brahmacārī śrī śītalaprasādajīne
mūl gāthāoṁkā tathā ṭīkākā hindī anuvād kiyā hai . vi0 samvat 1972meṁ śrī
jainagrantharatnākar kāryālayakī orase prakāśit hindī niyamasārameṁ mūl gāthāen̐, saṁskr̥t ṭīkā
tathā brahmacārī śītalaprasādajī kr̥t hindī anuvād pragaṭ hue the
. ab śrī jain svādhyāyamaṁdir
ṭrasṭa, sonagarḥ (saurāṣṭra)se yah grantha gujarātīmeṁ prakāśit huā hai jisameṁ mūl gāthāen̐, unakā
gujarātī padyānuvād, saṁskr̥t ṭīkā aur us gāthā-ṭīkāke akṣaraśaḥ gujarātī anuvādakā
samāveś hotā hai
. jahān̐, viśeṣ spaṣṭatākī āvaśyakatā thī vahān̐‘kaunsa’meṁ athavā ‘phū ṭanoṭ’
(ṭippaṇī) dvārā spaṣṭatā kī gaī hai . śrī jainagrantharatnākar kāryālay dvārā prakāśit niyamasārameṁ
chapī huī saṁskr̥t ṭīkāmeṁ jo aśuddhiyān̐ thīṁ unameṁse anek aśuddhiyān̐ hastalikhit pratiyoṁke
ādhār par sudhār lī gaī haiṁ
. ab bhī isameṁ kahīṁ-kahīṁ aśuddha pāṭh ho aisā lagatā hai, kintu
hameṁ jo tīn hastalikhit pratiyān̐ prāpta huī haiṁ unameṁ śuddha pāṭh na milaneke kāraṇ un aśuddhiyoṁko
nahīṁ sudhārā jā sakā hai
. aśuddha pāṭhoṁkā anuvād karanemeṁ baṛī sāvadhānī rakhī gaī hai aur
pūrvāpar kathan tathā nyāyake sāth jo adhikase adhik saṁgat ho aisā un pāṭhoṁkā anuvād
kiyā hai
.
yah anuvād karanekā mahān saubhāgya mujhe prāpta huā vah mere liye harṣakā kāraṇ hai .
param pūjya sadgurudevake āśrayameṁ is gahan śāstrakā anuvād huā hai . paramopakārī
sadgurudevake pavitra jīvanake pratyakṣa paricay binā tathā unake ādhyātmik upadeś binā is
pāmarako jinavāṇīke prati leśamātra bhakti yā śraddhā kahān̐se pragaṭ hotī, bhagavān
kundakundācāryadev aur unake śāstroṁkī leś bhī mahimā kahān̐se ātī tathā un śāstroṁkā artha
kholanekī leś bhī śakti kahān̐se prāpta hotī ? is prakār anuvādakī samasta śaktikā mūl
śrī sadgurudev hī honese vāstavameṁ to sadgurudevakī amr̥tavāṇīkā srot hī
unake dvārā prāpta

Page -11 of 388
PDF/HTML Page 16 of 415
single page version

background image
huā amūlya upadeś hīyathākāl is anuvādake rūpameṁ pariṇamit huā hai . jinake dvārā
siṁcit śaktise tathā jinakī uṣmāse maiṁne is gahanaśāstrako anūdit karanekā sāhas kiyā
thā aur jinakī kr̥pāse vah nirvighna samāpta huā hai un pūjya paramopakārī sadgurudev (śrī
kānajīsvāmī)ke caraṇāravindameṁ atyaṁt bhaktibhāvase vaṁdan karatā hūn̐
.
paramapūjya bahin śrī campābahin prati bhī is anuvādakī pūrṇāhūti karate hue,
upakāravaśatākī ugra bhāvanākā anubhav ho rahā hai . jinake pavitra jīvan aur bodh is
pāmarako śrī niyamasārake prati, niyamasārake mahān karttāke prati aur niyamasārameṁ upadeśit
vītarāgavijñānake prati bahumānavr̥ddhike viśiṣṭa nimitta hue haiṁ, aisī un paramapūjya bahinaśrīke
caraṇakamalameṁ yah hr̥day naman karatā hai
.
is anuvādameṁ anek sajjanoṁne hārdik sahāyatā kī hai . mānanīy śrī vakīl
rāmajībhāī māṇekacaṁd dośīne apane vyasta dhārmik vyavasāyoṁmeṁse samay nikālakar sampūrṇa
anuvādakā sūkṣmatāse avalokan karake yathocit sūcanāen̐ dī haiṁ aur anuvādameṁ ānevālī
choṭī
baṛī kaṭhināiyoṁkā apane viśāl śāstrajñānase nirākaraṇ kar diyā hai . bhāī śrī
khīmacaṁd jeṭhālāl seṭhane bhī anuvādakā adhikāṁś baṛī tatparatāse jāṁc liyā hai aur apane
saṁskr̥t bhāṣāke tathā śāstrajñānake ādhār par upayogī sūcanāen̐ dī haiṁ
. bālabrahmacārī bhāī śrī
candulāl khīmacaṁd jhobāliyāne bhī sampūrṇa anuvād ati sūkṣmatāse dekhakar baṛī upayogī
sūcanāen̐ dī haiṁ; hastalikhit pratiyoṁke ādhārase saṁskr̥t ṭīkā sudhār dī hai; śuddhipatra,
anukramaṇikā, gāthāsūcī, kalaśasūcī ādi taiyār kiye haiṁ
. tathā prūph saṁśodhan kiyā hai;
is prakār unhoṁne baṛe pariśram aur sāvadhānīpūrvak sarvatomukhī sahāyatā dī hai . kiśanagarḥ-
nivāsī śrī paṁ0 mahendrakumārajī pāṭanīne saṁskr̥t ṭīkāmeṁ ānevāle ślokoṁke chandoṁke nām
likh bheje haiṁ
. in sab mahānubhāvoṁkā maiṁ antaḥkaraṇapūrvak ābhār mānatā hūn̐ . inakī hārdik
sahāyatāke binā is anuvādameṁ anek nyūnatāen̐ rah jātīṁ . inake atirikta anya jin-jin
bhāīyoṁne is kāryameṁ sahāyatā dī hai un sabhīkā maiṁ r̥ṇī hūn̐ .
yah anuvād maiṁne niyamasārake prati apanī bhaktise tathā gurudevakī preraṇāse prerit
hokar, nijakalyāṇake hetu, bhavabhayase ḍarate-ḍarate kiyā hai . anuvād karate hue maiṁne is bātakī
yathāśakti sāvadhānī rakhī hai ki śāstrake mūl āśayoṁmeṁ kahīṁ phe raphār na ho jāye . tathāpi
alpajñatāke kāraṇ kiṁcit bhī āśay-parivartan huā ho athavā koī truṭayān̐ rah gaī hoṁ to
usake liye maiṁ śāstrakār śrī kundakundācāryabhagavān, ṭīkākār śrī padmaprabhamaladhāridev,
paramakr̥pālu śrī sadgurudev aur mumukṣu pāṭhakoṁse hārdik kṣamāyācanā karatā hūn̐
.
yah anuvād bhavya jīvoṁko śāśvat paramānandakī prāpti karāye, aisī hārdik bhāvanā hai .

Page -10 of 388
PDF/HTML Page 17 of 415
single page version

background image
jo jīv is parameśvar paramāgamameṁ kahe hue bhāvoṁko hr̥dayaṁgam kareṁge ve avaśya hī sukhadhām
kāraṇ paramātmākā nirṇay aur anubhav karake, usameṁ paripūrṇa līnatā pākar, śāśvat
paramānandadaśāko prāpta kareṁge
. jabatak ve bhāv hr̥dayaṁgat na hoṁ tab tak ātmānubhavī mahātmāke
āśray-pūrvak tatsabandhī sūkṣma vicār, gaharā antarśodhan karttavya hai . jabatak paradravyoṁse apanā
sarvathā bhinnatva bhāsit na ho aur apanī kṣaṇik paryāyoṁse dr̥ṣṭi haṭakar ekarūp
kāraṇaparamātmākā darśan na ho tabatak cain lenā yogya nahīṁ hai
. yahī paramānandaprāptikā upāy
hai . ṭīkākār munirāj śrī padmaprabhadevake śabdoṁmeṁ is paramapavitra paramāgamake phalakā varṇan
karake yah upodghāt pūrṇa karatā hūn̐ :‘‘jo nirvāṇasundarīse utpanna honevāle, param
vītarāgātmak, nirābādh, nirantar evaṁ anaṁg paramānandakā denevālā hai, jo niratiśay nityaśuddha,
niraṁjan nij kāraṇaparamātmākī bhāvanākā kāraṇ hai, jo samasta nayoṁke samūhase suśobhit hai,
jo paṁcamagatike hetubhūt hai tathā jo pān̐c indriyoṁke vistār rahit dehamātra
parigrahadhārī dvārā racit
haiaise is bhāgavat śāstrako jo niścayanay aur vyavahāranayake avirodhase jānate haiṁ, ve
mahāpuruṣsamasta adhyātmaśāstroṁke hr̥dayako jānanevāle aur paramānandarūp vītarāgasukhake
abhilāṣībāhyaabhyaṁtar cauvīs parigrahoṁke prapaṁcakā parityāg karake, trikālnirupādhi
svarūpameṁ līn nij kāraṇaparamātmāke svarūpake śraddhānjñānācaraṇātmak bhedopacār
kalpanāse nirapekṣa aise svastha ratnatrayameṁ parāyaṇ vartate hue, śabdabrahmake phalarūp śāśvat sukhake
bhoktā hote haiṁ
.
śrāvaṇ kr̥ṣṇā pratipadā,
vikram samvat 2007
himmatalāl jeṭhālāl śāh

Page -9 of 388
PDF/HTML Page 18 of 415
single page version

background image
om
bhagavān śrī kundakundācāryadevake sambandhameṁ
ullekh
vandyo vibhurbhbhuvi na kai rih kauṇḍakundaḥ
ku nda-prabhā-praṇayi-kīrti-vibhūṣitāśaḥ
.
yaścāru-cāraṇ-karāmbujacañcarīk -
ścakre śrutasya bharate prayataḥ pratiṣṭhām
..
[candragiri parvatakā śilālekh ]
artha :kundapuṣpakī prabhā dhāraṇ karanevālī jinakī kīrti dvārā diśāen̐
vibhūṣit huī haiṁ, jo cāraṇoṁkecāraṇar̥ddhidhārī mahāmuniyoṁkesundar
hastakamaloṁke bhramar the aur jin pavitrātmāne bharatakṣetrameṁ śrutakī pratiṣṭhā kī hai,
ve vibhu kundakunda is pr̥thvī par kisase vandya nahīṁ haiṁ ?
........koṇḍaku ndo yatīndraḥ ..
rajobhiraspr̥ṣṭatamatvamanta-
rbāhyepi saṁvyañjayituṁ yatīśaḥ
.
rajaḥpadaṁ bhūmitalaṁ vihāy
cacār manye caturaṅgulaṁ saḥ
..
[viṁdhyagiriśilālekh ]
❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈


Page -7 of 388
PDF/HTML Page 20 of 415
single page version

background image
artha :yatīśvar (śrī kundakundasvāmī) rajaḥsthānakobhūmitalako
choṛakar cār aṁgul ū par ākāśameṁ gaman karate the usake dvārā maiṁ aisā samajhatā
hūn̐ ki
ve antarameṁ tathā bāhyameṁ rajase (apanī) atyanta aspr̥ṣṭatā vyakta karate
the (antarameṁ ve rāgādik malase aspr̥ṣṭa the aur bāhyameṁ dhūlase aspr̥ṣṭa the) .
jai paumaṇaṁdiṇāho sīmaṁdharasāmidivvaṇāṇeṇ .
ṇa vibohai to samaṇā ka haṁ sumaggaṁ payāṇaṁti ..
[darśanasār]
artha :(mahāvidehakṣetrake vartamān tīrthaṁkaradev) śrī sīmandharasvāmīse
prāpta hue divya jñān dvārā śrī padmanandināthane (śrī kundakundācāryadevane) bodh na diyā
hotā to munijan sacce mārgako kaise jānate ?
he kundakundādi ācāryoṁ ! āpake vacan bhī svarūpānusandhānameṁ is
pāmarako param upakārabhūt hue haiṁ . usake liye maiṁ āpako atyanta bhaktipūrvak
namaskār karatā hūn̐ .
[śrīmad rājacandra ]]
❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈