Niyamsar-Hindi (Malayalam transliteration). Gatha: 14-24 ; Adhikar-2 : ajiv adhikAr.

Page 34 of 388
PDF/HTML Page 61 of 415
single page version

ഇതി കാര്യകാരണരൂപേണ സ്വഭാവദര്ശനോപയോഗഃ പ്രോക്ത : . വിഭാവദര്ശനോപയോഗോപ്യുത്തര-

സൂത്രസ്ഥിതത്വാത് തത്രൈവ ദ്രശ്യത ഇതി .

(ഇന്ദ്രവജ്രാ)

ദ്രഗ്ജ്ഞപ്തിവൃത്ത്യാത്മകമേകമേവ

ചൈതന്യസാമാന്യനിജാത്മതത്ത്വമ് .

മുക്തി സ്പൃഹാണാമയനം തദുച്ചൈ-
രേതേന മാര്ഗേണ വിനാ ന മോക്ഷഃ ..൨൩..

ചക്ഖു അചക്ഖൂ ഓഹീ തിണ്ണി വി ഭണിദം വിഹാവദിട്ഠി ത്തി .

പജ്ജാഓ ദുവിയപ്പോ സപരാവേക്ഖോ യ ണിരവേക്ഖോ ..൧൪..

ചക്ഷുരചക്ഷുരവധയസ്തിസ്രോപി ഭണിതാ വിഭാവദ്രഷ്ടയ ഇതി .

പര്യായോ ദ്വിവികല്പഃ സ്വപരാപേക്ഷശ്ച നിരപേക്ഷഃ ..൧൪..

ഇസപ്രകാര കാര്യരൂപ ഔര കാരണരൂപസേ സ്വഭാവദര്ശനോപയോഗ കഹാ . വിഭാവദര്ശനോപയോഗ

അഗലേ സൂത്രമേം (൧൪വീം ഗാഥാമേം) ഹോനേസേ വഹീം ദര്ശായാ ജായേഗാ .

[അബ, ൧൩വീം ഗാഥാകീ ടീകാ പൂര്ണ കരതേ ഹുഏ ടീകാകാര മുനിരാജ ശ്രീ

പദ്മപ്രഭമലധാരിദേവ ശ്ലോക കഹതേ ഹൈം :]

[ശ്ലോേകാര്ഥ : — ] ദൃശി - ജ്ഞപ്തി - വൃത്തിസ്വരൂപ (ദര്ശനജ്ഞാനചാരിത്രരൂപസേ പരിണമിത) ഐസാ

ജോ ഏക ഹീ ചൈതന്യസാമാന്യരൂപ നിജ ആത്മതത്ത്വ, വഹ മോക്ഷേച്ഛുഓംകോ (മോക്ഷകാ) പ്രസിദ്ധ മാര്ഗ
ഹൈ; ഇസ മാര്ഗ ബിനാ മോക്ഷ നഹീം ഹൈ .൨൩.

ഗാഥാ : ൧൪ അന്വയാര്ഥ : — [ചക്ഷുരചക്ഷുരവധയഃ ] ചക്ഷു, അചക്ഷു ഔര അവധി

[തിസ്രഃ അപി ] യഹ തീനോം [വിഭാവദൃഷ്ടയഃ ] വിഭാവദര്ശന [ഇതി ഭണിതാഃ ] കഹേ ഗയേ ഹൈം .

[പര്യായഃ ദ്വിവികല്പഃ ] പര്യായ ദ്വിവിധ ഹൈ : [സ്വപരാപേക്ഷഃ ] സ്വപരാപേക്ഷ (സ്വ ഔര പരകീ
അപേക്ഷാ യുക്ത) [ച ] ഔര [നിരപേക്ഷഃ ] നിരപേക്ഷ .

ചക്ഷു, അചക്ഷു, അവധി ദര്ശന യേ വിഭാവിക ദര്ശ ഹൈം .

നിരപേക്ഷ, സ്വപരാപേക്ഷ — യേ പര്യായ ദ്വിവിധ വികല്പ ഹൈം ..൧൪..

Page 35 of 388
PDF/HTML Page 62 of 415
single page version

അശുദ്ധദ്രഷ്ടിശുദ്ധാശുദ്ധപര്യായസൂചനേയമ് .

മതിജ്ഞാനാവരണീയകര്മക്ഷയോപശമേന യഥാ മൂര്തം വസ്തു ജാനാതി തഥാ ചക്ഷുര്ദര്ശനാവരണീയ-

കര്മക്ഷയോപശമേന മൂര്തം വസ്തു പശ്യതി ച . യഥാ ശ്രുതജ്ഞാനാവരണീയകര്മക്ഷയോപശമേന ശ്രുതദ്വാരേണ

ദ്രവ്യശ്രുതനിഗദിതമൂര്താമൂര്തസമസ്തം വസ്തുജാതം പരോക്ഷവൃത്ത്യാ ജാനാതി തഥൈവാചക്ഷുര്ദര്ശനാവരണീയ-
കര്മക്ഷയോപശമേന സ്പര്ശനരസനഘ്രാണശ്രോത്രദ്വാരേണ തത്തദ്യോഗ്യവിഷയാന് പശ്യതി ച . യഥാ

അവധിജ്ഞാനാവരണീയകര്മക്ഷയോപശമേന ശുദ്ധപുദ്ഗലപര്യംതം മൂര്തദ്രവ്യം ജാനാതി തഥാ അവധി-
ദര്ശനാവരണീയകര്മക്ഷയോപശമേന സമസ്തമൂര്തപദാര്ഥം പശ്യതി ച .

അത്രോപയോഗവ്യാഖ്യാനാനന്തരം പര്യായസ്വരൂപമുച്യതേ . പരി സമന്താത് ഭേദമേതി ഗച്ഛതീതി

പര്യായഃ . അത്ര സ്വഭാവപര്യായഃ ഷഡ്ദ്രവ്യസാധാരണഃ അര്ഥപര്യായഃ അവാങ്മനസഗോചരഃ അതിസൂക്ഷ്മഃ

ആഗമപ്രാമാണ്യാദഭ്യുപഗമ്യോപി ച ഷഡ്ഢാനിവൃദ്ധിവികല്പയുതഃ . അനംതഭാഗവൃദ്ധിഃ അസംഖ്യാത-

ടീകാ : — യഹ, അശുദ്ധ ദര്ശനകീ തഥാ ശുദ്ധ ഔര അശുദ്ധ പര്യായകീ സൂചനാ ഹൈ .

ജിസപ്രകാര മതിജ്ഞാനാവരണീയ കര്മകേ ക്ഷയോപശമസേ (ജീവ) മൂര്ത വസ്തുകോ ജാനതാ ഹൈ,

ഉസീപ്രകാര ചക്ഷുദര്ശനാവരണീയ കര്മകേ ക്ഷയോപശമസേ (ജീവ) മൂര്ത വസ്തുകോ ൧ദേഖതാ ഹൈ .

ജിസപ്രകാര ശ്രുതജ്ഞാനാവരണീയ കര്മകേ ക്ഷയോപശമസേ (ജീവ) ശ്രുത ദ്വാരാ ദ്രവ്യശ്രുതനേ കഹേ ഹുഏ മൂര്ത –

അമൂര്ത സമസ്ത വസ്തുസമൂഹകോ പരോക്ഷ രീതിസേ ജാനതാ ഹൈ, ഉസീപ്രകാര അചക്ഷുദര്ശനാവരണീയ കര്മകേ
ക്ഷയോപശമസേ (ജീവ) സ്പര്ശന, രസന, ഘ്രാണ ഔര ശ്രോത്ര ദ്വാരാ ഉസ-ഉസകേ യോഗ്യ വിഷയോംകോ ദേഖതാ
ഹൈ . ജിസപ്രകാര അവധിജ്ഞാനാവരണീയ കര്മകേ ക്ഷയോപശമസേ (ജീവ) ശുദ്ധപുദ്ഗലപര്യംത

( – പരമാണു തകകേ) മൂര്തദ്രവ്യകോ ജാനതാ ഹൈ, ഉസീപ്രകാര അവധിദര്ശനാവരണീയ കര്മകേ

ക്ഷയോപശമസേ (ജീവ) സമസ്ത മൂര്ത പദാര്ഥകോ ദേഖതാ ഹൈ .

(ഉപരോക്താനുസാര) ഉപയോഗകാ വ്യാഖ്യാന കരനേകേ പശ്ചാത് യഹാ പര്യായകാ സ്വരൂപ കഹാ

ജാതാ ഹൈ :

പരി സമന്താത് ഭേദമേതി ഗച്ഛതീതി പര്യായഃ . അര്ഥാത് ജോ സര്വ ഓരസേ ഭേദകോ പ്രാപ്ത കരേ

സോ പര്യായ ഹൈ .

ഉസമേം, സ്വഭാവപര്യായ ഛഹ ദ്രവ്യോംകോ സാധാരണ ഹൈ, അര്ഥപര്യായ ഹൈ, വാണീ ഔര മനകേ

അഗോചര ഹൈ, അതി സൂക്ഷ്മ ഹൈ, ആഗമപ്രമാണസേ സ്വീകാരകരനേയോഗ്യ തഥാ ഛഹ ഹാനിവൃദ്ധികേ ഭേദോം
സഹിത ഹൈ അര്ഥാത് അനന്തഭാഗ വൃദ്ധി, അസംഖ്യാതഭാഗ വൃദ്ധി, സംഖ്യാതഭാഗ വൃദ്ധി, സംഖ്യാതഗുണ

൧-ദേഖനാ = സാമാന്യരൂപസേ അവലോകന കരനാ; സാമാന്യ പ്രതിഭാസ ഹോനാ .

Page 36 of 388
PDF/HTML Page 63 of 415
single page version

ഭാഗവൃദ്ധിഃ സംഖ്യാതഭാഗവൃദ്ധിഃ സംഖ്യാതഗുണവൃദ്ധിഃ അസംഖ്യാതഗുണവൃദ്ധിഃ അനംതഗുണവൃദ്ധിഃ, തഥാ
ഹാനിശ്ച നീയതേ . അശുദ്ധപര്യായോ നരനാരകാദിവ്യംജനപര്യായ ഇതി .

(മാലിനീ)

അഥ സതി പരഭാവേ ശുദ്ധമാത്മാനമേകം
സഹജഗുണമണീനാമാകരം പൂര്ണബോധമ് .

ഭജതി നിശിതബുദ്ധിര്യഃ പുമാന് ശുദ്ധദ്രഷ്ടിഃ

സ ഭവതി പരമശ്രീകാമിനീകാമരൂപഃ ..൨൪..

(മാലിനീ)

ഇതി പരഗുണപര്യായേഷു സത്സൂത്തമാനാം
ഹൃദയസരസിജാതേ രാജതേ കാരണാത്മാ .

സപദി സമയസാരം തം പരം ബ്രഹ്മരൂപം
ഭജ ഭജസി നിജോത്ഥം ഭവ്യശാര്ദൂല സ ത്വമ് ..൨൫..

(പൃഥ്വീ)

ക്വചില്ലസതി സദ്ഗുണൈഃ ക്വചിദശുദ്ധരൂപൈര്ഗുണൈഃ
ക്വചിത്സഹജപര്യയൈഃ ക്വചിദശുദ്ധപര്യായകൈഃ .

വൃദ്ധി, അസംഖ്യാതഗുണ വൃദ്ധി ഔര അനന്തഗുണ വൃദ്ധി സഹിത ഹോതീ ഹൈ ഔര ഇസീപ്രകാര (വൃദ്ധികീ
ഭാ തി) ഹാനി ഭീ ലഗാഈ ജാതീ ഹൈ .

അശുദ്ധപര്യായ നര - നാരകാദി വ്യംജനപര്യായ ഹൈ .

[അബ, ൧൪വീം ഗാഥാകീ ടീകാ പൂര്ണ കരതേ ഹുഏ ടീകാകാര മുനിരാജ തീന ശ്ലോക കഹതേ

ഹൈം :]

[ശ്ലോേകാര്ഥ : — ] പരഭാവ ഹോനേ പര ഭീ, സഹജഗുണമണികീ ഖാനരൂപ തഥാ പൂര്ണജ്ഞാനവാലേ

ശുദ്ധ ആത്മാകോ ഏകകോ ജോ തീക്ഷ്ണബുദ്ധിവാലാ ശുദ്ധദൃഷ്ടി പുരുഷ ഭജതാ ഹൈ, വഹ പുരുഷ പരമശ്രീരൂപീ
കാമിനീകാ (മുക്തിസുന്ദരീകാ) വല്ലഭ ബനതാ ഹൈ .൨൪.

[ശ്ലോേകാര്ഥ : — ] ഇസപ്രകാര പര ഗുണപര്യായേം ഹോനേ പര ഭീ, ഉത്തമ പുരുഷോംകേ ഹൃദയ-

കമലമേം കാരണ – ആത്മാ വിരാജമാന ഹൈ . അപനേസേ ഉത്പന്ന ഐസേ ഉസ പരമബ്രഹ്മരൂപ സമയസാരകോ

— കി ജിസേ തൂ ഭജ രഹാ ഹൈ ഉസേ — , ഹേ ഭവ്യശാര്ദൂല (ഭവ്യോത്തമ), തൂ ശീഘ്ര ഭജ; തൂ വഹ ഹൈ .൨൫.

[ശ്ലോേകാര്ഥ : — ] ജീവതത്ത്വ ക്വചിത് സദ്ഗുണോം സഹിത ×വിലസതാ ഹൈ — ദിഖാഈ ദേതാ ഹൈ,

× വിലസനാ = ദിഖാഈ ദേനാ; ദിഖനാ; ഝലകനാ; ആവിര്ഭൂത ഹോനാ; പ്രഗട ഹോനാ .

Page 37 of 388
PDF/HTML Page 64 of 415
single page version

സനാഥമപി ജീവതത്ത്വമനാഥം സമസ്തൈരിദം
നമാമി പരിഭാവയാമി സകലാര്ഥസിദ്ധയൈ സദാ ..൨൬..

ണരണാരയതിരിയസുരാ പജ്ജായാ തേ വിഹാവമിദി ഭണിദാ .

കമ്മോപാധിവിവജ്ജിയപജ്ജായാ തേ സഹാവമിദി ഭണിദാ ..൧൫..

നരനാരകതിര്യക്സുരാഃ പര്യായാസ്തേ വിഭാവാ ഇതി ഭണിതാഃ .

കര്മോപാധിവിവര്ജിതപര്യായാസ്തേ സ്വഭാവാ ഇതി ഭണിതാഃ ..൧൫..

സ്വഭാവവിഭാവപര്യായസംക്ഷേപോക്തി രിയമ് .

തത്ര സ്വഭാവവിഭാവപര്യായാണാം മധ്യേ സ്വഭാവപര്യായസ്താവദ് ദ്വിപ്രകാരേണോച്യതേ . കാരണ-

ശുദ്ധപര്യായഃ കാര്യശുദ്ധപര്യായശ്ചേതി . ഇഹ ഹി സഹജശുദ്ധനിശ്ചയേന അനാദ്യനിധനാമൂര്താതീന്ദ്രിയസ്വഭാവ-

ശുദ്ധസഹജജ്ഞാനസഹജദര്ശനസഹജചാരിത്രസഹജപരമവീതരാഗസുഖാത്മകശുദ്ധാന്തസ്തത്ത്വസ്വരൂപസ്വ-

ക്വചിത് അശുദ്ധരൂപ ഗുണോം സഹിത വിലസതാ ഹൈ, ക്വചിത് സഹജ പര്യായോം സഹിത വിലസതാ ഹൈ
ഔര ക്വചിത് അശുദ്ധ പര്യായോം സഹിത വിലസതാ ഹൈ . ഇന സബസേ സഹിത ഹോനേ പര ഭീ ജോ ഇന സബസേ
രഹിത ഹൈ ഐസേ ഇസ ജീവതത്ത്വകോ മൈം സകല അര്ഥകീ സിദ്ധികേ ലിയേ സദാ നമതാ ഹൂ , ഭാതാ ഹൂ .൨൬.

ഗാഥാ : ൧൫ അന്വയാര്ഥ : — [നരനാരകതിര്യക്സുരാഃ പര്യായാഃ ] മനുഷ്യ, നാരക,

തിര്യഞ്ച ഔര ദേവരൂപ പര്യായേം [തേ ] വേ [വിഭാവാഃ ] വിഭാവപര്യായേം [ഇതി ഭണിതാഃ ] കഹീ ഗഈ
ഹൈം; [കര്മോപാധിവിവര്ജിതപര്യായാഃ ] കര്മോപാധി രഹിത പര്യായേം [തേ ] വേ [സ്വഭാവാഃ ]
സ്വഭാവപര്യായേം [ഇതി ഭണിതാഃ ] കഹീ ഗഈ ഹൈം .

ടീകാ : — യഹ, സ്വഭാവപര്യായോം തഥാ വിഭാവപര്യായോംകാ സംക്ഷേപകഥന ഹൈ .

വഹാ , സ്വഭാവപര്യായോം ഔര വിഭാവപര്യായോംകേ ബീച പ്രഥമ സ്വഭാവപര്യായ ദോ പ്രകാരസേ കഹീ

ജാതീ ഹൈ : കാരണശുദ്ധപര്യായ ഔര കാര്യശുദ്ധപര്യായ .

യഹാ സഹജ ശുദ്ധ നിശ്ചയസേ, അനാദി - അനന്ത, അമൂര്ത, അതീന്ദ്രിയസ്വഭാവവാലേ ഔര ശുദ്ധ

ഐസേ സഹജജ്ഞാന - സഹജദര്ശന - സഹജചാരിത്ര - സഹജപരമവീതരാഗസുഖാത്മക ശുദ്ധ-അന്തഃതത്ത്വസ്വരൂപ

തിര്യഞ്ച, നാരകി, ദേവ, നര പര്യായ ഹൈം വൈഭാവികീ .

പര്യായ കര്മോപാധിവര്ജിത ഹൈം കഹീ സ്വാഭാവികീ ..൧൫..

Page 38 of 388
PDF/HTML Page 65 of 415
single page version

ഭാവാനന്തചതുഷ്ടയസ്വരൂപേണ സഹാംചിതപംചമഭാവപരിണതിരേവ കാരണശുദ്ധപര്യായ ഇത്യര്ഥഃ .

സാദ്യനിധനാമൂര്താതീന്ദ്രിയസ്വഭാവശുദ്ധസദ്ഭൂതവ്യവഹാരേണ കേവലജ്ഞാനകേവലദര്ശനകേവലസുഖകേവല-
ശക്തി യുക്ത ഫലരൂപാനംതചതുഷ്ടയേന സാര്ധം പരമോത്കൃഷ്ടക്ഷായികഭാവസ്യ ശുദ്ധപരിണതിരേവ കാര്യശുദ്ധ-
പര്യായശ്ച . അഥവാ പൂര്വസൂത്രോപാത്തസൂക്ഷ്മഋജുസൂത്രനയാഭിപ്രായേണ ഷഡ്ദ്രവ്യസാധാരണാഃ സൂക്ഷ്മാസ്തേ ഹി

അര്ഥപര്യായാഃ ശുദ്ധാ ഇതി ബോദ്ധവ്യാഃ . ഉക്ത : സമാസതഃ ശുദ്ധപര്യായവികല്പഃ .

ഇദാനീം വ്യംജനപര്യായ ഉച്യതേ . വ്യജ്യതേ പ്രകടീക്രിയതേ അനേനേതി വ്യഞ്ജനപര്യായഃ . കുതഃ ?

ലോചനഗോചരത്വാത് പടാദിവത് . അഥവാ സാദിസനിധനമൂര്തവിജാതീയവിഭാവസ്വഭാവത്വാത്,

ദ്രശ്യമാനവിനാശസ്വരൂപത്വാത് .

വ്യംജനപര്യായശ്ച — പര്യായിനമാത്മാനമന്തരേണ പര്യായസ്വഭാവാത് ശുഭാശുഭമിശ്രപരിണാമേനാത്മാ

ജോ സ്വഭാവ-അനന്തചതുഷ്ടയകാ സ്വരൂപ ഉസകേ സാഥകീ ജോ പൂജിത പംചമഭാവപരിണതി ( – ഉസകേ

സാഥ തന്മയരൂപസേ രഹനേവാലീ ജോ പൂജ്യ ഐസീ പാരിണാമികഭാവകീ പരിണതി) വഹീ
കാരണശുദ്ധപര്യായ ഹൈ, ഐസാ അര്ഥ ഹൈ .

സാദി - അനന്ത, അമൂര്ത, അതീന്ദ്രിയസ്വഭാവവാലേ ശുദ്ധസദ്ഭൂതവ്യവഹാരസേ, കേവലജ്ഞാന –

കേവലദര്ശന - കേവലസുഖ - കേവലശക്തിയുക്ത ഫലരൂപ അനന്തചതുഷ്ടയകേ സാഥകീ ( – അനന്ത-

ചതുഷ്ടയകേ സാഥ തന്മയരൂപസേ രഹനേവാലീ) ജോ പരമോത്കൃഷ്ട ക്ഷായികഭാവകീ ശുദ്ധപരിണതി വഹീ

❃

കാര്യശുദ്ധപര്യായ ഹൈ . അഥവാ, പൂര്വ സൂത്രമേം കഹേ ഹുഏ സൂക്ഷ്മ ഋജുസൂത്രനയകേ അഭിപ്രായസേ, ഛഹ

ദ്രവ്യോംകോ സാധാരണ ഔര സൂക്ഷ്മ ഐസീ വേ അര്ഥപര്യായേം ശുദ്ധ ജാനനാ (അര്ഥാത് വേ അര്ഥപര്യായേം ഹീ
ശുദ്ധപര്യായേം ഹൈം .) .

(ഇസപ്രകാര) ശുദ്ധപര്യായകേ ഭേദ സംക്ഷേപമേം കഹേ .

അബ വ്യംജനപര്യായ കഹീ ജാതീ ഹൈ : ജിസസേ വ്യക്ത ഹോ — പ്രഗട ഹോ വഹ വ്യംജനപര്യായ

ഹൈ . കിസ കാരണ ? പടാദികീ (വസ്ത്രാദികീ) ഭാ തി ചക്ഷുഗോചര ഹോനേസേ (പ്രഗട ഹോതീ ഹൈ );

അഥവാ, സാദി - സാംത മൂര്ത വിജാതീയവിഭാവസ്വഭാവവാലീ ഹോനേസേ, ദിഖകര നഷ്ട ഹോനേകേ

സ്വരൂപവാലീ ഹോനേസേ (പ്രഗട ഹോതീ ഹൈ ) .

പര്യായീ ആത്മാകേ ജ്ഞാന ബിനാ ആത്മാ പര്യായസ്വഭാവവാലാ ഹോതാ ഹൈ; ഇസലിയേ

❃

സഹജജ്ഞാനാദി സ്വഭാവ - അനന്തചതുഷ്ടയയുക്ത കാരണശുദ്ധപര്യായമേംസേ കേവലജ്ഞാനാദി അനന്തചതുഷ്ടയയുക്ത കാര്യശുദ്ധപര്യായ

പ്രഗട ഹോതീ ഹൈ . പൂജനീയ പരമപാരിണാമികഭാവപരിണതി വഹ കാരണശുദ്ധപര്യായ ഹൈ ഔര ശുദ്ധ
ക്ഷായികഭാവപരിണതി വഹ കാര്യശുദ്ധപര്യായ ഹൈ .

Page 39 of 388
PDF/HTML Page 66 of 415
single page version

വ്യവഹാരേണ നരോ ജാതഃ, തസ്യ നരാകാരോ നരപര്യായഃ; കേവലേനാശുഭകര്മണാ വ്യവഹാരേണാത്മാ നാരകോ
ജാതഃ, തസ്യ നാരകാകാരോ നാരകപര്യായഃ; കിഞ്ചിച്ഛുഭമിശ്രമായാപരിണാമേന തിര്യക്കായജോ
വ്യവഹാരേണാത്മാ, തസ്യാകാരസ്തിര്യക്പര്യായഃ; കേവലേന ശുഭകര്മണാ വ്യവഹാരേണാത്മാ ദേവഃ, തസ്യാകാരോ
ദേവപര്യായശ്ചേതി .

അസ്യ പര്യായസ്യ പ്രപഞ്ചോ ഹ്യാഗമാന്തരേ ദ്രഷ്ടവ്യ ഇതി .

(മാലിനീ)

അപി ച ബഹുവിഭാവേ സത്യയം ശുദ്ധദ്രഷ്ടിഃ

സഹജപരമതത്ത്വാഭ്യാസനിഷ്ണാതബുദ്ധിഃ .

സപദി സമയസാരാന്നാന്യദസ്തീതി മത്ത്വാ
സ ഭവതി പരമശ്രീകാമിനീകാമരൂപഃ ..൨൭..

മാണുസ്സാ ദുവിയപ്പാ കമ്മമഹീഭോഗഭൂമിസംജാദാ .

സത്തവിഹാ ണേരഇയാ ണാദവ്വാ പുഢവിഭേദേണ ..൧൬..

ശുഭാശുഭരൂപ മിശ്ര പരിണാമസേ ആത്മാ വ്യവഹാരസേ മനുഷ്യ ഹോതാ ഹൈ, ഉസകാ മനുഷ്യാകാര വഹ
മനുഷ്യപര്യായ ഹൈ; കേവല അശുഭ കര്മസേ വ്യവഹാരസേ ആത്മാ നാരക ഹോതാ ഹൈ, ഉസകാ നാരക –

ആകാര വഹ നാരകപര്യായ ഹൈ; കിംചിത്ശുഭമിശ്രിത മായാപരിണാമസേ ആത്മാ വ്യവഹാരസേ
തിര്യംചകായമേം ജന്മതാ ഹൈ, ഉസകാ ആകാര വഹ തിര്ചംയപര്യായ ഹൈ; ഔര കേവല ശുഭ കര്മസേ
വ്യവഹാരസേ ആത്മാ ദേവ ഹോതാ ഹൈ, ഉസകാ ആകാര വഹ ദേവപര്യായ ഹൈ . — യഹ വ്യംജനപര്യായ ഹൈ .

ഇസ പര്യായകാ വിസ്താര അന്യ ആഗമമേം ദേഖ ലേനാ ചാഹിയേ .

[അബ, ൧൫വീം ഗാഥാകീ ടീകാ പൂര്ണ കരതേ ഹുഏ ടീകാകാര മുനിരാജ ശ്ലോക

കഹതേ ഹൈം :]

[ശ്ലോേകാര്ഥ : — ] ബഹു വിഭാവ ഹോനേ പര ഭീ, സഹജ പരമ തത്ത്വകേ അഭ്യാസമേം

ജിസകീ ബുദ്ധി പ്രവീണ ഹൈ ഐസാ യഹ ശുദ്ധദൃഷ്ടിവാലാ പുരുഷ, ‘സമയസാരസേ അന്യ കുഛ നഹീം ഹൈ’
ഐസാ മാനകര, ശീഘ്ര പരമശ്രീരൂപീ സുന്ദരീകാ വല്ലഭ ഹോതാ ഹൈ .൨൭.

ഹൈം കര്മഭൂമിജ, ഭോഗഭൂമിജ — മനുജകീ ദോ ജാതിയാ .

അരു സപ്ത പൃഥ്വീഭേദസേ ഹൈം സപ്ത നാരക രാശിയാ ..൧൬..

Page 40 of 388
PDF/HTML Page 67 of 415
single page version

ചഉദഹഭേദാ ഭണിദാ തേരിച്ഛാ സുരഗണാ ചഉബ്ഭേദാ .

ഏദേസിം വിത്ഥാരം ലോയവിഭാഗേസു ണാദവ്വം ..൧൭..

മാനുഷാ ദ്വിവികല്പാഃ കര്മമഹീഭോഗഭൂമിസംജാതാഃ .

സപ്തവിധാ നാരകാ ജ്ഞാതവ്യാഃ പൃഥ്വീഭേദേന ..൧൬..

ചതുര്ദശഭേദാ ഭണിതാസ്തിര്യഞ്ചഃ സുരഗണാശ്ചതുര്ഭേദാഃ .

ഏതേഷാം വിസ്താരോ ലോകവിഭാഗേഷു ജ്ഞാതവ്യഃ ..൧൭..

ചതുര്ഗതിസ്വരൂപനിരൂപണാഖ്യാനമേതത് .

മനോരപത്യാനി മനുഷ്യാഃ . തേ ദ്വിവിധാഃ, കര്മഭൂമിജാ ഭോഗഭൂമിജാശ്ചേതി . തത്ര

കര്മഭൂമിജാശ്ച ദ്വിവിധാഃ, ആര്യാ മ്ലേച്ഛാശ്ചേതി . ആര്യാഃ പുണ്യക്ഷേത്രവര്തിനഃ . മ്ലേച്ഛാഃ

പാപക്ഷേത്രവര്തിനഃ . ഭോഗഭൂമിജാശ്ചാര്യനാമധേയധരാ ജഘന്യമധ്യമോത്തമക്ഷേത്രവര്തിനഃ ഏകദ്വിത്രി-

ഗാഥാ : ൧൬-൧൭ അന്വയാര്ഥ : — [മാനുഷാഃ ദ്വിവികല്പാഃ] മനുഷ്യോംകേ ദോ ഭേദ ഹൈം :

[കര്മമഹീഭോഗഭൂമിസംജാതാഃ ] കര്മഭൂമിമേം ജന്മേ ഹുഏ ഔര ഭോഗഭൂമിമേം ജന്മേ ഹുഏ; [പൃഥ്വീഭേദേന ]
പൃഥ്വീകേ ഭേദസേ [നാരകാഃ ] നാരക [സപ്തവിധാഃ ജ്ഞാതവ്യാഃ ] സാത പ്രകാരകേ ജാനനാ; [തിര്യംഞ്ചഃ ]
തിര്യംചോംകേ [ചതുര്ദശഭേദാഃ ] ചൌദഹഭേദ [ഭണിതാഃ ] കഹേ ഹൈം; [സുരഗണാഃ ] ദേവസമൂഹോംകേ
[ചതുര്ഭേദാഃ ] ചാര ഭേദ ഹൈം . [ഏതേഷാം വിസ്താരഃ ] ഇനകാ വിസ്താര [ലോകവിഭാഗേഷു ജ്ഞാതവ്യഃ ]

ലോകവിഭാഗമേംസേ ജാന ലേനാ .

ടീകാ* : — യഹ, ചാര ഗതികേ സ്വരൂപനിരൂപണരൂപ കഥന ഹൈ .

❃

മനുകീ സന്താന വഹ മനുഷ്യ ഹൈം . വേ ദോ പ്രകാരകേ ഹൈം : കര്മഭൂമിജ ഔര

ഭോഗഭൂമിജ . ഉനമേം കര്മഭൂമിജ മനുഷ്യ ഭീ ദോ പ്രകാരകേ ഹൈം : ആര്യ ഔര മ്ലേച്ഛ .

പുണ്യക്ഷേത്രമേം രഹനേവാലേ വേ ആര്യ ഹൈം ഔര പാപക്ഷേത്രമേം രഹനേവാലേ വേ മ്ലേച്ഛ ഹൈം . ഭോഗഭൂമിജ

❃

ഭോഗഭൂമികേ അന്തമേം ഔര കര്മഭൂമികേ ആദിമേം ഹോനേവാലേ കുലകര മനുഷ്യോംകോ ആജീവികാകേ സാധന സിഖാകര
ലാലിത – പാലിത കരതേ ഹൈം ഇസലിയേ വേ മനുഷ്യോംകേ പിതാ സമാന ഹൈം . കുലകരകോ മനു കഹാ ജാതാ ഹൈ .

തിര്യഞ്ച ചൌദഹ ഭേദവാലേ, ദേവ ചാര പ്രകാരകേ .

ഇന സര്വകാ വിസ്താര ഹൈ, ജ്ഞാതവ്യ ലോകവിഭാഗസേ ..൧൭..

Page 41 of 388
PDF/HTML Page 68 of 415
single page version

പല്യോപമായുഷഃ . രത്നശര്കരാവാലുകാപംകധൂമതമോമഹാതമഃപ്രഭാഭിധാനസപ്തപൃഥ്വീനാം ഭേദാന്നാരകജീവാഃ

സപ്തധാ ഭവന്തി . പ്രഥമനരകസ്യ നാരകാ ഹ്യേകസാഗരോപമായുഷഃ . ദ്വിതീയനരകസ്യ നാരകാഃ

ത്രിസാഗരോപമായുഷഃ . തൃതീയസ്യ സപ്ത . ചതുര്ഥസ്യ ദശ . പംചമസ്യ സപ്തദശ . ഷഷ്ഠസ്യ ദ്വാവിംശതിഃ .

സപ്തമസ്യ ത്രയസ്ത്രിംശത് . അഥ വിസ്തരഭയാത് സംക്ഷേപേണോച്യതേ . തിര്യഞ്ചഃ സൂക്ഷ്മൈകേന്ദ്രിയപര്യാപ്തകാ-

പര്യാപ്തകബാദരൈകേന്ദ്രിയപര്യാപ്തകാപര്യാപ്തകദ്വീംദ്രിയപര്യാപ്തകാപര്യാപ്തകത്രീന്ദ്രിയപര്യാപ്തകാപര്യാപ്തക-
ചതുരിന്ദ്രിയപര്യാപ്തകാപര്യാപ്തകാസംജ്ഞിപംചേന്ദ്രിയപര്യാപ്തകാപര്യാപ്തകസംജ്ഞിപംചേന്ദ്രിയപര്യാപ്തകാപര്യാപ്തകഭേദാ-
ച്ചതുര്ദശഭേദാ ഭവന്തി . ഭാവനവ്യംതരജ്യോതിഃകല്പവാസികഭേദാദ്ദേവാശ്ചതുര്ണികായാഃ . ഏതേഷാം ചതുര്ഗതി-

ജീവഭേദാനാം ഭേദോ ലോകവിഭാഗാഭിധാനപരമാഗമേ ദ്രഷ്ടവ്യഃ . ഇഹാത്മസ്വരൂപപ്രരൂപണാന്തരായഹേതുരിതി

૬

മനുഷ്യ ആര്യ നാമകോ ധാരണ കരതേ ഹൈം; ജഘന്യ, മധ്യമ അഥവാ ഉത്തമ ക്ഷേത്രമേം രഹനേവാലേ ഹൈം
ഔര ഏക പല്യോപമ, ദോ പല്യോപമ അഥവാ തീന പല്യോപമകീ ആയുവാലേ ഹൈം .

രത്നപ്രഭാ, ശര്കരാപ്രഭാ, ബാലുകാപ്രഭാ, പംകപ്രഭാ, ധൂമപ്രഭാ, തമഃപ്രഭാ ഔര മഹാതമഃപ്രഭാ

നാമകീ സാത പൃഥ്വീകേ ഭേദോംകേ കാരണ നാരക ജീവ സാത പ്രകാരകേ ഹൈം . പഹലേ നരകകേ നാരകീ

ഏക സാഗരോപമകീ ആയുവാലേ ഹൈം, ദൂസരേ നരകകേ നാരകീ തീന സാഗരോപമകീ ആയുവാലേ ഹൈം . തീസരേ

നരകകേ നാരകീ സാത സാഗരോപമകീ ആയുവാലേ ഹൈം, ചൌഥേ നരകകേ നാരകീ ദസ സാഗരോപമ, പാ ചവേം
നരകകേ സത്രഹ സാഗരോപമ, ഛഠവേം നരകകേ ബാഈസ സാഗരോപമ ഔര സാതവേം നരകകേ നാരകീ തേതീസ
സാഗരോപമകീ ആയുവാലേ ഹൈം .

അബ വിസ്താരകേ ഭയകേ കാരണ സംക്ഷേപസേ കഹാ ജാതാ ഹൈ : —

തിര്യംചോംകേ ചൌദഹ ഭേദ ഹൈം : (൧-൨) സൂക്ഷ്മ ഏകേന്ദ്രിയ പര്യാപ്ത ഔര അപര്യാപ്ത,

(൩-൪) ബാദര ഏകേന്ദ്രിയ പര്യാപ്ത ഔര അപര്യാപ്ത, (൫-൬) ദ്വീന്ദ്രിയ പര്യാപ്ത ഔര അപര്യാപ്ത,
(൭-൮) ത്രീന്ദ്രിയ പര്യാപ്ത ഔര അപര്യാപ്ത, (൯-൧൦) ചതുരിന്ദ്രിയ പര്യാപ്ത ഔര അപര്യാപ്ത,
(൧൧-൧൨) അസംജ്ഞീ പംചേന്ദ്രിയ പര്യാപ്ത ഔര അപര്യാപ്ത, (൧൩-൧൪) സംജ്ഞീ പംചേന്ദ്രിയ പര്യാപ്ത ഔര
അപര്യാപ്ത .

ദേവോംകേ ചാര നികായ (സമൂഹ) ഹൈം : (൧) ഭവനവാസീ, (൨) വ്യംതര, (൩) ജ്യോതിഷ്ക

ഔര (൪) കല്പവാസീ .

ഇന ചാര ഗതികേ ജീവോംകേ ഭേദോംകേ ഭേദ ലോകവിഭാഗ നാമക പരമാഗമമേം ദേഖ ലേം . യഹാ

(ഇസ പരമാഗമമേം) ആത്മസ്വരൂപകേ നിരൂപണമേം അന്തരായകാ ഹേതു ഹോഗാ ഇസലിയേ സൂത്രകര്താ
പൂര്വാചാര്യമഹാരാജനേ (വേ വിശേഷ ഭേദ) നഹീം കഹേ ഹൈം .

Page 42 of 388
PDF/HTML Page 69 of 415
single page version

പൂര്വസൂരിഭിഃ സൂത്രകൃദ്ഭിരനുക്ത ഇതി .

(മന്ദാക്രാംതാ)

സ്വര്ഗേ വാസ്മിന്മനുജഭുവനേ ഖേചരേന്ദ്രസ്യ ദൈവാ-
ജ്ജ്യോതിര്ലോകേ ഫണപതിപുരേ നാരകാണാം നിവാസേ .

അന്യസ്മിന് വാ ജിനപതിഭവനേ കര്മണാം നോസ്തു സൂതിഃ
ഭൂയോ ഭൂയോ ഭവതു ഭവതഃ പാദപങ്കേജഭക്തി : ..൨൮..

(ശാര്ദൂലവിക്രീഡിത)

നാനാനൂനനരാധിനാഥവിഭവാനാകര്ണ്യ ചാലോക്യ ച
ത്വം ക്ലിശ്നാസി മുധാത്ര കിം ജഡമതേ പുണ്യാര്ജിതാസ്തേ നനു .

തച്ഛക്തി ര്ജിനനാഥപാദകമലദ്വന്ദ്വാര്ചനായാമിയം
ഭക്തി സ്തേ യദി വിദ്യതേ ബഹുവിധാ ഭോഗാഃ സ്യുരേതേ ത്വയി ..൨9..

കത്താ ഭോത്താ ആദാ പോഗ്ഗലകമ്മസ്സ ഹോദി വവഹാരാ .

കമ്മജഭാവേണാദാ കത്താ ഭോത്താ ദു ണിച്ഛയദോ ..൧൮..

[അബ ഇന ദോ ഗാഥാഓംകീ ടീകാ പൂര്ണ കരതേ ഹുഏ ടീകാകാര മുനിരാജ ദോ ശ്ലോക

കഹതേ ഹൈം :]

[ശ്ലോേകാര്ഥ : — ] (ഹേ ജിനേന്ദ്ര !) ദൈവയോഗസേ മൈം സ്വര്ഗമേം ഹോഊ , ഇസ മനുഷ്യലോകമേം ഹോഊ ,

വിദ്യാധരകേ സ്ഥാനമേം ഹോഊ , ജ്യോതിഷ്ക ദേവോംകേ ലോകമേം ഹോഊ , നാഗേന്ദ്രകേ നഗരമേം ഹോഊ , നാരകോംകേ
നിവാസമേം ഹോഊ , ജിനപതികേ ഭവനമേം ഹോഊ യാ അന്യ ചാഹേ ജിസ സ്ഥാന പര ഹോഊ , (പരന്തു) മുഝേ
കര്മകാ ഉദ്ഭവ ന ഹോ, പുനഃ പുനഃ ആപകേ പാദപംകജകീ ഭക്തി ഹോ .൨൮.

[ശ്ലോേകാര്ഥ : — ] നരാധിപതിയോംകേ അനേകവിധ മഹാ വൈഭവോംകോ സുനകര തഥാ ദേഖകര,

ഹേ ജഡമതി, തൂ യഹാ വ്യര്ഥ ഹീ ക്ലേശ ക്യോം പ്രാപ്ത കരതാ ഹൈ ! വേ വൈഭവ സചമുച പുണ്യസേ പ്രാപ്ത
ഹോതേ ഹൈം . വഹ (പുണ്യോപാര്ജനകീ) ശക്തി ജിനനാഥകേ പാദപദ്മയുഗലകീ പൂജാമേം ഹൈ; യദി തുഝേ ഉന

ജിനപാദപദ്മോംകീ ഭക്തി ഹോ, തോ വേ ബഹുവിധ ഭോഗ തുഝേ (അപനേ ആപ) ഹോംഗേ .൨൯.

ഹൈ ജീവ കര്താ – ഭോഗതാ ജഡകര്മകാ വ്യവഹാരസേ .

ഹൈ കര്മജന്യ വിഭാവകാ കര്താ നിയത നയ ദ്വാരസേ ..൧൮..

Page 43 of 388
PDF/HTML Page 70 of 415
single page version

കര്താ ഭോക്താ ആത്മാ പുദ്ഗലകര്മണോ ഭവതി വ്യവഹാരാത് .

കര്മജഭാവേനാത്മാ കര്താ ഭോക്താ തു നിശ്ചയതഃ ..൧൮..

കര്തൃത്വഭോക്തൃത്വപ്രകാരകഥനമിദമ് .

ആസന്നഗതാനുപചരിതാസദ്ഭൂതവ്യവഹാരനയാദ് ദ്രവ്യകര്മണാം കര്താ തത്ഫലരൂപാണാം സുഖദുഃഖാനാം

ഭോക്താ ച, ആത്മാ ഹി അശുദ്ധനിശ്ചയനയേന സകലമോഹരാഗദ്വേഷാദിഭാവകര്മണാം കര്താ ഭോക്താ ച,
അനുപചരിതാസദ്ഭൂതവ്യവഹാരേണ നോകര്മണാം കര്താ, ഉപചരിതാസദ്ഭൂതവ്യവഹാരേണ ഘടപടശകടാദീനാം
കര്താ . ഇത്യശുദ്ധജീവസ്വരൂപമുക്ത മ് .

(മാലിനീ)

അപി ച സകലരാഗദ്വേഷമോഹാത്മകോ യഃ
പരമഗുരുപദാബ്ജദ്വന്ദ്വസേവാപ്രസാദാത് .

ഗാഥാ : ൧൮ അന്വയാര്ഥ : — [ആത്മാ ] ആത്മാ [പുദ്ഗലകര്മണഃ ] പുദ്ഗല-

കര്മകാ [കര്താ ഭോക്താ ] കര്താ - ഭോക്താ [വ്യവഹാരാത് ] വ്യവഹാരസേ [ഭവതി ] ഹൈ [തു ] ഔര

[ആത്മാ ] ആത്മാ [കര്മജഭാവേന ] കര്മജനിത ഭാവകാ [കര്താ ഭോക്താ ] കര്താ - ഭോക്താ

[നിശ്ചയതഃ ] (അശുദ്ധ) നിശ്ചയസേ ഹൈ .

ടീകാ : — യഹ, കര്തൃത്വ - ഭോക്തൃത്വകേ പ്രകാരകാ കഥന ഹൈ .

ആത്മാ നികടവര്തീ അനുപചരിത അസദ്ഭൂത വ്യവഹാരനയസേ ദ്രവ്യകര്മകാ കര്താ ഔര

ഉസകേ ഫലരൂപ സുഖദുഃഖകാ ഭോക്താ ഹൈ, അശുദ്ധ നിശ്ചയനയസേ സമസ്ത മോഹരാഗദ്വേഷാദി
ഭാവകര്മകാ കര്താ ഔര ഭോക്താ ഹൈ, അനുപചരിത അസദ്ഭൂത വ്യവഹാരസേ (ദേഹാദി) നോകര്മകാ
കര്താ ഹൈ, ഉപചരിത അസദ്ഭൂത വ്യവഹാരസേ ഘട - പട - ശകടാദികാ (ഘഡാ, വസ്ത്ര, ബൈലഗാഡീ

ഇത്യാദികാ) കര്താ ഹൈ . ഇസപ്രകാര അശുദ്ധ ജീവകാ സ്വരൂപ കഹാ .

[അബ ൧൮ വീം ഗാഥാകീ ടീകാ പൂര്ണ കരതേ ഹുഏ ടീകാകാര മുനിരാജ ഛഹ ശ്ലോക

കഹതേ ഹൈം :]

[ശ്ലോേകാര്ഥ : — ] സകല മോഹരാഗദ്വേഷവാലാ ജോ കോഈ പുരുഷ പരമ ഗുരുകേ

ചരണകമലയുഗലകീ സേവാകേ പ്രസാദസേ നിര്വികല്പ സഹജ സമയസാരകോ ജാനതാ ഹൈ, വഹ പുരുഷ

Page 44 of 388
PDF/HTML Page 71 of 415
single page version

സഹജസമയസാരം നിര്വികല്പം ഹി ബുദ്ധ്വാ
സ ഭവതി പരമശ്രീകാമിനീകാന്തകാന്തഃ ..൩൦..

(അനുഷ്ടുഭ്)

ഭാവകര്മനിരോധേന ദ്രവ്യകര്മനിരോധനമ് .

ദ്രവ്യകര്മനിരോധേന സംസാരസ്യ നിരോധനമ് ..൩൧..

(വസന്തതിലകാ)

സംജ്ഞാനഭാവപരിമുക്ത വിമുഗ്ധജീവഃ
കുര്വന് ശുഭാശുഭമനേകവിധം സ കര്മ .

നിര്മുക്തി മാര്ഗമണുമപ്യഭിവാഞ്ഛിതും നോ
ജാനാതി തസ്യ ശരണം ന സമസ്തി ലോകേ ..൩൨..

(വസന്തതിലകാ)

യഃ കര്മശര്മനികരം പരിഹൃത്യ സര്വം
നിഷ്കര്മശര്മനികരാമൃതവാരിപൂരേ .

മജ്ജന്തമത്യധികചിന്മയമേകരൂപം
സ്വം ഭാവമദ്വയമമും സമുപൈതി ഭവ്യഃ ..൩൩..

പരമശ്രീരൂപീ സുന്ദരീകാ പ്രിയ കാന്ത ഹോതാ ഹൈ .൩൦.

[ശ്ലോേകാര്ഥ : — ] ഭാവകര്മകേ നിരോധസേ ദ്രവ്യകര്മകാ നിരോധ ഹോതാ ഹൈ; ദ്രവ്യകര്മകേ

നിരോധസേ സംസാരകാ നിരോധ ഹോതാ ഹൈ .൩൧.

[ശ്ലോേകാര്ഥ : — ] ജോ ജീവ സമ്യഗ്ജ്ഞാനഭാവരഹിത വിമുഗ്ധ (മോഹീ, ഭ്രാന്ത) ഹൈ, വഹ

ജീവ ശുഭാശുഭ അനേകവിധ കര്മകോ കരതാ ഹുആ മോക്ഷമാര്ഗകോ ലേശമാത്ര ഭീ വാംഛനാ നഹീം
ജാനതാ; ഉസേ ലോകമേം (കോഈ) ശരണ നഹീം ഹൈ .൩൨.

[ശ്ലോേകാര്ഥ : — ] ജോ സമസ്ത കര്മജനിത സുഖസമൂഹകോ പരിഹരണ കരതാ ഹൈ, വഹ

ഭവ്യ പുരുഷ നിഷ്കര്മ സുഖസമൂഹരൂപീ അമൃതകേ സരോവരമേം മഗ്ന ഹോതേ ഹുഏ ഐസേ ഇസ അതിശയ-
ചൈതന്യമയ, ഏകരൂപ, അദ്വിതീയ നിജ ഭാവകോ പ്രാപ്ത ക രതാ ഹൈ .൩൩.

Page 45 of 388
PDF/HTML Page 72 of 415
single page version

(മാലിനീ)

അസതി സതി വിഭാവേ തസ്യ ചിന്താസ്തി നോ നഃ
സതതമനുഭവാമഃ ശുദ്ധമാത്മാനമേകമ് .

ഹൃദയകമലസംസ്ഥം സര്വകര്മപ്രമുക്തം
ന ഖലു ന ഖലു മുക്തി ര്നാന്യഥാസ്ത്യസ്തി തസ്മാത് ..൩൪..

(മാലിനീ)

ഭവിനി ഭവഗുണാഃ സ്യുഃ സിദ്ധജീവേപി നിത്യം
നിജപരമഗുണാഃ സ്യുഃ സിദ്ധിസിദ്ധാഃ സമസ്താഃ .

വ്യവഹരണനയോയം നിശ്ചയാന്നൈവ സിദ്ധി-
ര്ന ച ഭവതി ഭവോ വാ നിര്ണയോയം ബുധാനാമ് ..൩൫..

ദവ്വത്ഥിഏണ ജീവാ വദിരിത്താ പുവ്വഭണിദപജ്ജായാ .

പജ്ജയണഏണ ജീവാ സംജുത്താ ഹോംതി ദുവിഹേഹിം ..൧9..

ദ്രവ്യാര്ഥികേന ജീവാ വ്യതിരിക്താഃ പൂര്വഭണിതപര്യായാത് .

പര്യായനയേന ജീവാഃ സംയുക്താ ഭവന്തി ദ്വാഭ്യാമ് ..൧9..

[ശ്ലോേകാര്ഥ : — ] (ഹമാരേ ആത്മസ്വഭാവമേം) വിഭാവ അസത് ഹോനേസേ ഉസകീ ഹമേം ചിന്താ

നഹീം ഹൈ; ഹമ തോ ഹൃദയകമലമേം സ്ഥിത, സര്വ കര്മസേ വിമുക്ത, ശുദ്ധ ആത്മാകാ ഏകകാ സതത
അനുഭവന കരതേ ഹൈം, ക്യോംകി അന്യ കിസീ പ്രകാരസേ മുക്തി നഹീം ഹൈ, നഹീം ഹൈ, നഹീം ഹി ഹൈ .൩൪.

[ശ്ലോേകാര്ഥ : — ] സംസാരീമേം സാംസാരിക ഗുണ ഹോതേ ഹൈം ഔര സിദ്ധ ജീവമേം സദാ സമസ്ത

സിദ്ധിസിദ്ധ (മോക്ഷസേ സിദ്ധ അര്ഥാത് പരിപൂര്ണ ഹുഏ) നിജ പരമഗുണ ഹോതേ ഹൈം — ഇസപ്രകാര

വ്യവഹാരനയ ഹൈ . നിശ്ചയസേ തോ സിദ്ധ ഭീ നഹീം ഹൈ ഔര സംസാര ഭീ നഹീം ഹൈ . യഹ ബുധ പുരുഷോംകാ

നിര്ണയ ഹൈ .൩൫.

ഗാഥാ : ൧൯ അന്വയാര്ഥ : — [ദ്രവ്യാര്ഥികേന] ദ്രവ്യാര്ഥിക നയസേ [ജീവാഃ] ജീവ

ഹൈ ഉക്ത പര്യയശൂന്യ ആത്മാ ദ്രവ്യദ്രഷ്ടിസേ സദാ .

ഹൈ ഉക്ത പര്യായോം സഹിത പര്യായനയസേ വഹ കഹാ ..൧൯..

Page 46 of 388
PDF/HTML Page 73 of 415
single page version

ഇഹ ഹി നയദ്വയസ്യ സഫലത്വമുക്ത മ് .

ദ്വൌ ഹി നയൌ ഭഗവദര്ഹത്പരമേശ്വരേണ പ്രോക്തൌ, ദ്രവ്യാര്ഥികഃ പര്യായാര്ഥികശ്ചേതി . ദ്രവ്യമേവാര്ഥഃ

പ്രയോജനമസ്യേതി ദ്രവ്യാര്ഥികഃ . പര്യായ ഏവാര്ഥഃ പ്രയോജനമസ്യേതി പര്യായാര്ഥികഃ . ന ഖലു ഏകനയാ-

യത്തോപദേശോ ഗ്രാഹ്യഃ, കിന്തു തദുഭയനയായത്തോപദേശഃ . സത്താഗ്രാഹകശുദ്ധദ്രവ്യാര്ഥികനയബലേന പൂര്വോക്ത -

വ്യഞ്ജനപര്യായേഭ്യഃ സകാശാന്മുക്താമുക്ത സമസ്തജീവരാശയഃ സര്വഥാ വ്യതിരിക്താ ഏവ . കുതഃ ? ‘‘സവ്വേ

സുദ്ധാ ഹു സുദ്ധണയാ’’ ഇതി വചനാത് . വിഭാവവ്യംജനപര്യായാര്ഥികനയബലേന തേ സര്വേ ജീവാസ്സംയുക്താ

ഭവന്തി . കിംച സിദ്ധാനാമര്ഥപര്യായൈഃ സഹ പരിണതിഃ, ന പുനര്വ്യംജനപര്യായൈഃ സഹ പരിണതിരിതി .

കുതഃ ? സദാ നിരംജനത്വാത് . സിദ്ധാനാം സദാ നിരംജനത്വേ സതി തര്ഹി ദ്രവ്യാര്ഥികപര്യായാര്ഥികനയാഭ്യാമ്

[പൂര്വഭണിതപര്യായാത് ] പൂര്വകഥിത പര്യായസേ [വ്യതിരിക്താഃ] ❃വ്യതിരിക്ത ഹൈ; [പര്യായനയേന]

പര്യായനയസേ [ജീവാഃ ] ജീവ [സംയുക്താഃ ഭവന്തി ] ഉസ പര്യായസേ സംയുക്ത ഹൈം . [ദ്വാഭ്യാമ് ]

ഇസപ്രകാര ജീവ ദോനോം നയോംസേ സംയുക്ത ഹൈം .

ടീകാ : — യഹാ ദോനോം നയോംകാ സഫലപനാ കഹാ ഹൈ .

ഭഗവാന അര്ഹത് പരമേശ്വരനേ ദോ നയ കഹേ ഹൈം : ദ്രവ്യാര്ഥിക ഔര പര്യായാര്ഥിക . ദ്രവ്യ ഹീ

ജിസകാ അര്ഥ അര്ഥാത് പ്രയോജന ഹൈ വഹ ദ്രവ്യാര്ഥിക ഹൈ ഔര പര്യായ ഹീ ജിസകാ അര്ഥ അര്ഥാത്
പ്രയോജന ഹൈ വഹ പര്യായാര്ഥിക ഹൈ . ഏക നയകാ അവലമ്ബന ലേനേവാലാ ഉപദേശ ഗ്രഹണ കരനേയോഗ്യ

നഹീം ഹൈ കിന്തു ഉന ദോനോം നയോംകാ അവലമ്ബന ലേനേവാലാ ഉപദേശ ഗ്രഹണ കരനേയോഗ്യ ഹൈ .

സത്താഗ്രാഹക ( – ദ്രവ്യകീ സത്താകോ ഹീ ഗ്രഹണ കരനേവാലേ) ശുദ്ധ ദ്രവ്യാര്ഥിക നയകേ ബലസേ പൂര്വോക്ത

വ്യംജനപര്യായോംസേ മുക്ത തഥാ അമുക്ത ( – സിദ്ധ തഥാ സംസാരീ) സമസ്ത ജീവരാശി സര്വഥാ വ്യതിരിക്ത

ഹീ ഹൈ . ക്യോം ? ‘‘സവ്വേ സുദ്ധാ ഹു സുദ്ധണയാ (ശുദ്ധനയസേ സര്വ ജീവ വാസ്തവമേം ശുദ്ധ ഹൈം )’’ ഐസാ

(ശാസ്ത്രകാ) വചന ഹോനേസേ . വിഭാവവ്യംജനപര്യായാര്ഥിക നയകേ ബലസേ വേ സര്വ ജീവ (പൂര്വോക്ത

വ്യംജനപര്യായോംസേ) സംയുക്ത ഹൈം . വിശേഷ ഇതനാ കി — സിദ്ധ ജീവോംകേ അര്ഥപര്യായോം സഹിത പരിണതി

ഹൈ, പരന്തു വ്യംജനപര്യായോം സഹിത പരിണതി നഹീം ഹൈ . ക്യോം ? സിദ്ധ ജീവ സദാ നിരംജന ഹോനേസേ .

(പ്രശ്ന : — ) യദി സിദ്ധ ജീവ സദാ നിരംജന ഹൈം തോ സര്വ ജീവ ദ്രവ്യാര്ഥിക തഥാ പര്യായാര്ഥിക

ദോനോം നയോംസേ സംയുക്ത ഹൈം (അര്ഥാത് സര്വ ജീവോംകോ ദോനോം നയ ലാഗൂ ഹോതേ ഹൈം ) ഐസാ സൂത്രാര്ഥ (ഗാഥാകാ
അര്ഥ) വ്യര്ഥ സിദ്ധ ഹോതാ ഹൈ . (ഉത്തര : — വ്യര്ഥ സിദ്ധ നഹീം ഹോതാ ക്യോംകി — ) നിഗമ അര്ഥാത്

❃

വ്യതിരിക്ത = ഭിന്ന; രഹിത; ശൂന്യ .

Page 47 of 388
PDF/HTML Page 74 of 415
single page version

ദ്വാഭ്യാമ് സംയുക്താഃ സര്വേ ജീവാ ഇതി സൂത്രാര്ഥോ വ്യര്ഥഃ . നിഗമോ വികല്പഃ, തത്ര ഭവോ നൈഗമഃ . സ

ച നൈഗമനയസ്താവത് ത്രിവിധഃ, ഭൂതനൈഗമഃ വര്തമാനനൈഗമഃ ഭാവിനൈഗമശ്ചേതി . അത്ര

ഭൂതനൈഗമനയാപേക്ഷയാ ഭഗവതാം സിദ്ധാനാമപി വ്യംജനപര്യായത്വമശുദ്ധത്വം ച സംഭവതി . പൂര്വകാലേ തേ

ഭഗവന്തഃ സംസാരിണ ഇതി വ്യവഹാരാത് . കിം ബഹുനാ, സര്വേ ജീവാ നയദ്വയബലേന ശുദ്ധാശുദ്ധാ ഇത്യര്ഥഃ .

തഥാ ചോക്തം ശ്രീമദമൃതചന്ദ്രസൂരിഭിഃ —

(മാലിനീ)

‘‘ഉഭയനയവിരോധധ്വംസിനി സ്യാത്പദാംകേ
ജിനവചസി രമന്തേ യേ സ്വയം വാന്തമോഹാഃ .

സപദി സമയസാരം തേ പരം ജ്യോതിരുച്ചൈ-
രനവമനയപക്ഷാക്ഷുണ്ണമീക്ഷന്ത ഏവ .’’

തഥാ ഹി —

വികല്പ; ഉസമേം ഹോ വഹ ❃നൈഗമ . വഹ നൈഗമനയ തീന പ്രകാരകാ ഹൈ; ഭൂത നൈഗമ, വര്തമാന നൈഗമ

ഔര ഭാവീ നൈഗമ . യഹാ ഭൂത നൈഗമനയകീ അപേക്ഷാസേ ഭഗവന്ത സിദ്ധോംകോ ഭീ വ്യംജനപര്യായവാനപനാ

ഔര അശുദ്ധപനാ സമ്ഭവിത ഹോതാ ഹൈ, ക്യോംകി പൂര്വകാലമേം വേ ഭഗവന്ത സംസാരീ ഥേ ഐസാ വ്യവഹാര
ഹൈ . ബഹു കഥനസേ ക്യാ ? സര്വ ജീവ ദോ നയോംകേ ബലസേ ശുദ്ധ തഥാ അശുദ്ധ ഹൈം ഐസാ അര്ഥ ഹൈ .

ഇസീപ്രകാര (ആചാര്യദേവ) ശ്രീമദ്അമൃതചന്ദ്രസൂരിനേ (ശ്രീ സമയസാരകീ ആത്മഖ്യാതി

നാമക ടീകാമേം ചൌഥേ ശ്ലോക ദ്വാരാ) കഹാ ഹൈ കി : —

‘‘[ശ്ലോേകാര്ഥ : — ] ദോനോം നയോംകേ വിരോധകോ നഷ്ട കരനേവാലേ, സ്യാത്പദസേ അഡികത

ജിനവചനമേം ജോ പുരുഷ രമതേ ഹൈം, വേ സ്വയമേവ മോഹകാ വമന കരകേ, അനൂതന ( – അനാദി) ഔര

കുനയകേ പക്ഷസേ ഖണ്ഡിത ന ഹോനേവാലീ ഐസീ ഉത്തമ പരമജ്യോതികോ — സമയസാരകോ — ശീഘ്ര

ദേഖതേ ഹീ ഹൈം .’’

ഔര (ഇസ ജീവ അധികാരകീ അന്തിമ ഗാഥാകീ ടീകാ പൂര്ണ കരതേ ഹുഏ ടീകാകാര

❃

ജോ ഭൂതകാലകീ പര്യായകോ വര്തമാനവത് സംകല്പിത കരേ (അഥവാ കഹേ), ഭവിഷ്യകാലകീ പര്യായകോ
വര്തമാനവത് സംകല്പിത കരേ (അഥവാ കഹേ), അഥവാ കിംചിത് നിഷ്പന്നതായുക്ത ഔര കിംചിത് അനിഷ്പന്നതായുക്ത
വര്തമാന പര്യായകോ സര്വനിഷ്പന്നവത് സംകല്പിത കരേ (അഥവാ കഹേ), ഉസ ജ്ഞാനകോ (അഥവാ വചനകോ) നൈഗമനയ
കഹതേ ഹൈം .

Page 48 of 388
PDF/HTML Page 75 of 415
single page version

(മാലിനീ)

അഥ നയയുഗയുക്തിം ലംഘയന്തോ ന സന്തഃ
പരമജിനപദാബ്ജദ്വന്ദ്വമത്തദ്വിരേഫാഃ .

സപദി സമയസാരം തേ ധ്രുവം പ്രാപ്നുവന്തി
ക്ഷിതിഷു പരമതോക്തേ : കിം ഫലം സജ്ജനാനാമ് ..൩൬..

ഇതി സുകവിജനപയോജമിത്രപംചേന്ദ്രിയപ്രസരവര്ജിതഗാത്രമാത്രപരിഗ്രഹശ്രീപദ്മപ്രഭമലധാരിദേവ -

വിരചിതായാം നിയമസാരവ്യാഖ്യായാം താത്പര്യവൃത്തൌ ജീവാധികാരഃ പ്രഥമശ്രുതസ്കന്ധഃ ..

മുനിരാജ ശ്രീ പദ്മപ്രഭമലധാരിദേവ ശ്ലോക കഹതേ ഹൈം : — )

[ശ്ലോേകാര്ഥ : — ] ജോ ദോ നയോംകേ സമ്ബന്ധകാ ഉല്ലംഘന ന കരതേ ഹുഏ പരമജിനകേ

പാദപംകജയുഗലമേം മത്ത ഹുഏ ഭ്രമര സമാന ഹൈം ഐസേ ജോ സത്പുരുഷ വേ ശീഘ്ര സമയസാരകോ അവശ്യ
പ്രാപ്ത കരതേ ഹൈം . പൃഥ്വീപര പര മതകേ കഥനസേ സജ്ജനോംകോ ക്യാ ഫല ഹൈ (അര്ഥാത് ജഗതകേ ജൈനേതര

ദര്ശനോംകേ മിഥ്യാ കഥനോംസേ സജ്ജനോംകോ ക്യാ ലാഭ ഹൈ )? ൩൬ .

ഇസപ്രകാര, സുകവിജനരൂപീ കമലോംകേ ലിയേ ജോ സൂര്യ സമാന ഹൈം ഔര പാ ച ഇന്ദ്രിയോംകേ

ഫൈ ലാവ രഹിത ദേഹമാത്ര ജിനകോ പരിഗ്രഹ ഥാ ഐസേ ശ്രീ പദ്മപ്രഭമലധാരിദേവ ദ്വാരാ രചിത നിയമസാരകീ
താത്പര്യവൃത്തി നാമക ടീകാമേം (അര്ഥാത് ശ്രീമദ്ഭഗവത്കുന്ദകുന്ദാചാര്യദേവപ്രണീത ശ്രീ നിയമസാര
പരമാഗമകീ നിര്ഗ്രന്ഥ മുനിരാജ ശ്രീ പദ്മപ്രഭമലധാരിദേവവിരചിത താത്പര്യവൃത്തി നാമക ടീകാമേം)

ജീവ അധികാര നാമകാ പ്രഥമ ശ്രുതസ്കന്ധ സമാപ്ത ഹുആ .

Page 49 of 388
PDF/HTML Page 76 of 415
single page version

അജീവ അധികാര

അഥേദാനീമജീവാധികാര ഉച്യതേ .

അണുഖംധവിയപ്പേണ ദു പോഗ്ഗലദവ്വം ഹവേഇ ദുവിയപ്പം .

ഖംധാ ഹു ഛപ്പയാരാ പരമാണൂ ചേവ ദുവിയപ്പോ ..൨൦..

അണുസ്കന്ധവികല്പേന തു പുദ്ഗലദ്രവ്യം ഭവതി ദ്വിവികല്പമ് .

സ്കന്ധാഃ ഖലു ഷട്പ്രകാരാഃ പരമാണുശ്ചൈവ ദ്വിവികല്പഃ ..൨൦..

പുദ്ഗലദ്രവ്യവികല്പോപന്യാസോയമ് .

പുദ്ഗലദ്രവ്യം താവദ് വികല്പദ്വയസനാഥമ്, സ്വഭാവപുദ്ഗലോ വിഭാവപുദ്ഗലശ്ചേതി . തത്ര

૭

അബ അജീവ അധികാര കഹാ ജാതാ ഹൈ .

ഗാഥാ : ൨൦ അന്വയാര്ഥ : — [അണുസ്കന്ധവികല്പേന തു ] പരമാണു ഔര സ്കന്ധ

ഐസേ ദോ ഭേദസേ [പുദ്ഗലദ്രവ്യം ] പുദ്ഗലദ്രവ്യ [ദ്വിവികല്പമ് ഭവതി ] ദോ ഭേദവാലാ ഹൈ;
[സ്കന്ധാഃ ] സ്കന്ധ [ഖലു ] വാസ്തവമേം [ഷട്പ്രകാരാഃ ] ഛഹ പ്രകാരകേ ഹൈം [പരമാണുഃ ച ഏവ
ദ്വിവികല്പഃ ] ഔര പരമാണുകേ ദോ ഭേദ ഹൈം .

ടീകാ : — യഹ, പുദ്ഗലദ്രവ്യകേ ഭേദോംകാ കഥന ഹൈ .

പ്രഥമ തോ പുദ്ഗലദ്രവ്യകേ ദോ ഭേദ ഹൈം : സ്വഭാവപുദ്ഗല ഔര വിഭാവപുദ്ഗല . ഉനമേം,

— ൨ —

പരമാണു ഏവം സ്കന്ധ ഹൈം ദോ ഭേദ പുദ്ഗലദ്രവ്യകേ .

ഹൈ സ്കന്ധ ഛൈ വിധി ഔര ദ്വിവിധ വികല്പ ഹൈ പരമാണുകേ ..൨൦.

Page 50 of 388
PDF/HTML Page 77 of 415
single page version

സ്വഭാവപുദ്ഗലഃ പരമാണുഃ, വിഭാവപുദ്ഗലഃ സ്കന്ധഃ . കാര്യപരമാണുഃ കാരണപരമാണുരിതി സ്വഭാവ-

പുദ്ഗലോ ദ്വിധാ ഭവതി . സ്കംധാഃ ഷട്പ്രകാരാഃ സ്യുഃ, പൃഥ്വീജലച്ഛായാചതുരക്ഷവിഷയ-

കര്മപ്രായോഗ്യാപ്രായോഗ്യഭേദാഃ . തേഷാം ഭേദോ വക്ഷ്യമാണസൂത്രേഷൂച്യതേ വിസ്തരേണേതി .

(അനുഷ്ടുഭ്)

ഗലനാദണുരിത്യുക്ത : പൂരണാത്സ്കന്ധനാമഭാക് .

വിനാനേന പദാര്ഥേന ലോകയാത്രാ ന വര്തതേ ..൩൭..

അഇഥൂലഥൂല ഥൂലം ഥൂലസുഹുമം ച സുഹുമഥൂലം ച .

സുഹുമം അഇസുഹുമം ഇദി ധരാദിയം ഹോദി ഛബ്ഭേയം ..൨൧..

ഭൂപവ്വദമാദീയാ ഭണിദാ അഇഥൂലഥൂലമിദി ഖംധാ .

ഥൂലാ ഇദി വിണ്ണേയാ സപ്പീജലതേല്ലമാദീയാ ..൨൨..

പരമാണു വഹ സ്വഭാവപുദ്ഗല ഹൈ ഔര സ്കന്ധ വഹ വിഭാവപുദ്ഗല ഹൈ . സ്വഭാവപുദ്ഗല

കാര്യപരമാണു ഔര കാരണപരമാണു ഐസേ ദോ പ്രകാരസേ ഹൈ . സ്കന്ധോംകേ ഛഹ പ്രകാര ഹൈം : (൧) പൃഥ്വീ,

(൨) ജല, (൩) ഛായാ, (൪) (ചക്ഷുകേ അതിരിക്ത) ചാര ഇന്ദ്രിയോംകേ വിഷയഭൂത സ്കന്ധ,
(൫) കര്മയോഗ്യ സ്കന്ധ ഔര (൬) കര്മകേ അയോഗ്യ സ്കന്ധ — ഐസേ ഛഹ ഭേദ ഹൈം . സ്കന്ധോംകേ

ഭേദ അബ കഹേ ജാനേവാലേ സൂത്രോംമേം (അഗലീ ചാര ഗാഥാഓംമേം) വിസ്താരസേ കഹേ ജായേംഗേ .

[അബ, ൨൦വീം ഗാഥാകീ ടീകാ പൂര്ണ കരതേ ഹുഏ ടീകാകാര മുനിരാജ ശ്രീ

പദ്മപ്രഭമലധാരിദേവ ശ്ലോക കഹതേ ഹൈം :]

[ശ്ലോേകാര്ഥ : — ] (പുദ്ഗലപദാര്ഥ) ഗലന ദ്വാരാ (അര്ഥാത് ഭിന്ന ഹോ ജാനേസേ) ‘പരമാണു’

കഹലാതാ ഹൈ ഔര പൂരണ ദ്വാരാ (അര്ഥാത് സംയുക്ത ഹോനേസേ) ‘സ്കന്ധ’ നാമകോ പ്രാപ്ത ഹോതാ ഹൈ . ഇസ

പദാര്ഥകേ ബിനാ ലോകയാത്രാ നഹീം ഹോ സകതീ .൩൭.

അതിഥൂലഥൂല, ഥൂല, ഥൂലസൂക്ഷമ, സൂക്ഷ്മഥൂല അരു സൂക്ഷ്മ യേ .

അതിസൂക്ഷ്മ — യേഹി ധരാദി പുദ്ഗഗലസ്കന്ധകേ ഛ വികല്പ ഹൈം ..൨൧..

ഭൂപര്വതാദിക സ്കന്ധ അതിഥൂലഥൂല ജിനവരനേ കഹാ .

ഘൃത-തൈല-ജല ഇത്യാദി ഇനകോ സ്ഥൂല പുദ്ഗല ജാനനാ ..൨൨..

Page 51 of 388
PDF/HTML Page 78 of 415
single page version

ഛായാതവമാദീയാ ഥൂലേദരഖംധമിദി വിയാണാഹി .

സുഹുമഥൂലേദി ഭണിയാ ഖംധാ ചഉരക്ഖവിസയാ യ ..൨൩..

സുഹുമാ ഹവംതി ഖംധാ പാഓഗ്ഗാ കമ്മവഗ്ഗണസ്സ പുണോ .

തവ്വിവരീയാ ഖംധാ അഇസുഹുമാ ഇദി പരൂവേംതി ..൨൪..

അതിസ്ഥൂലസ്ഥൂലാഃ സ്ഥൂലാഃ സ്ഥൂലസൂക്ഷ്മാശ്ച സൂക്ഷ്മസ്ഥൂലാശ്ച .

സൂക്ഷ്മാ അതിസൂക്ഷ്മാ ഇതി ധരാദയോ ഭവന്തി ഷഡ്ഭേദാഃ ..൨൧..

ഭൂപര്വതാദ്യാ ഭണിതാ അതിസ്ഥൂലസ്ഥൂലാ ഇതി സ്കംധാഃ .

സ്ഥൂലാ ഇതി വിജ്ഞേയാഃ സര്പിര്ജലതൈലാദ്യാഃ ..൨൨..

ഛായാതപാദ്യാഃ സ്ഥൂലേതരസ്കന്ധാ ഇതി വിജാനീഹി .

സൂക്ഷ്മസ്ഥൂലാ ഇതി ഭണിതാഃ സ്കന്ധാശ്ചതുരക്ഷവിഷയാശ്ച ..൨൩..

ഗാഥാ : ൨൧-൨൨-൨൩-൨൪ അന്വയാര്ഥ : — [അതിസ്ഥൂലസ്ഥൂലാഃ ]

അതിസ്ഥൂലസ്ഥൂല, [സ്ഥൂലാഃ ] സ്ഥൂല, [സ്ഥൂലസൂക്ഷ്മാഃ ച ] സ്ഥൂലസൂക്ഷ്മ, [സൂക്ഷ്മസ്ഥൂലാഃ ച ]
സൂക്ഷ്മസ്ഥൂല, [സൂക്ഷ്മാഃ ] സൂക്ഷ്മ ഔര [അതിസൂക്ഷ്മാഃ ] അതിസൂക്ഷ്മ [ഇതി ] ഐസേ [ധരാദയഃ
ഷഡ്ഭേദാഃ ഭവന്തി ] പൃഥ്വീ ആദി സ്കന്ധോംകേ ഛഹ ഭേദ ഹൈം .

[ഭൂപര്വതാദ്യാഃ ] ഭൂമി, പര്വത ആദി [അതിസ്ഥൂലസ്ഥൂലാഃ ഇതി സ്കന്ധാഃ ]

അതിസ്ഥൂലസ്ഥൂല സ്കന്ധ [ഭണിതാഃ ] കഹേ ഗയേ ഹൈം; [സപ്പിര്ജലതൈലാദ്യാഃ ] ഘീ, ജല, തേല ആദി
[സ്ഥൂലാഃ ഇതി വിജ്ഞേയാഃ ] സ്ഥൂല സ്കന്ധ ജാനനാ .

[ഛായാതപാദ്യാഃ ] ഛായാ, ആതപ (ധൂപ) ആദി [സ്ഥൂലേതരസ്കന്ധാഃ ഇതി ] സ്ഥൂലസൂക്ഷ്മ

സ്കന്ധ [വിജാനീഹി ] ജാന [ച ] ഔര [ചതുരക്ഷവിഷയാഃ സ്കന്ധാഃ ] ചാര ഇന്ദ്രിയോംകേ വിഷയഭൂത
സ്കന്ധോംകോ [സൂക്ഷ്മസ്ഥൂലാഃ ഇതി ] സൂക്ഷ്മസ്ഥൂല [ഭണിതാഃ ] കഹാ ഗയാ ഹൈ .

ആതാപ, ഛായാ സ്ഥൂലസൂക്ഷ്മ സ്കന്ധ നിശ്ചയ കീജിയേ .

അരു സ്കന്ധ സൂക്ഷ്മസ്ഥൂല ചാരോം അക്ഷസേ ഗഹി ലീജിയേ ..൨൩..

കാര്മാണവര്ഗണ യോഗ്യ പഞ്ചമ സ്കന്ധ സൂക്ഷ്മ സ്കന്ധ ഹൈ .

വിപരീത ജോ ഇസ യോഗ്യ നഹിം അതിസൂക്ഷ്മ പുദ്ഗല സ്കന്ധ ഹൈ ..൨൪..

Page 52 of 388
PDF/HTML Page 79 of 415
single page version

സൂക്ഷ്മാ ഭവന്തി സ്കന്ധാഃ പ്രായോഗ്യാഃ കര്മവര്ഗണസ്യ പുനഃ .

തദ്വിപരീതാഃ സ്കന്ധാഃ അതിസൂക്ഷ്മാ ഇതി പ്രരൂപയന്തി ..൨൪..

വിഭാവപുദ്ഗലസ്വരൂപാഖ്യാനമേതത് .

അതിസ്ഥൂലസ്ഥൂലാ ഹി തേ ഖലു പുദ്ഗലാഃ സുമേരുകുമ്ഭിനീപ്രഭൃതയഃ . ഘൃതതൈലതക്രക്ഷീര-

ജലപ്രഭൃതിസമസ്തദ്രവ്യാണി ഹി സ്ഥൂലപുദ്ഗലാശ്ച . ഛായാതപതമഃപ്രഭൃതയഃ സ്ഥൂലസൂക്ഷ്മപുദ്ഗലാഃ .

സ്പര്ശനരസനഘ്രാണശ്രോത്രേന്ദ്രിയാണാം വിഷയാഃ സൂക്ഷ്മസ്ഥൂലപുദ്ഗലാഃ ശബ്ദസ്പര്ശരസഗന്ധാഃ . ശുഭാശുഭ-

പരിണാമദ്വാരേണാഗച്ഛതാം ശുഭാശുഭകര്മണാം യോഗ്യാഃ സൂക്ഷ്മപുദ്ഗലാഃ . ഏതേഷാം വിപരീതാഃ സൂക്ഷ്മ-

സൂക്ഷ്മപുദ്ഗലാഃ കര്മണാമപ്രായോഗ്യാ ഇത്യര്ഥഃ . അയം വിഭാവപുദ്ഗലക്രമഃ .

[പുനഃ ] ഔര [കര്മവര്ഗണസ്യ പ്രായോഗ്യാഃ ] കര്മവര്ഗണാകേ യോഗ്യ [സ്കന്ധാഃ ] സ്കന്ധ

[സൂക്ഷ്മാഃ ഭവന്തി ] സൂക്ഷ്മ ഹൈം; [തദ്വിപരീതാഃ ] ഉനസേ വിപരീത (അര്ഥാത് കര്മവര്ഗണാകേ അയോഗ്യ)
[സ്കന്ധാഃ ] സ്കന്ധ [അതിസൂക്ഷ്മാഃ ഇതി ] അതിസൂക്ഷ്മ [പ്രരൂപയന്തി ] കഹേ ജാതേ ഹൈം .

ടീകാ : — യഹ, വിഭാവപുദ്ഗലകേ സ്വരൂപകാ കഥന ഹൈ .

സുമേരു, പൃഥ്വീ ആദി (ഘന പദാര്ഥ) വാസ്തവമേം അതിസ്ഥൂലസ്ഥൂല പുദ്ഗല ഹൈം . ഘീ, തേല,

മട്ഠാ, ദൂധ, ജല ആദി സമസ്ത (പ്രവാഹീ) പദാര്ഥ സ്ഥൂല പുദ്ഗല ഹൈം . ഛായാ, ആതപ,

അന്ധകാരാദി സ്ഥൂലസൂക്ഷ്മ പുദ്ഗല ഹൈം . സ്പര്ശനേന്ദ്രിയ, രസനേന്ദ്രിയ, ഘ്രാണേന്ദ്രിയ തഥാ ശ്രോത്രേന്ദ്രിയകേ

വിഷയ — സ്പര്ശ, രസ, ഗന്ധ ഔര ശബ്ദ — സൂക്ഷ്മസ്ഥൂല പുദ്ഗല ഹൈം . ശുഭാശുഭ പരിണാമ ദ്വാരാ

ആനേവാലേ ഐസേ ശുഭാശുഭ കര്മോംകേ യോഗ്യ (സ്കന്ധ) വേ സൂക്ഷ്മ പുദ്ഗല ഹൈം . ഉനസേ വിപരീത അര്ഥാത്

കര്മോംകേ അയോഗ്യ (സ്കന്ധ) വേ സൂക്ഷ്മസൂക്ഷ്മ പുദ്ഗല ഹൈം . — ഐസാ (ഇന ഗാഥാഓംകാ) അര്ഥ ഹൈ .

യഹ വിഭാവപുദ്ഗലകാ ക്രമ ഹൈ .

[ഭാവാര്ഥ: — സ്കന്ധ ഛഹ പ്രകാരകേ ഹൈം : (൧) കാഷ്ഠപാഷാണാദിക ജോ സ്കന്ധ ഛേദന

കിയേ ജാനേ പര സ്വയമേവ ജുഡ നഹീം സകതേ വേ സ്കന്ധ അതിസ്ഥൂലസ്ഥൂല ഹൈം . (൨) ദൂധ, ജല

ആദി ജോ സ്കന്ധ ഛേദന കിയേ ജാനേ പര പുനഃ സ്വയമേവ ജുഡ ജാതേ ഹൈം വേ സ്കന്ധ സ്ഥൂല ഹൈം .

(൩) ധൂപ, ഛായാ, ചാ ദനീ, അന്ധകാര ഇത്യാദി ജോ സ്കന്ധ സ്ഥൂല ജ്ഞാത ഹോനേ പര ഭീ ഭേദേ നഹീം
ജാ സകതേ യാ ഹസ്താദികസേ ഗ്രഹണ നഹീം കിയേ ജാ സകതേ വേ സ്കന്ധ സ്ഥൂലസൂക്ഷ്മ ഹൈം . (൪)

ആ ഖസേ ന ദിഖനേവാലേ ഐസേ ജോ ചാര ഇന്ദ്രിയോംകേ വിഷയഭൂത സ്കന്ധ സൂക്ഷ്മ ഹോനേ പര ഭീ സ്ഥൂല
ജ്ഞാത ഹോതേ ഹൈം ( – സ്പര്ശനേന്ദ്രിയസേ സ്പര്ശ കിയേ ജാ സകതേ ഹൈം, ജീഭസേ ആസ്വാദന കിയേ ജാ സകതേ

ഹൈം, നാകസേ സൂംഘേ ജാ സകതേ ഹൈം അഥവാ കാനസേ സുനേ ജാ സകതേ ഹൈം ) വേ സ്കന്ധ സൂക്ഷ്മസ്ഥൂല ഹൈം .

Page 53 of 388
PDF/HTML Page 80 of 415
single page version

തഥാ ചോക്തം പംചാസ്തികായസമയേ —

‘‘പുഢവീ ജലം ച ഛായാ ചഉരിംദിയവിസയകമ്മപാഓഗ്ഗാ .

ക മ്മാതീദാ ഏവം ഛബ്ഭേയാ പോഗ്ഗലാ ഹോംതി ..’’

ഉക്തം ച മാര്ഗപ്രകാശേ —

(അനുഷ്ടുഭ്)

‘‘സ്ഥൂലസ്ഥൂലാസ്തതഃ സ്ഥൂലാഃ സ്ഥൂലസൂക്ഷ്മാസ്തതഃ പരേ .

സൂക്ഷ്മസ്ഥൂലാസ്തതഃ സൂക്ഷ്മാഃ സൂക്ഷ്മസൂക്ഷ്മാസ്തതഃ പരേ .’’

തഥാ ചോക്തം ശ്രീമദമൃതചന്ദ്രസൂരിഭിഃ —

(വസംതതിലകാ)

‘‘അസ്മിന്നനാദിനി മഹത്യവിവേകനാടയേ
വര്ണാദിമാന് നടതി പുദ്ഗല ഏവ നാന്യഃ .

(൫) ഇന്ദ്രിയജ്ഞാനകേ അഗോചര ഐസേ ജോ കര്മവര്ഗണാരൂപ സ്കന്ധ വേ സ്കന്ധ സൂക്ഷ്മ ഹൈം .

(൬) കര്മവര്ഗണാസേ നീചേകേ (കര്മവര്ഗണാതീത) ജോ അത്യന്തസൂക്ഷ്മ ദ്വി-അണുകപര്യംത സ്കന്ധ വേ
സ്കന്ധ സൂക്ഷ്മസൂക്ഷ്മ ഹൈം . ]

ഇസീപ്രകാര (ശ്രീമദ്ഭഗവത്കുന്ദകുന്ദാചാര്യദേവപ്രണീത) ശ്രീ പംചാസ്തികായസമയമേം (❃ഗാഥാ

ദ്വാരാ) കഹാ ഹൈ കി : —

‘‘[ഗാഥാര്ഥഃ — ] പൃഥ്വീ, ജല, ഛായാ, ചാര ഇന്ദ്രിയോംകേ വിഷയഭൂത, കര്മകേ യോഗ്യ ഔര

കര്മാതീത — ഇസപ്രകാര പുദ്ഗല (സ്കന്ധ) ഛഹ പ്രകാരകേ ഹൈം .’’

ഔര മാര്ഗപ്രകാശമേം (ശ്ലോക ദ്വാരാ) കഹാ ഹൈ കി : —

‘‘[ശ്ലോേകാര്ഥ : — ] സ്ഥൂലസ്ഥൂല, പശ്ചാത് സ്ഥൂല, തത്പശ്ചാത് സ്ഥൂലസൂക്ഷ്മ, പശ്ചാത്

സൂക്ഷ്മസ്ഥൂല, പശ്ചാത് സൂക്ഷ്മ ഔര തത്പശ്ചാത് സൂക്ഷ്മസൂക്ഷ്മ ( – ഇസപ്രകാര സ്കന്ധ ഛഹ പ്രകാരകേ ഹൈം ) .’’

ഇസപ്രകാര (ആചാര്യദേവ) ശ്രീമദ് അമൃതചന്ദ്രസൂരിനേ (ശ്രീ സമയസാരകീ ആത്മഖ്യാതി

നാമക ടീകാമേം ൪൪വേം ശ്ലോക ദ്വാരാ) കഹാ ഹൈ കി : —

‘‘[ശ്ലോേകാര്ഥ : — ] ഇസ അനാദികാലീന മഹാ അവിവേകകേ നാടകമേം അഥവാ നാചമേം

വര്ണാദിമാന് പുദ്ഗല ഹീ നാചതാ ഹൈ, അന്യ കോഈ നഹീം; (അഭേദ ജ്ഞാനമേം പുദ്ഗല ഹീ അനേക

❃

ദേഖോ, ശ്രീ പരമശ്രുതപ്രഭാവകമണ്ഡല ദ്വാരാ പ്രകാശിത പംചാസ്തികായ, ദ്വിതീയ സംസ്കരണ, പൃഷ്ഠ – ൧൩൦ .

< Previous Page Next Page >