Niyamsar-Hindi (simplified iso15919 transliteration). Jinjini Vani; VishayAnukramanika; ShAstra-swAdhayayka Prarambhik Manglacharan; Adhikar-1 : jiv adhikAr; Gatha: 1-6.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 2 of 21

 

Page -6 of 388
PDF/HTML Page 21 of 415
single page version

jinajīnī vāṇī
(rāgāshābharyā ame āvīyā)
sīmandhar mukhathī phū laḍān khare,
enī kun dakun da gūnthe māḷ re,
jinajīnī vāṇī bhalī re.
vāṇī bhalī, man lāge raḷī,
jemān sār-samay shiratāj re,
jinajīnī vāṇī bhalī re......sīmandhara0
gūnthyān pāhuḍ ne gūnthyun pañchāsti,
gūnthyun pravachanasār re,
jinajīnī vāṇī bhalī re.
gūnthyun niyamasār, gūnthyun rayaṇasār,
gūnthyo samayano sār re,
jinajīnī vāṇī bhalī re.......sīmandhara0
syādvād ke rī suvāse bharelo,
jinajīno omkāranād re,
jinajīnī vāṇī bhalī re.
vandun jineshvar, vandun hun kun dakun da,
vandun e omkāranād re,
jinajīnī vāṇī bhalī re.......sīmandhara0
haiḍe hajo, mārā bhāve hajo,
mārā dhyāne hajo jinavāṇ re,
jinajīnī vāṇī bhalī re.
jineshvaradevanī vāṇīnā vāyarā
vājo mane dinarāt re,
jinajīnī vāṇī bhalī re.......sīmandhara0
rachayitā : himmatalāl jeṭhālāl shāh

Page -5 of 388
PDF/HTML Page 22 of 415
single page version

viṣhayānukramaṇikā
viṣhay
gāthā
viṣhay
gāthā
paramāṇukā visheṣh kathan ............................. 26
svabhāvapudgalakā svarūp ............................. 27
pudgalaparyāyake svarūpakā kathan ................... 28
pudgaladravyake kathanakā upasanhār ................... 29
dharma-adharma-ākāshakā saṅkṣhipta kathan ............. 30
vyavahārakālakā svarūp aur usake
1jīv adhikār
asādhāraṇ maṅgal aur bhagavān granthakārakī

pratignā ................................................ 1 mokṣhamārga aur usake phalake svarūp-

nirūpaṇakī sūchanā ................................. 2 svabhāvaratnatrayakā svarūp ............................... 3 ratnatrayake bhedakāraṇ tathā lakṣhaṇ sambandhī

vividh bhed ....................................... 31
mukhya kālakā svarūp................................ 32
kālādi amūrta achetan dravyoṅke svabhāvaguṇ-

kathan................................................. 4 vyavahār samyaktvakā svarūp .......................... 5 aṭhārah doṣhoṅkā svarūp................................ 6 tīrthaṅkar paramadevakā svarūp ........................... 7 paramāgamakā svarūp ...................................... 8 chhah dravyoṅke pr̥uthak pr̥uthak nām ...................... 9 upayogakā lakṣhaṇ ...................................... 10 gnānake bhed .............................................. 11 darshanopayogakā svarūp ................................ 13 ashuddha darshanakī shuddha aur ashuddha paryāyakī

paryāyoṅkā kathan .................................. 33
kāladravyake atirikta pūrvokta dravya hī
pañchāstikāy hain, tatsambandhī kathan ........... 34
chhah dravyoṅke pradeshakā lakṣhaṇ aur usake
sambhavakā prakār .................................. 34
ajīvadravya sambandhī kathanakā upasanhār ........... 37
3shuddhabhāv adhikār
hey aur upādey tattvake svarūpakā kathan ...... 38
nirvikalpa tattvake svarūpakā kathan .............. 39
prakr̥iti ādi bandhasthān tathā udayake sthānoṅkā

sūchanā............................................... 14 svabhāvaparyāyen aur vibhāvaparyāyen...................... 15 chāragatikā svarūp nirūpaṇ......................... 16 kartr̥utva-bhoktr̥utvake prakārakā kathan................ 18 donon nayoṅkī saphalatā ................................ 19

samūh jīvake nahīn hai, tatsambandhī kathan.... 40
vibhāvasvabhāvoṅke svarūp kathan dvārā
pañchamabhāvake svarūpakā kathan ................. 41
shuddha jīvako samasta sansāravikār nahīn
2ajīv adhikār
hainaisā nirūpaṇ................................. 42

pudgaladravyake bhedoṅkā kathan ........................ 20 vibhāvapudgalakā svarūp ............................. 21 kāraṇaparamāṇudravya aur kāryaparamāṇudravyakā

shuddha ātmāko samasta vibhāvoṅkā abhāv
hai aisā kathan .................................... 43
shuddha jīvakā svarūp ................................. 44
svarūp ............................................. 25

Page -4 of 388
PDF/HTML Page 23 of 415
single page version

viṣhay
gāthā
viṣhay
gāthā

kāraṇaparamātmāko samasta paudgalik vikār

sarva sādhuoṅke svarūpakā kathan ................... 75
vyavahārachāritra-adhikārakā upasanhār aur
nahīn hainaisā kathan ............................. 45

sansārī aur mukta jīvommen antar na

nishchayachāritrakī sūchanā ........................... 76
honekā kathan ..................................... 47
5paramārtha-pratikramaṇ adhikār

kāryasamayasār aur kāraṇasamayasāramen antar

shuddha ātmāko sakal kartr̥utvake abhāv
na honekā kathan ................................. 48
sambandhī kathan ................................... 77

nishchay aur vyavahāranayakī upādeyatākā

bhedavignān dvārā kramashaḥ nishchay-chāritra hotā
prakāshan ............................................ 49
hai tatsambandhī kathan ............................ 82

hey-upādey athavā tyāg-grahaṇakā svarūp

vachanamay pratikramaṇ nāmak sūtrasamudāyakā nirās.83
ātma-ārādhanāmen vartate hue jīvako hī
ratnatrayakā svarūp ................................ 51
4vyavahārachāritra adhikār
pratikramaṇasvarūp kahā hai, tatsambandhī
kathan............................................... 84

ahinsāvratakā svarūp ................................. 56 satyavratakā svarūp .................................... 57 achauryavratakā svarūp .................................. 58 brahmacharyavratakā svarūp ................................. 59 parigrah-parityāgavratakā svarūp ...................... 60 īryāsamitikā svarūp ................................. 61 bhāṣhāsamitikā svarūp ................................ 62 eṣhaṇāsamitikā svarūp .............................. 63 ādānanikṣhepaṇasamitikā svarūp .................... 64 pratiṣhṭhāpanasamitikā svarūp........................... 65 vyavahār manoguptikā svarūp .......................... 66 vachanaguptikā svarūp ................................... 67 kāyaguptikā svarūp ................................... 68 nishchayamano-vachanaguptikā svarūp...................... 69 nishchayakāyaguptikā svarūp ............................ 70 bhagavān arhat parameshvarakā svarūp .................. 71 bhagavanta siddhaparameṣhṭhiyoṅkā svarūp .................. 72 bhagavanta āchāryakā svarūp .......................... 73 adhyāpak nāmak paramagurukā svarūp .............. 74

paramopekṣhāsanyamadharako nishchayapratikramaṇakā svarūp
hotā hai, tatsambandhī nirūpaṇ ................. 85
unmārgake parityāg aur sarvagnavītarāgamārgake
svīkār sambandhī varṇan ......................... 86
niḥshalyabhāvarūp pariṇat mahātapodhan hī nishchay-
pratikramaṇasvarūp hai, tatsambandhī kathan ..... 87
triguptigupta aise param tapodhanako nishchayachāritra
honekā kathan ..................................... 88
dhyānake bhedoṅkā svarūp .............................. 89
āsannabhavya aur anāsannabhavya jīvake
pūrvāpar pariṇāmakā svarūp..................... 90
samyagdarshanagnānachāritrakā sampūrṇa svīkār karane se
tathā mithyādarshanachāritrakā sampūrṇa tyāg karane
se mumukṣhuko nishchayapratikramaṇ hotā hai,
tatsambandhī kathan ................................ 91
nishchay uttamārthapratikramaṇakā svarūp................ 92
dhyān ek upādey hai
aisā kathan ............ 93

Page -3 of 388
PDF/HTML Page 24 of 415
single page version

viṣhay
gāthā
viṣhay
gāthā

vyavahār pratikramaṇakī saphalatā kab kahī

nishchayaprāyashchitta samasta ācharaṇommen param ācharaṇ
jātī hai, tatsambandhī kathan .................... 94
hai, tatsambandhī kathan ......................... 117
shuddha kāraṇaparamātmatattvamen antarmukh rahakar
6nishchay-pratyākhyān adhikār
jo pratapanso tap hai, aur vah tap prāyashchitta

nishchayanayake pratyākhyānakā svarūp .................. 95 anantachatuṣhṭayātmak nij ātmāke dhyānakā

haitatsambandhī kathan .......................... 118
nishchayadharmadhyān hī sarvabhāvoṅkā abhāv karanemen
upadesh ............................................. 96
samartha haiaisā kathan ....................... 119

paramabhāvanāke sanmukh haiaise gnānīko sīkh ..... 97

shuddhanishchayaniyamakā svarūp ......................... 120
nishchayakāyotsargakā svarūp ......................... 121

bandharahit ātmāko bhāne sambandhī sīkh .......... 98 sakal vibhāvake sannyāsakī vidhi ................. 99 sarvatra ātmā upādey haiaisā kathan ............ 100

9param-samādhi adhikār
param samādhikā svarūp ............................ 122
samatā binā dravyaliṅgadhārī shramaṇābhāsako

sansārāvasthā aur muktimen jīv niḥsahāy

haiaisā kathan................................ 101
kiñchit mokṣhakā sādhan nahīn hai, tatsambandhī
kathan............................................. 124

ekatvabhāvanārūp pariṇamit samyaggnānīkā

lakṣhaṇ ............................................ 102
param vītarāgasanyamīko sāmāyikavrat sthāyī hai,

ātmagat doṣhonse mukta honeke upāyakā

aisā nirūpaṇ................................... 125
kathan............................................. 103
paramamumukṣhukā svarūp ................................ 126
ātmā hī upādey hai
aisā kathan ............. 127

param tapodhanakī bhāvashuddhikā kathan............. 104 nishchayapratyākhyānake yogya jīvakā svarūp ....... 105 nishchay-pratyākhyān adhikārakā upasanhār......... 106

rāgadveṣhake abhāvase aparispandarūpatā hotī
hai, tatsambandhī kathan ......................... 128
7param-ālochan adhikār
ārtta-raudra dhyānake parityāg dvārā sanātan

nishchay-ālochanākā svarūp ....................... 107 ālochanāke svarūpake bhedoṅkā kathan ........... 108

sāmāyikavratake svarūpakā kathan ........... 129
sukr̥utadr̥uṣhkr̥utarūp karmake sanyāsakī vidhi ...... 130
nau nau kaṣhāyakī vijay dvārā prāpta honevāle
8shuddhanishchay-prāyashchitta adhikār
sāmāyik chāritrakā svarūp ................. 131

nishchay-prāyashchittakā svarūp......................... 113 chār kaṣhāyon par vijay prāpta karaneke upāyakā

param samādhi adhikārakā upasanhār .............. 133
10paramabhakti adhikār
svarūp ........................................... 115

‘‘shuddha gnānakā svīkār karanevāleko prāyashchitta

ratnatrayakā svarūp.................................... 134
vyavahāranayapradhān siddhabhaktikā svarūp .......... 135
hai’’aisā kathan ............................. 116

Page -2 of 388
PDF/HTML Page 25 of 415
single page version

viṣhay
gāthā
viṣhay
gāthā

nij paramātmākī bhaktikā svarūp .............. 136 nishchayayogabhaktikā svarūp ......................... 137 viparīt abhinivesh rahit ātmabhāv hī

shuddhanishchayadharmadhyānasvarūp pratikramaṇādi hī
karane yogya hain, tatsambandhī kathan .......... 154
sākṣhāt antarmukh paramajinayogīko sīkh ........ 155
vachanasambandhī vyāpārakī nivr̥uttike
nishchayaparamayog hai, tatsambandhī kathan ....... 139
hetukā kathan ................................... 156

bhakti adhikārakā upasanhār ...................... 140

sahajatattvakī ārādhanākī vidhi .................. 157
paramāvashyak adhikārakā upasanhār ............... 158

11nishchay-paramāvashyak adhikār nirantar svavashako nishchay-āvashyak hone

12shuddhopayog adhikār
sambandhī kathan ................................. 141
gnānīko sva-par svarūpakā prakāshapanā kathañchit

avash param jinayogīshvarako param āvashyak-

hai, tatsambandhī kathan ......................... 159
karma āvashyak haiaisā kathan ........... 142
kevalagnān aur kevaladarshanake yugapad

bhedopachār-ratnatrayapariṇativāle jīvako avashapanā

pravartan sambandhī dr̥uṣhṭānta dvārā kathan ........ 160
na hone sambandhī kathan........................ 143
ātmāke svaparaprakāshakapane sambandhī virodh

anyavash aise ashuddha-antarātma jīvakā lakṣhaṇ 144 anyavashakā svarūp ................................. 145 sākṣhāt svavash paramajinayogīshvarakā

kathan............................................. 161
ekāntase ātmāko paraprakāshakapanā honekī
bātakā khaṇḍan .................................. 163
svarūp ........................................... 146
vyavahāranayakī saphalatā darshānevālā kathan...... 164
nishchayanayase svarūpakā kathan ...................... 165
shuddhanishchayanayakī vivakṣhāse paradarshanakā khaṇḍan 166
kevalagnānakā svarūp ................................ 167
kevaladarshanake abhāvamen sarvagnatā nahīn hotī

shuddha-nishchay-āvashyakakī prāptike upāyakā

svarūp ........................................... 147

shuddhopayogonmukh jīvako sīkh .................... 148 āvashyak karmake abhāvamen tapodhan bahirātmā hotā

haitatsambandhī kathan .......................... 149
tatsambandhī kathan .............................. 168

bāhya tathā antar jalpakā nirās ................ 150 svātmāshrit nishchayadharmadhyān aur nishchayashukladhyān-

vyavahāranayakī pragaṭatāse kathan .................... 169
‘‘jīv gnānasvarūp hai’’ aisā vitarka
yah do dhyān hī upādey hain, tatsambandhī
kathan............................................. 151
nirūpaṇ ......................................... 170
guṇ-guṇīmen bhedakā abhāv hone sambandhī

paramavītarāgachāritramen sthit param tapodhanakā

kathan............................................. 171
svarūp ........................................... 152
sarvagna vītarāgako vāñchhākā abhāv hotā hai,

samasta vachanasambandhī vyāpārakā nirās .......... 153

tatsambandhī kathan .............................. 172

Page -1 of 388
PDF/HTML Page 26 of 415
single page version

viṣhay
gāthā
viṣhay
gāthā

kevalagnānīko bandhake abhāvake svarūp

paramanirvāṇayogya paramatattvakā svarūp ............ 180
paramatattvake svarūpakā visheṣh kathan .......... 181
bhagavān siddhake svabhāvaguṇoṅke svarūpakā
sambandhī kathan ................................. 173

kevalī bhaṭṭārakake manarahitapane sambandhī

kathan............................................. 182
kathan............................................. 175
siddhi aur siddhake ekatvakā pratipādan ....... 183
siddhakṣhetrase ū par jīv-pudgaloṅke gamanakā

shuddha jīvako svabhāvagatikī prāpti honeke

upāyakā kathan ................................ 176
niṣhedh............................................. 184

kāraṇaparamatattvake svarūpakā kathan .............. 177 nirupādhisvarūp jisakā lakṣhaṇ hai aise

niyamashabdakā aur usake phalakā upasanhār ... 185
bhavyako sīkh ........................................ 186
shāstrake nām kathan dvārā shāstrakā upasanhār .. 18
paramātmatattvasambandhī kathan ................... 178
7

sānsārik vikārasamūhake abhāvake kāraṇ

paramatattvako nirvāṇ hai, tatsambandhī kathan 179

Page 0 of 388
PDF/HTML Page 27 of 415
single page version

namaḥ shrīsarvagnavītarāgāy .
shāstra-svādhyāyakā prārambhik maṅgalācharaṇ
oṅkāran bindusanyuktan nityan dhyāyanti yoginaḥ .
kāmadan mokṣhadan chaiv omkārāy namo namaḥ ..1..
aviralashabdaghanaughaprakṣhālitasakalabhūtalakalaṅkā .
munibhirupāsitatīrthā sarasvatī haratu no duritān ..2..
agnānatimirāndhānān gnānāñjanashalākayā .
chakṣhurunmīlitan yen tasmai shrīgurave namaḥ ..3..
shrīparamagurave namaḥ, paramparāchāryagurave namaḥ ..
sakalakaluṣhavidhvansakan, shreyasān parivardhakan, dharmasambandhakan, bhavyajīvamanaḥpratibodhakārakan,
puṇyaprakāshakan, pāpapraṇāshakamidan shāstran shrīniyamasāranāmadheyan, asya mūlagranthakartāraḥ
shrīsarvagnadevāstaduttaragranthakartāraḥ shrīgaṇadharadevāḥ pratigaṇadharadevāsteṣhān vachanānusāramāsādya
āchāryashrīkundakundāchāryadevavirachitan, shrotāraḥ sāvadhānatayā shr̥uṇavantu
..
maṅgalan bhagavān vīro maṅgalan gautamo gaṇī .
maṅgalan kundakundāryo jainadharmo‘stu maṅgalam ..1..
sarvamaṅgalamāṅgalyan sarvakalyāṇakārakan .
pradhānan sarvadharmāṇān jainan jayatu shāsanam ..2..

Page 1 of 388
PDF/HTML Page 28 of 415
single page version

namaḥ paramātmane.
shrīmadbhabhagavatkundakundāchāryadevapraṇīt
shrī
niyamasār
1
jīv adhikār
shrīpadmaprabhamaladhāridevavirachitatātparyavr̥uttiḥ .
(mālinī)
tvayi sati paramātmanmādrashānmohamugdhān
kathamatanuvashatvānbuddhakeshānyaje‘ham .
sugatamagadharan vā vāgadhīshan shivan vā
jitabhavamabhivande bhāsuran shrījinan vā
..1..
mūl gāthāoṅke tathā tātparyavr̥utti nāmak ṭīkāke gujarātī anuvādakā
hindī rūpāntar

[pratham, granthake ādimen shrīmadbhagavatkundakundāchāryadevavirachit prākr̥itagāthābaddha is ‘niyamasār’ nāmak shāstrakī ‘tātparyavr̥utti’ nāmak sanskr̥it ṭīkāke rachayitā muni shrī padmaprabhamaladhāridev sāt shlokon dvārā maṅgalācharaṇādi karate hain :]

[shloekārtha :] he paramātmā ! tere hote hue main apane jaise (sansāriyon jaise) mohamugdha aur kāmavash buddhako tathā brahmā-viṣhṇu-maheshako kyon pūjūn̐ ? (nahīn pūjūn̐gā .)


Page 2 of 388
PDF/HTML Page 29 of 415
single page version

(anuṣhṭubh)
vāchan vāchanyamīndrāṇān vaktravārijavāhanām .
vande nayadvayāyattavāchyasarvasvapaddhatim ..2..
(shālinī)
siddhāntodghashrīdhavan siddhasenan
tarkābjārkan bhaṭṭapūrvākalaṅkam
.
shabdābdhīndun pūjyapādan cha vande
tadvidyāḍhayan vīranandin vratīndram
..3..

jisane bhavoṅko jītā hai usakī main vandanā karatā hūn̐use prakāshamān aise shrī jin kaho, 1sugat kaho, 2giridhar kaho, 3vāgīshvar kaho yā 4shiv kaho .1.

[shloekārtha :] 5vāchanyamīndroṅkā (jinadevoṅkā) mukhakamal jisakā vāhan hai aur do nayoṅke āshrayase sarvasva kahanekī jisakī paddhati hai us vāṇīko (jinabhagavantoṅkī syādvādamudrit vāṇīko) main vandan karatā hūn̐ .2.

[shloekārtha :] uttam siddhāntarūpī shrīke pati siddhasen munīndrako, 6tarka kamalake sūrya bhaṭṭa akalaṅk munīndrako, 7shabdasindhuke chandra pūjyapād munīndrako aur tadvidyāse (siddhāntādi tīnoṅke gnānase) samr̥uddha vīranandi munīndrako main vandan karatā hūn̐ .3. 1buddhako sugat kahā jātā hai . sugat arthāt (1) shobhanīkatāko prāpta, athavā (2) sampūrṇatāko prāpta .

shrī jinabhagavān (1) moharāgadveṣhakā abhāv honeke kāraṇ shobhanīkatāko prāpta hain, aur (2) kevalagnānādiko prāpta kar liyā hai isaliye sampūrṇatāko prāpta hain; isaliye unhen yahān̐ sugat kahā hai . 2kr̥iṣhṇako giridhar (arthāt parvatako dhāraṇ kar rakhanevāle) kahā jātā hai . shrī jinabhagavān anantavīryavān

honese unhen yahān̐ giridhar kahā hai . 3brahmāko athavā br̥uhaspatiko vāgīshvar (arthāt vāṇīke adhipati) kahā jātā hai . shrī jinabhagavān

divyavāṇīke prakāshak honese unhen yahān̐ vāgīshvar kahā hai . 4maheshako (shaṅkarako) shiv kahā jātā hai . shrī jinabhagavān kalyāṇasvarūp honese unhen yahān̐ shiv

kahā gayā hai . 5vāchanyamīndra = muniyommen pradhān arthāt jinadev; maun sevan karanevālommen shreṣhṭha arthāt jinadev; vāk- sanyamiyommen indra samān arthāt jinadev [vāchanyamī = muni; maun sevan karanevāle; vāṇīke sanyamī .] 6tarkakamalake sūrya = tarkarūpī kamalako praphu llit karanemen sūrya samān 7shabdasindhuke chandra = shabdarūpī samudrako uchhālanemen chandra samān


Page 3 of 388
PDF/HTML Page 30 of 415
single page version

(anuṣhṭubh)
apavargāy bhavyānān shuddhaye svātmanaḥ punaḥ .
vakṣhye niyamasārasya vr̥uttin tātparyasañgnikām ..4..
kiñch
(āryā)
guṇadharagaṇadhararachitan shrutadharasantānatastu suvyakta m .
paramāgamārthasārthan vaktu mamun ke vayan mandāḥ ..5..
api cha
(anuṣhṭubh)
asmākan mānasānyuchchaiḥ preritāni punaḥ punaḥ .
paramāgamasārasya ruchyā mānsalayā‘dhunā ..6..
(anuṣhṭubh)
pañchāstikāyaṣhaḍdravyasaptatattvanavārthakāḥ .
proktāḥ sūtrakr̥utā pūrvan pratyākhyānādisatkriyāḥ ..7..

[shloekārtha :] bhavyoṅke mokṣhake liye tathā nij ātmākī shuddhike hetu niyamasārakī ‘tātparyavr̥utti’ nāmak ṭīkā main kahūn̐gā .4.

punashcha

[shloekārtha :] guṇake dhāraṇ karanevāle gaṇadharonse rachit aur shrutadharoṅkī paramparāse achchhī tarah vyakta kiye gaye is paramāgamake arthasamūhakā kathan karanemen ham mandabuddhi so kaun ? .5.

tathāpi

[shloekārtha :] ājak la hamārā man paramāgamake sārakī puṣhṭa ruchise punaḥ punaḥ atyanta prerit ho rahā hai . [us ruchise prerit honeke kāraṇ ‘tātparyavr̥utti’ nāmakī yah ṭīkā rachī jā rahī hai .] .6.

[shloekārtha :] sūtrakārane pahale pān̐ch astikāy, chhah dravya, sāt tattva aur nav padārtha tathā pratyākhyānādi satkriyākā kathan kiyā hai (arthāt bhagavān kundakundāchāryadevane is shāstramen pratham pān̐ch astikāy ādi aur pashchāt pratyākhyānādi satkriyākā kathan kiyā hai ) .7.


Page 4 of 388
PDF/HTML Page 31 of 415
single page version

alamalamativistareṇ . svasti sākṣhādasmai vivaraṇāy .
ath sūtrāvatāraḥ
ṇamiūṇ jiṇan vīran aṇantavaraṇāṇadansaṇasahāvan .
vochchhāmi ṇiyamasāran kevalisudakevalībhaṇidan ..1..
natvā jinan vīran anantavaragnānadarshanasvabhāvam .
vakṣhyāmi niyamasāran kevalishrutakevalibhaṇitam ..1..
athātra jinan natvetyanen shāstrasyādāvasādhāraṇan maṅgalamabhihitam .
natvetyādianekajanmāṭavīprāpaṇahetūn samastamoharāgadveṣhādīn jayatīti jinaḥ . vīro

vikrāntaḥ; vīrayate shūrayate vikrāmati karmārātīn vijayat iti vīraḥshrīvardhamān-sanmatināth

ati vistārase bas hoo, bas hoo . sākṣhāt yah vivaraṇ jayavanta varto .
ab (shrīmadbhagavatkundakundāchāryadevavirachit) gāthāsūtrakā avataraṇ kiyā

jātā hai :

gāthā : 1 anvayārtha :[anantavaragnānadarshanasvabhāvan ] anant aur utkr̥uṣhṭa gnānadarshan jinakā svabhāv hai aise (kevalagnānī aur kevaladarshanī) [ jinan vīran ] jin vīrako [ natvā ] naman karake [ kevalishrutakevalibhaṇitam ] kevalī tathā shrutakevaliyonne kahā huā [ niyamasāran ] niyamasār [ vakṣhyāmi ] main kahūn̐gā .

ṭīkā :yahān̐ ‘jinan natvā’ is gāthāse shāstrake ādimen asādhāraṇ maṅgal kahā hai .

‘natvā’ ityādi padoṅkā tātparya kahā jātā hai : anek janmarūp aṭavīko prāpta karāneke hetubhūt samasta moharāgadveṣhādikako jo jīt letā hai vah ‘jin’ hai . ‘vīr’ arthāt vikrānt (parākramī); vīratā pragaṭ kare, shaurya pragaṭ kare, vikram (parākram) darshāye, karmashatruon par vijay prāpta kare, vah ‘vīr’ hai . aise vīrakojo ki shrī vardhamān, shrī sanmatināth, shrī ativīr tathā shrī mahāvīrin nāmonse

namakar anantotkr̥uṣhṭa darshanagnānamay jin vīrako .
kahun̐ niyamasār su kevalīshrutakevalīparikathitako ..1..

Page 5 of 388
PDF/HTML Page 32 of 415
single page version

-mahatimahāvīrābhidhānaiḥ sanāthaḥ parameshvaro mahādevādhidevaḥ pashchimatīrthanāthaḥ tribhuvanasacharāchar- dravyaguṇaparyāyaikasamayaparichchhittisamarthasakalavimalakevalagnānadarshanābhyān yukto yastan praṇamya vakṣhyāmi kathayāmītyarthaḥ . kam? niyamasāram . niyamashabdastāvat samyagdarshanagnānachāritreṣhu vartate, niyamasār ityanen shuddharatnatrayasvarūpamukta m . kimvishiṣhṭam ? kevalishrutakevali- bhaṇitankevalinaḥ sakalapratyakṣhagnānadharāḥ, shrutakevalinaḥ sakaladravyashrutadharāstaiḥ kevalibhiḥ shrutakevalibhishcha bhaṇitansakalabhavyanikurambahitakaran niyamasārābhidhānan paramāgaman vakṣhyāmīti vishiṣhṭeṣhṭadevatāstavanānantaran sūtrakr̥utā pūrvasūriṇā shrīkundakundāchāryadevaguruṇā pratignātam . iti sarvapadānān tātparyamukta m .

(mālinī)
jayati jagati vīraḥ shuddhabhāvāstamāraḥ
tribhuvanajanapūjyaḥ pūrṇabodhaikarājyaḥ
.
natadivijasamājaḥ prāstajanmadrubījaḥ
samavasr̥utinivāsaḥ kevalashrīnivāsaḥ
..8..

yukta hain, jo parameshvar hain, mahādevādhidev hain, antim tīrthanāth hain, jo tīn bhuvanake sacharāchar, dravya - guṇ - paryāyoṅko ek samayamen jānane-dekhanemen samartha aise sakalavimal (sarvathā nirmal) kevalagnānadarshanase sanyukta hain unhenpraṇām karake kahatā hūn̐ . kyā kahatā hūn̐ ? ‘niyamasār’ kahatā hūn̐ . ‘niyam’ shabda, pratham to, samyagdarshanagnānachāritrake liye hai . ‘niyamasār’ (‘niyamakā sār’) aisā kahakar shuddha ratnatrayakā svarūp kahā hai . kaisā hai vah ? kevaliyon tathā shrutakevaliyonne kahā huā hai . ‘kevalī’ ve sakalapratyakṣha gnānake dhāraṇ karanevāle aur ‘shrutakevalī’ ve sakal dravyashrutake dhāraṇ karanevāle; aise kevaliyon tathā shrutakevaliyonne kahā huā, sakal bhavyasamūhako hitakar, ‘niyamasār’ nāmakā paramāgam main kahatā hūn̐ . isaprakār, vishiṣhṭa iṣhṭadevatākā stavan karake, phi ra sūtrakār pūrvāchārya shrī kundakundāchāryadevagurune pratignā kī .

isaprakār sarva padoṅkā tātparya kahā gayā .

[ab pahalī gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue ṭīkākār munirāj shrī padmaprabhamaladhāridev shlok kahate hai :]

[shloekārtha :] shuddhabhāv dvārā mārakā (kāmakā) jinhonne nāsh kiyā hai, tīn mār = (1) kāmadev; (2) hinsā; (3) maraṇ .


Page 6 of 388
PDF/HTML Page 33 of 415
single page version

maggo maggaphalan ti ya duvihan jiṇasāsaṇe samakkhādan .
maggo mokkhauvāo tassa phalan hoi ṇivvāṇan ..2..
mārgo mārgaphalamiti cha dvividhan jinashāsane samākhyātam .
mārgo mokṣhopāyaḥ tasya phalan bhavati nirvāṇam ..2..
mokṣhamārgatatphalasvarūpanirūpaṇopanyāso‘yam .
‘samyagdarshanagnānachāritrāṇi mokṣhamārgaḥ’ iti vachanāt mārgastāvachchhuddharatnatrayan, mārgaphal-

mapunarbhavapurandhrikāsthūlabhālasthalalīlālaṅkāratilakatā . dvividhan kilaivan paramavītarāgasarvagnashāsane bhuvanake janoṅko jo pūjya hain, pūrṇa gnān jinakā ek rājya hai, devoṅkā samāj jinhen naman karatā hai, janmavr̥ukṣhakā bīj jinhonne naṣhṭa kiyā hai, samavasaraṇamen jinakā nivās hai aur kevalashrī (kevalagnānadarshanarūpī lakṣhmī) jinamen vās karatī hai, ve vīr jagatamen jayavant vartate hain .8 .

gāthā : 2 anvayārtha :[mārgaḥ mārgaphalam ] mārga aur mārgaphal [iti cha dvividhan ] aise do prakārakā [jinashāsane ] jinashāsanamen [samākhyātam ] kathan kiyā gayā hai; [mārgaḥ mokṣhopāyaḥ ] mārga mokṣhopāy hai aur [tasya phalan ] usakā phal [nirvāṇan bhavati ] nirvāṇ hai .

ṭīkā :yah, mokṣhamārga aur usake phalake svarūpanirūpaṇakī sūchanā (un donoṅke svarūpake nirūpaṇakī prastāvanā) hai .

‘samyagdarshanagnānachāritrāṇi mokṣhamārgaḥ (samyagdarshan, samyaggnān aur samyakchāritra mokṣhamārga hai )’ aisā (shāstrakā) vachan honese, mārga to shuddharatnatray hai aur mārgaphal muktirūpī strīke vishāl bhālapradeshamen shobhā-alaṅkārarūp tilakapanā hai (arthāt mārgaphal muktirūpī strīko varaṇ karanā hai) . is prakār vāstavamen (mārga aur mārgaphal aisā) do prakārakā, chaturthagnānadhārī (manaḥparyayagnānake dhāraṇ karanevāle) pūrvāchāryonne paramavītarāg

hai mārgakā aru mārgaphalakā kathan jinashāsan viṣhen .
hai mārga mokṣhaupāy aru nirvāṇ usakā phal kahen ..2..

Page 7 of 388
PDF/HTML Page 34 of 415
single page version

chaturthagnānadhāribhiḥ pūrvasūribhiḥ samākhyātam . paramanirapekṣhatayā nijaparamātmatattvasamyak- shraddhānaparignānānuṣhṭhānashuddharatnatrayātmakamārgo mokṣhopāyaḥ, tasya shuddharatnatrayasya phalan svātmopalabdhiriti .

(pr̥ithvī)
kvachid vrajati kāminīratisamutthasaukhyan janaḥ
kvachid draviṇarakṣhaṇe matimimān cha chakre punaḥ
.
kvachijjinavarasya mārgamupalabhya yaḥ paṇḍito
nijātmani rato bhaved vrajati mukti metān hi saḥ
..9..
ṇiyameṇ ya jan kajjan tan ṇiyaman ṇāṇadansaṇacharittan .
vivarīyapariharatthan bhaṇidan khalu sāramidi vayaṇan ..3..

sarvagnake shāsanamen kathan kiyā hai . nij paramātmatattvake samyakshraddhān - gnān - anuṣhṭhānarūp

shuddharatnatrayātmak mārga param nirapekṣha honese mokṣhakā upāy hai aur us shuddharatnatrayakā phal

svātmopalabdhi (nij shuddha ātmākī prāpti) hai .

[ab dūsarī gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue ṭīkākār munirāj shlok kahate hain : ]

[shloekārtha :] manuṣhya kabhī kāminīke prati ratise utpanna honevāle sukhakī or gati karatā hai aur phi ra kabhī dhanarakṣhākī buddhi karatā hai . jo paṇḍit kabhī jinavarake mārgako prāpta karake nij ātmāmen rat ho jāte hain, ve vāstavamen is muktiko prāpta hote hain .9. shuddharatnatray arthāt nij paramātmatattvakī samyak shraddhā, usakā samyak gnān aur usakā samyak ācharaṇ

parakī tathā bhedoṅkī lesh bhī apekṣhā rahit honese vah shuddharatnatray mokṣhakā upāy hai; us shuddharatnatrayakā
phal shuddha ātmākī pūrṇa prāpti arthāt mokṣha hai
.
jo niyamase kartavya darshan - gnān - vrat yah niyam hai .
yah ‘sār’ pad viparītake parihār hit parikathit hai ..3..

Page 8 of 388
PDF/HTML Page 35 of 415
single page version

niyamen cha yatkāryan sa niyamo gnānadarshanachāritram .
viparītaparihārārthan bhaṇitan khalu sāramiti vachanam ..3..
atra niyamashabdasya sāratvapratipādanadvāreṇ svabhāvaratnatrayasvarūpamukta m .
yaḥ sahajaparamapāriṇāmikabhāvasthitaḥ svabhāvānantachatuṣhṭayātmakaḥ shuddhagnānachetanā-

pariṇāmaḥ sa niyamaḥ . niyamen cha nishchayen yatkāryan prayojanasvarūpan gnānadarshanachāritram . gnānan tāvat teṣhu triṣhu paradravyaniravalambatven niḥsheṣhatontarmukhayogashakte : sakāshāt nij-

gāthā : 3 anvayārtha :[saḥ niyamaḥ ] niyam arthāt [niyamen cha ] niyamase (nishchit) [yat kāryan ] jo karaneyogya ho vah arthāt [gnānadarshanachāritram ] gnānadarshanachāritra . [viparītaparihārārthan ] viparītake parihār hetuse (gnānadarshanachāritrase viruddha bhāvoṅkā tyāg karaneke liye) [khalu ] vāstavamen [sāram iti vachanam ] ‘sār’ aisā vachan [bhaṇitam ] kahā hai

.

ṭīkā : yahān̐ (is gāthāmen), ‘niyam’ shabdako ‘sār’ shabda kyon lagāyā hai usake pratipādan dvārā svabhāvaratnatrayakā svarūp kahā hai .

jo sahaj 1param pāriṇāmik bhāvase sthit, svabhāv-anantachatuṣhṭayātmak 2shuddhagnānachetanāpariṇām so 3niyam (kāraṇaniyam) hai . niyam (kāryaniyam) arthāt nishchayase (nishchit) jo karaneyogyaprayojanasvarūpho vah arthāt gnānadarshanachāritra . un tīnommense pratyekakā svarūp kahā jātā hai : (1) paradravyakā avalamban liye binā 1- is param pāriṇāmik bhāvamen ‘pāriṇāmik’ shabda hone par bhī vah utpādavyayarūp pariṇāmako sūchit

karaneke liye nahīn hai tathā paryāyārthik nayakā viṣhay nahīn hai; yah param pāriṇāmik bhāv to utpādavyay-
nirapekṣha ekarūp hai aur dravyārthik nayakā viṣhay hai
. [visheṣhake liye hindī samayasār gā0 320

shrī jayasenāchāryadevakī sanskr̥it ṭīkā aur br̥uhadadravyasaṅgrah gāthā 13 kī ṭīkā dekho .] 2- isa shuddhagnānachetanāpariṇāmamen ‘pariṇām’ shabda hone par bhī vah utpādavyayarūp pariṇāmako sūchit karaneke

liye nahīn hai aur paryāyārthik nayakā viṣhay nahīn hai; yah shuddhagnānachetanāpariṇām to utpādavyayanirapekṣha ekarūp hai aur dravyārthik nayakā viṣhay hai . 3- yah niyam so kāraṇaniyam hai, kyoṅki vah samyaggnānadarshanachāritrarūp kāryaniyamakā kāraṇ hai .

[kāraṇaniyamake āshrayase kāryaniyam pragaṭ hotā hai .]

Page 9 of 388
PDF/HTML Page 36 of 415
single page version

paramatattvaparignānam upādeyan bhavati . darshanamapi bhagavatparamātmasukhābhilāṣhiṇo jīvasya shuddhāntastattvavilāsajanmabhūmisthānanijashuddhajīvāstikāyasamupajanitaparamashraddhānamev bhavati . chāritramapi nishchayagnānadarshanātmakakāraṇaparamātmani avichalasthitirev . asya tu niyam- shabdasya nirvāṇakāraṇasya viparītaparihārārthatven sāramiti bhaṇitan bhavati .

(āryā)
iti viparītavimuktan ratnatrayamanuttaman prapadyāham .
apunarbhavabhāminyān samudbhavamanaṅgashan yāmi ..10..

niḥsheṣharūpase antarmukh yogashaktimense upādey (upayogako sampūrṇarūpase antarmukh karake grahaṇ karaneyogya) aisā jo nij paramatattvakā parignān (jānanā) so gnān hai . (2) bhagavān paramātmāke sukhake abhilāṣhī jīvako shuddha antaḥtattvake 1vilāsakā janmabhūmisthān jo nij shuddha jīvāstikāy usase utpanna honevālā jo param shraddhān vahī darshan hai . (3) nishchayagnānadarshanātmak kāraṇaparamātmāmen avichal sthiti (nishchalarūpase līn rahanā) hī chāritra hai . yah gnānadarshanachāritrasvarūp niyam nirvāṇakā 2kāraṇ hai . us ‘niyam’ shabdako 3viparītake parihār hetu ‘sār’ shabda joṛā gayā hai .

[ab tīsarī gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue shlok kahā jātā hai :]

[shloekārtha :] isaprakār main viparīt rahit (vikalparahit) 4anuttam ratnatrayakā āshray karake muktirūpī strīse utpanna anaṅga (asharīrī, atīndriy, ātmik) sukhako prāpta karatā hūn̐ .10. 1- vilās=krīṛā, ānanda, mauj . 2- kāraṇ jaisā hī kārya hotā hai; isaliye svarūpamen sthiratā karanekā abhyās hī vāstavamen ananta kāl

tak svarūpamen sthir rah jānekā upāy hai .

3- viparīt=viruddha . [vyavahāraratnatrayarūp vikalpoṅkoparāshrit bhāvoṅkochhoṛakar mātra nirvikalpa

gnānadarshanachāritrakā hīshuddharatnatrayakā hīsvīkār karane hetu ‘niyam’ ke sāth ‘sār’ shabda
joṛā hai .]

4- anuttam=jisase uttam koī dūsarā nahīn hai aisā; sarvottam; sarvashreṣhṭha .


Page 10 of 388
PDF/HTML Page 37 of 415
single page version

ṇiyaman mokkhauvāo tassa phalan havadi paramaṇivvāṇan .
edesin tiṇhan pi ya patteyaparūvaṇā hoi ..4..
niyamo mokṣhopāyastasya phalan bhavati paramanirvāṇam .
eteṣhān trayāṇāmapi cha pratyekaprarūpaṇā bhavati ..4..
ratnatrayasya bhedakaraṇalakṣhaṇakathanamidam .
mokṣhaḥ sākṣhādakhilakarmapradhvansanenāsāditamahānandalābhaḥ . pūrvokta nirupachāraratnatray-

pariṇatistasya mahānandasyopāyaḥ . api chaiṣhān gnānadarshanachāritrāṇān trayāṇān pratyekaprarūpaṇā bhavati . katham, idan gnānamidan darshanamidan chāritramityanen vikalpen . darshanagnānachāritrāṇān lakṣhaṇan vakṣhyamāṇasūtreṣhu gnātavyan bhavati .

gāthā : 4 anvayārtha :[niyamaḥ ] (ratnatrayarūp) niyam [mokṣhopāyaḥ ] mokṣhakā upāy hai; [tasya phalan ] usakā phal [paramanirvāṇan bhavati ] param nirvāṇ hai . [api cha ] punashcha (bhedakathan dvārā abhed samajhāneke hetu) [eteṣhān trayāṇān ] in tīnoṅkā [pratyekaprarūpaṇā ] bhed karake bhinna-bhinna nirūpaṇ [bhavati ] hotā hai .

ṭīkā :ratnatrayake bhed karaneke sambandhamen aur unake lakṣhaṇoṅke sambandhamen yah kathan hai .

samasta karmoṅke nāsh dvārā sākṣhāt prāpta kiyā jānevālā mahā ānandakā lābh so mokṣha hai . us mahā ānandakā upāy pūrvokta nirupachār ratnatrayarūp pariṇati hai . punashcha (nirupachār ratnatrayarūp abhedapariṇatimen antarbhūt rahe hue) in tīnakāgnān, darshan aur chāritrakābhinna-bhinna nirūpaṇ hotā hai . kis prakār ? yah gnān hai, yah darshan hai, yah chāritra haiisaprakār bhed karake . (is shāstramen) jo gāthāsūtra āge kahe jāyeṅge unamen darshan-gnān-chāritrake lakṣhaṇ gnāt hoṅge .

[ab, chauthī gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue shlok kahā jātā hai :]
hai niyam mokṣha - upāy, usakā phal param nirvāṇ hai .
in tīnakā hī bhedapūrvak bhinna-bhinna vidhān hai ..4..

Page 11 of 388
PDF/HTML Page 38 of 415
single page version

(mandākrāntā)
mokṣhopāyo bhavati yaminān shuddharatnatrayātmā
hyātmā gnānan na punaraparan
draṣhṭiranyā‘pi naiv .
shīlan tāvanna bhavati paran mokṣhubhiḥ prokta metad
buddhavā janturna punarudaran yāti mātuḥ sa bhavyaḥ
..11..
attāgamatachchāṇan saddahaṇādo havei sammattan .
vavagayaasesadoso sayalaguṇappā have atto ..5..
āptāgamatattvānān shraddhānādbhavati samyaktvam .
vyapagatāsheṣhadoṣhaḥ sakalaguṇātmā bhavedāptaḥ ..5..
vyavahārasamyaktvasvarūpākhyānametat .
āptaḥ shaṅkārahitaḥ . shaṅkā hi sakalamoharāgadveṣhādayaḥ . āgamaḥ tanmukhāravinda-

vinirgatasamastavastuvistārasamarthanadakṣhaḥ chaturavachanasandarbhaḥ . tattvāni cha bahistattvāntastattva-

[shloekārtha :] muniyoṅko mokṣhakā upāy shuddharatnatrayātmak (shuddharatnatray- pariṇatirūp pariṇamit) ātmā hai . gnān isase koī anya nahīn hai, darshan bhī isase anya nahīn hai aur shīl (chāritra) bhī anya nahīn hai .yah, mokṣhako prāpta karanevālonne (arhantabhagavantonne) kahā hai . ise jānakar jo jīv mātāke udaramen punaḥ nahīn ātā, vah bhavya hai .11.

gāthā : 5 anvayārtha :[āptāgamatattvānān ] āpta, āgam aur tattvoṅkī [shraddhānāt ] shraddhāse [samyaktvam ] samyaktva [bhavati ] hotā hai; [vyapagatāsheṣhadoṣhaḥ ] jisake asheṣh (samasta) doṣh dūr hue hain aisā jo [sak laguṇātmā ] sakalaguṇamay puruṣh [āptaḥ bhavet ] vah āpta hai .

ṭīkā :yah, vyavahārasamyaktvake svarūpakā kathan hai .

āpta arthāt shaṅkārahit . shaṅkā arthāt sakal moharāgadveṣhādik (doṣh) . āgam arthāt āptake mukhāravindase nikalī huī, samasta vastuvistārakā sthāpan karanemen samartha aisī

re ! āpta - āgam - tattvakā shraddhān vah samyaktva hai .
niḥsheṣhadoṣhavihīn jo guṇasakalamay so āpta hai ..5 ..

Page 12 of 388
PDF/HTML Page 39 of 415
single page version

paramātmatattvabhedabhinnāni athavā jīvājīvāsravasamvaranirjarābandhamokṣhāṇān bhedātsaptadhā bhavanti .
teṣhān samyakshraddhānan vyavahārasamyaktvamiti .
(āryā)
bhavabhayabhedini bhagavati bhavataḥ kin bhakti ratra na samasti .
tarhi bhavāmbudhimadhyagrāhamukhāntargato bhavasi ..12..
chhuhataṇhabhīruroso rāgo moho chintā jarā rujā michchū .
sedan khed mado rai vimhiyaṇiddā jaṇuvvego ..6..
kṣhudhā tr̥uṣhṇā bhayan roṣho rāgo mohashchintā jarā rujā mr̥utyuḥ .
svedaḥ khedo mado ratiḥ vismayanidre janmodvegau ..6..

chatur vachanarachanā . tattva bahiḥtattva aur antaḥtattvarūp paramātmatattva aise (do) bhedomvāle hain athavā jīv, ajīv, āsrav, samvar, nirjarā, bandha tathā mokṣha aise bhedoṅke kāraṇ sāt prakārake hain . unakā (āptakā, āgamakā aur tattvakā) samyak shraddhān so vyavahārasamyaktva hai .

[ab, pān̐chavīn gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue shlok kahā jātā hai :]

[shloekārtha :] bhavake bhayakā bhedanakaranevāle in bhagavānake prati kyā tujhe bhakti nahīn hai ? to tū bhavasamudrake madhyamen rahanevāle magarake mukhamen hai .12.

gāthā : 6 anvayārtha :[kṣhudhā ] kṣhudhā, [tr̥uṣhṇā ] tr̥uṣhā, [bhayan ] bhay, [roṣhaḥ ] roṣh (krodh), [rāgaḥ ] rāg, [mohaḥ ] moh, [chintā ] chintā, [jarā ] jarā, [rujā ] rog, [mr̥utyuḥ ] mr̥utyu, [svedaḥ ] sved (pasīnā), [khedaḥ ] khed, [madaḥ ] mad, [ratiḥ ] rati, [vismayanidre ] vismay, nidrā, [janmodvegau ] janma aur udveg(yah aṭhārah doṣh hain ) .

hai doṣh aṣhṭādash kahe rati, moh, chintā, mad, jarā .
bhay, doṣh, rāg, ru janma, nidrā, rog, khed, kṣhudhā, tr̥uṣhā ..6..

Page 13 of 388
PDF/HTML Page 40 of 415
single page version

aṣhṭādashadoṣhasvarūpākhyānametat .
asātāvedanīyatīvramandakleshakarī kṣhudhā . asātāvedanīyatīvratīvrataramandamandatarapīḍayā

samupajātā tr̥uṣhā . ihalokaparalokātrāṇāguptimaraṇavedanākasmikabhedāt saptadhā bhavati bhayam . krodhanasya punsastīvrapariṇāmo roṣhaḥ . rāgaḥ prashasto‘prashastashcha; dānashīlopavāsagurujanavaiyāvr̥uttyā- disamudbhavaḥ prashastarāgaḥ, strīrājachaurabhakta vikathālāpākarṇanakautūhalapariṇāmo hyaprashastarāgaḥ . chāturvarṇyashramaṇasaṅghavātsalyagato mohaḥ prashasta itaro‘prashasta ev . chintanan dharmashuklarūpan

ṭīkā :yah, aṭhārah doṣhoṅke svarūpakā kathan hai .

(1) asātāvedanīy sambandhī tīvra athavā mand kleshakī karanevālī vah kṣhudhā hai (arthāt vishiṣhṭakhās prakārakeasātāvedanīy karmake nimittase honevālī jo vishiṣhṭa sharīr-avasthā us par lakṣha jākar mohanīy karmake nimittase honevālā jo khānekī ichchhārūp duḥkh vah kṣhudhā hai) . (2) asātāvedanīy sambandhī tīvra, tīvratar (adhik tīvra), manda athavā mandatar pīṛāse utpanna honevālī vah tr̥uṣhā hai (arthāt vishiṣhṭa asātāvedanīy karmake nimittase honevālī jo vishiṣhṭa sharīr-avasthā us par lakṣha jāk ra karanese mohanīy karmake nimittase honevālā jo pīnekī ichchhārūp duḥkh vah tr̥uṣhā hai) . (3) is lokakā bhay, paralokakā bhay, arakṣhābhay, aguptibhay, maraṇabhay, vedanābhay tathā akasmātabhay isaprakār bhay sāt prakārake hain . (4) krodhī puruṣhakā tīvra pariṇām vah roṣh hai . (5) rāg prashasta aur aprashasta hotā hai; dān, shīl, upavās tathā gurujanoṅkī vaiyāvr̥uttya ādimen utpanna honevālā vah prashasta rāg hai aur strī sambandhī, rājā sambandhī, chor sambandhī tathā bhojan sambandhī vikathā kahane tathā sunaneke kautūhalapariṇām vah aprashasta rāg hai . (6)1chār prakārake shramaṇasaṅghake prati vātsalya sambandhī moh vah prashasta hai aur usase atirikta moh aprashasta hī hai . (7) dharmarūp tathā shuklarūp chintan (chintā, vichār) prashasta hai aur usake atirikta (ārtarūp tathā raudrarūp chintan) aprashasta hī hai . (8) tiryañchon tathā manuṣhyoṅko vayakr̥ut dehavikār 1 shramaṇake chār prakār isaprakār hainḥ(1) r̥uṣhi, (2) muni, (3) yati aur (4) anagār . r̥uddhivāle

shramaṇ ve r̥uṣhi hain; avadhignān, manaḥparyayagnān athavā kevalagnānavāle shramaṇ ve muni hain; upashamak athavā
kṣhapak shreṇīmen ārūrḥ shramaṇ ve yati hain; aur sāmānya sādhu ve anagār hain
.aise chār prakārakā shramaṇasaṅgh
hai .