Niyamsar-Hindi (Malayalam transliteration). Gatha: 25-36.

Page 54 of 388
PDF/HTML Page 81 of 415
single page version

രാഗാദിപുദ്ഗലവികാരവിരുദ്ധശുദ്ധ-
ചൈതന്യധാതുമയമൂര്തിരയം ച ജീവഃ ..’’

തഥാ ഹി —

(മാലിനീ)

ഇതി വിവിധവികല്പേ പുദ്ഗലേ ദ്രശ്യമാനേ

ന ച കുരു രതിഭാവം ഭവ്യശാര്ദൂല തസ്മിന് .

കുരു രതിമതുലാം ത്വം ചിച്ചമത്കാരമാത്രേ
ഭവസി ഹി പരമശ്രീകാമിനീകാമരൂപഃ ..൩൮..

ധാഉചഉക്കസ്സ പുണോ ജം ഹേഊ കാരണം തി തം ണേയോ .

ഖംധാണം അവസാണം ണാദവ്വോ കജ്ജപരമാണൂ ..൨൫..

ധാതുചതുഷ്കസ്യ പുനഃ യോ ഹേതുഃ കാരണമിതി സ ജ്ഞേയഃ .

സ്കന്ധാനാമവസാനോ ജ്ഞാതവ്യഃ കാര്യപരമാണുഃ ..൨൫..

പ്രകാരകാ ദിഖാഈ ദേതാ ഹൈ, ജീവ തോ അനേക പ്രകാരകാ ഹൈ നഹീം;) ഔര യഹ ജീവ തോ രാഗാദിക
പുദ്ഗലവികാരോംസേ വിലക്ഷണ, ശുദ്ധ ചൈതന്യധാതുമയ മൂര്തി ഹൈ .’’

ഔര (ഇന ഗാഥാഓംകീ ടീകാ പൂര്ണ കരതേ ഹുഏ ടീകാകാര മുനിരാജ ശ്രീ

പദ്മപ്രഭമലധാരിദേവ വിവിധ പ്രകാരകേ പുദ്ഗലോംമേം രതി ന കരകേ ചൈതന്യചമത്കാരമാത്ര ആത്മാമേം രതി
കരനാ ഐസാ ശ്ലോക ദ്വാരാ കഹതേ ഹൈം ) : —

[ശ്ലോേകാര്ഥ : — ] ഇസപ്രകാര വിവിധ ഭേദോംവാലാ പുദ്ഗല ദിഖാഈ ദേനേ പര, ഹേ ഭവ്യശാര്ദൂല !

(ഭവ്യോത്തമ !) തൂ ഉസമേം രതിഭാവ ന കര . ചൈതന്യചമത്കാരമാത്രമേം (അര്ഥാത് ചൈതന്യചമത്കാരമാത്ര

ആത്മാമേം) തൂ അതുല രതി കര കി ജിസസേ തൂ പരമശ്രീരൂപീ കാമിനീകാ വല്ലഭ ഹോഗാ .൩൮.

ഗാഥാ : ൨൫ അന്വയാര്ഥ : — [പുനഃ ] ഫി ര [യഃ ] ജോ [ധാതുചതുഷ്കസ്യ ] (പൃഥ്വീ,

ജല, തേജ ഔര വായു — ഇന) ചാര ധാതുഓംകാ [ഹേതുഃ ] ഹേതു ഹൈ, [സഃ ] വഹ [കാരണമ് ഇതി

ജ്ഞേയഃ ] കാരണപരമാണു ജാനനാ; [സ്കന്ധാനാമ് ] സ്കന്ധോംകേ [അവസാനഃ ] അവസാനകോ ( – പൃഥക്

ജോ ഹേതു ധാതു ചതുഷ്കകാ കാരണ - അണു വിഖ്യാത ഹൈ .

അരു സ്കന്ധകേ അവസാനമേം കാര്യാണു ഹോതാ പ്രാപ്ത ഹൈ ..൨൫..

Page 55 of 388
PDF/HTML Page 82 of 415
single page version

കാരണകാര്യപരമാണുദ്രവ്യസ്വരൂപാഖ്യാനമേതത് .

പൃഥിവ്യപ്തേജോവായവോ ധാതവശ്ചത്വാരഃ; തേഷാം യോ ഹേതുഃ സ കാരണപരമാണുഃ . സ ഏവ ജഘന്യ-

പരമാണുഃ സ്നിഗ്ധരൂക്ഷഗുണാനാമാനന്ത്യാഭാവാത് സമവിഷമബംധയോരയോഗ്യ ഇത്യര്ഥഃ . സ്നിഗ്ധരൂക്ഷഗുണാ-

നാമനന്തത്വസ്യോപരി ദ്വാഭ്യാമ് ചതുര്ഭിഃ സമബന്ധഃ ത്രിഭിഃ പഞ്ചഭിര്വിഷമബന്ധഃ . അയമുത്കൃഷ്ട-

പരമാണുഃ . ഗലതാം പുദ്ഗലദ്രവ്യാണാമ് അന്തോവസാനസ്തസ്മിന് സ്ഥിതോ യഃ സ കാര്യപരമാണുഃ .

അണവശ്ചതുര്ഭേദാഃ കാര്യകാരണജഘന്യോത്കൃഷ്ടഭേദൈഃ . തസ്യ പരമാണുദ്രവ്യസ്യ സ്വരൂപസ്ഥിതത്വാത്

വിഭാവാഭാവാത് പരമസ്വഭാവ ഇതി .

തഥാ ചോക്തം പ്രവചനസാരേ —

ഹുഏ അവിഭാഗീ അന്തിമ അംശകോ) [കാര്യപരമാണുഃ ] കാര്യപരമാണു [ജ്ഞാതവ്യ: ] ജാനനാ .

ടീകാ : — യഹ, കാരണപരമാണുദ്രവ്യ ഔര കാര്യപരമാണുദ്രവ്യകേ സ്വരൂപകാ കഥന ഹൈ .

പൃഥ്വീ, ജല, തേജ ഔര വായു യഹ ചാര ധാതുഏ ഹൈം; ഉനകാ ജോ ഹേതു ഹൈ വഹ കാരണപരമാണു

ഹൈ . വഹീ (പരമാണു), ഏക ഗുണ സ്നിഗ്ധതാ യാ രൂക്ഷതാ ഹോനേസേ, സമ യാ വിഷമ ബന്ധകേ അയോഗ്യ

ഐസാ ജഘന്യ പരമാണു ഹൈ — ഐസാ അര്ഥ ഹൈ . ഏക ഗുണ സ്നിഗ്ധതാ യാ രൂക്ഷതാകേ ഊ പര, ദോ

ഗുണവാലേകാ ഔര ചാര ഗുണവാലേകാ ❃സമബന്ധ ഹോതാ ഹൈ തഥാ തീന ഗുണവാലേകാ ഔര പാ ച

ഗുണവാലേകാ ❃വിഷമബന്ധ ഹോതാ ഹൈ, — യഹ ഉത്കൃഷ്ട പരമാണു ഹൈ . ഗലതേ അര്ഥാത് പൃഥക് ഹോതേ

പുദ്ഗലദ്രവ്യോംകേ അന്തമേം — അവസാനമേം (അന്തിമ ദശാമേം) സ്ഥിത വഹ കാര്യപരമാണു ഹൈ (അര്ഥാത്

സ്കന്ധ ഖണ്ഡിത ഹോതേ - ഹോതേ ജോ ഛോടേസേ ഛോടാ അവിഭാഗ ഭാഗ രഹതാ ഹൈ വഹ കാര്യപരമാണു ഹൈ ) .

(ഇസപ്രകാര) അണുഓംകേ ( – പരമാണുഓംകേ) ചാര ഭേദ ഹൈം : കാര്യ, കാരണ, ജഘന്യ ഔര ഉത്കൃഷ്ട .

വഹ പരമാണുദ്രവ്യ സ്വരൂപമേം സ്ഥിത ഹോനേസേ ഉസേ വിഭാവകാ അഭാവ ഹൈ, ഇസലിയേ (ഉസേ) പരമ
സ്വഭാവ ഹൈ .

ഇസീപ്രകാര (ശ്രീമദ്ഭഗവത്കുന്ദകുന്ദാചാര്യദേവപ്രണീത) ശ്രീ പ്രവചനസാരമേം (൧൬൫വീം തഥാ

൧൬൬വീം ഗാഥാ ദ്വാരാ) കഹാ ഹൈ കി : —

❃സമബന്ധ അര്ഥാത് സമ സംഖ്യാകേ ഗുണവാലേ പരമാണുഓംകാ ബന്ധ ഔര വിഷമബന്ധ അര്ഥാത് വിഷമ സംഖ്യാകേ ഗുണവാലേ
പരമാണുഓംകാ ബന്ധ . യഹാ (ടീകാമേം) സമബന്ധ ഔര വിഷമബന്ധകാ ഏക – ഏക ഉദാഹരണ ദിയാ ഹൈ തദനുസാര

സമസ്ത സമബന്ധ ഔര വിഷമബന്ധ സമഝ ലേനാ .

Page 56 of 388
PDF/HTML Page 83 of 415
single page version

‘‘ണിദ്ധാ വാ ലുക്ഖാ വാ അണുപരിണാമാ സമാ വ വിസമാ വാ .

സമദോ ദുരാധിഗാ ജദി ബജ്ഝംതി ഹി ആദിപരിഹീണാ ..

ണിദ്ധത്തണേണ ദുഗുണോ ചദുഗുണണിദ്ധേണ ബംധമണുഭവദി .

ലുക്ഖേണ വാ തിഗുണിദോ അണു ബജ്ഝദി പംചഗുണജുത്തോ ..’’

തഥാ ഹി —

(അനുഷ്ടുഭ്)

സ്കന്ധൈസ്തൈഃ ഷട്പ്രകാരൈഃ കിം ചതുര്ഭിരണുഭിര്മമ .

ആത്മാനമക്ഷയം ശുദ്ധം ഭാവയാമി മുഹുര്മുഹുഃ ..൩9..

അത്താദി അത്തമജ്ഝം അത്തംതം ണേവ ഇംദിയഗ്ഗേജ്ഝം .

അവിഭാഗീ ജം ദവ്വം പരമാണൂ തം വിയാണാഹി ..൨൬..

ആത്മാദ്യാത്മമധ്യമാത്മാന്തം നൈവേന്ദ്രിയൈര്ഗ്രാഹ്യമ് .

അവിഭാഗി യദ്ദ്രവ്യം പരമാണും തദ് വിജാനീഹി ..൨൬..

‘‘[ഗാഥാര്ഥഃ — ] പരമാണു – പരിണാമ, സ്നിഗ്ധ ഹോം യാ രൂക്ഷ ഹോം, സമ അംശവാലേ ഹോം യാ

വിഷമ അംശവാലേ ഹോം, യദി സമാനസേ ദോ അധിക അംശവാലേ ഹോം തോ ബ ധതേ ഹൈം; ജഘന്യ അംശവാലാ
നഹീം ബ ധതാ .

സ്നിഗ്ധരൂപസേ ദോ അംശവാലാ പരമാണു ചാര അംശവാലേ സ്നിഗ്ധ (അഥവാ രൂക്ഷ) പരമാണുകേ

സാഥ ബന്ധകാ അനുഭവ കരതാ ഹൈ; അഥവാ രൂക്ഷതാസേ തീന അംശവാലാ പരമാണു പാ ച അംശവാലേകേ
സാഥ ജുഡാ ഹുആ ബ ധതാ ഹൈ .’’

ഔര (൨൫വീം ഗാഥാകീ ടീകാ പൂര്ണ കരതേ ഹുഏ ടീകാകാര മുനിരാജ ശ്ലോക ദ്വാരാ

പുദ്ഗലകീ ഉപേക്ഷാ കരകേ ശുദ്ധ ആത്മാകീ ഭാവനാ കരതേ ഹൈം ) : —

[ശ്ലോേകാര്ഥ : — ] ഉന ഛഹ പ്രകാരകേ സ്കംധോം യാ ചാര പ്രകാരകേ അണുഓംകേ സാഥ മുഝേ

ക്യാ ഹൈ ? മൈം തോ അക്ഷയ ശുദ്ധ ആത്മാകോ പുനഃ പുനഃ ഭാതാ ഹൂ . ൩൯ .

ഗാഥാ : ൨൬ അന്വയാര്ഥ : — [ആത്മാദി ] സ്വയം ഹീ ജിസകാ ആദി ഹൈ,

ജോ ആദിമേം ഭീ ആപ ഹൈ മധ്യാന്തമേം ഭീ ആപ ഹീ .

അവിഭാഗ, ഇന്ദ്രിയ ഗ്രാഹ്യ നഹിം, പരമാണു സത് ജാനോ വഹീ ..൨൬..

Page 57 of 388
PDF/HTML Page 84 of 415
single page version

പരമാണുവിശേഷോക്തി രിയമ് .

യഥാ ജീവാനാം നിത്യാനിത്യനിഗോദാദിസിദ്ധക്ഷേത്രപര്യന്തസ്ഥിതാനാം സഹജപരമപാരിണാമിക-

ഭാവവിവക്ഷാസമാശ്രയേണ സഹജനിശ്ചയനയേന സ്വസ്വരൂപാദപ്രച്യവനത്വമുക്ത മ്, തഥാ പരമാണുദ്രവ്യാണാം
പംചമഭാവേന പരമസ്വഭാവത്വാദാത്മപരിണതേരാത്മൈവാദിഃ, മധ്യോ ഹി ആത്മപരിണതേരാത്മൈവ, അംതോപി
സ്വസ്യാത്മൈവ പരമാണുഃ . അതഃ ന ചേന്ദ്രിയജ്ഞാനഗോചരത്വാദ് അനിലാനലാദിഭിരവിനശ്വരത്വാദവിഭാഗീ

ഹേ ശിഷ്യ സ പരമാണുരിതി ത്വം തം ജാനീഹി .

(അനുഷ്ടുഭ്)

അപ്യാത്മനി സ്ഥിതിം ബുദ്ധ്വാ പുദ്ഗലസ്യ ജഡാത്മനഃ .

സിദ്ധാസ്തേ കിം ന തിഷ്ഠംതി സ്വസ്വരൂപേ ചിദാത്മനി ..൪൦..

૮

[ആത്മമധ്യമ് ] സ്വയം ഹീ ജിസകാ മധ്യ ഹൈ ഔര [ആത്മാന്തമ് ] സ്വയം ഹീ ജിസകാ അന്ത ഹൈ
(അര്ഥാത് ജിസകേ ആദിമേം, മധ്യമേം ഔര അന്തമേം പരമാണുകാ നിജ സ്വരൂപ ഹീ ഹൈ ), [ന ഏവ
ഇന്ദ്രിയൈഃ ഗ്രാഹ്യമ് ] ജോ ഇന്ദ്രിയോംസേ ഗ്രാഹ്യ ( – ജാനനേമേം ആനേ യോഗ്യ) നഹീം ഹൈ ഔര [യദ് അവിഭാഗി]

ജോ അവിഭാഗീ ഹൈ, [തത് ] വഹ [പരമാണും ദ്രവ്യം ] പരമാണുദ്രവ്യ [വിജാനീഹി ] ജാന .

ടീകാ : — യഹ, പരമാണുകാ വിശേഷ കഥന ഹൈ .

ജിസപ്രകാര സഹജ പരമ പാരിണാമികഭാവകീ വിവക്ഷാകാ ആശ്രയ കരനേവാലേ സഹജ

നിശ്ചയനയകീ അപേക്ഷാസേ നിത്യ ഔര അനിത്യ നിഗോദസേ ലേകര സിദ്ധക്ഷേത്ര പര്യന്ത വിദ്യമാന ജീവോംകാ
നിജ സ്വരൂപസേ അച്യുതപനാ കഹാ ഗയാ ഹൈ, ഉസീ പ്രകാര പംചമഭാവകീ അപേക്ഷാസേ പരമാണുദ്രവ്യകാ
പരമസ്വഭാവ ഹോനേസേ പരമാണു സ്വയം ഹീ അപനീ പരിണതികാ ആദി ഹൈ, സ്വയം ഹീ അപനീ പരിണതികാ
മധ്യ ഹൈ ഔര സ്വയം ഹീ അപനാ അന്ത ഭീ ഹൈ (അര്ഥാത് ആദിമേം ഭീ സ്വയം ഹീ, മധ്യമേം ഭീ സ്വയം
ഹീ ഔര അന്തമേം ഭീ പരമാണു സ്വയം ഹീ ഹൈ, കഭീ നിജ സ്വരൂപസേ ച്യുത നഹീം ഹൈ) . ജോ ഐസാ

ഹോനേസേ, ഇന്ദ്രിയജ്ഞാനഗോചര ന ഹോനേസേ ഔര പവന, അഗ്നി ഇത്യാദി ദ്വാരാ നാശകോ പ്രാപ്ത ന ഹോനേസേ,
അവിഭാഗീ ഹൈ ഉസേ, ഹേ ശിഷ്യ ! തൂ പരമാണു ജാന .

[അബ ൨൬വീം ഗാഥാകീ ടീകാ പൂര്ണ കരതേ ഹുഏ ടീകാകാര മുനിരാജ ശ്ലോക

കഹതേ ഹൈം : ]

[ശ്ലോേകാര്ഥ : — ] ജഡാത്മക പുദ്ഗലകീ സ്ഥിതി സ്വയംമേം ( – പുദ്ഗലമേം ഹീ) ജാനകര

(അര്ഥാത് ജഡസ്വരൂപ പുദ്ഗല പുദ്ഗലകേ നിജ സ്വരൂപമേം ഹീ രഹതേ ഹൈം ഐസാ ജാനകര), വേ
സിദ്ധഭഗവന്ത അപനേ ചൈതന്യാത്മക സ്വരൂപമേം ക്യോം നഹീം രഹേംഗേ ? (അവശ്യ രഹേംഗേ .) ൪൦.

Page 58 of 388
PDF/HTML Page 85 of 415
single page version

ഏയരസരൂവഗംധം ദോഫാസം തം ഹവേ സഹാവഗുണം .

വിഹാവഗുണമിദി ഭണിദം ജിണസമയേ സവ്വപയഡത്തം ..൨൭..

ഏകരസരൂപഗന്ധഃ ദ്വിസ്പര്ശഃ സ ഭവേത്സ്വഭാവഗുണഃ .

വിഭാവഗുണ ഇതി ഭണിതോ ജിനസമയേ സര്വപ്രകടത്വമ് ..൨൭..

സ്വഭാവപുദ്ഗലസ്വരൂപാഖ്യാനമേതത് .

തിക്ത കടുകകഷായാമ്ലമധുരാഭിധാനേഷു പംചസു രസേഷ്വേകരസഃ, ശ്വേതപീതഹരിതാരുണ-

കൃഷ്ണവര്ണേഷ്വേകവര്ണഃ, സുഗന്ധദുര്ഗന്ധയോരേകഗംധഃ, കര്കശമൃദുഗുരുലഘുശീതോഷ്ണസ്നിഗ്ധരൂക്ഷാഭിധാനാ-
മഷ്ടാനാമന്ത്യചതുഃസ്പര്ശാവിരോധസ്പര്ശനദ്വയമ്; ഏതേ പരമാണോഃ സ്വഭാവഗുണാഃ ജിനാനാം മതേ .

വിഭാവഗുണാത്മകോ വിഭാവപുദ്ഗലഃ . അസ്യ ദ്വയണുകാദിസ്കംധരൂപസ്യ വിഭാവഗുണാഃ സകല-

കരണഗ്രാമഗ്രാഹ്യാ ഇത്യര്ഥഃ .

ഗാഥാ : ൨൭ അന്വയാര്ഥ : — [ഏകരസരൂപഗന്ധഃ ] ജോ ഏക രസവാലാ, ഏക

വര്ണവാലാ, ഏക ഗംധവാലാ ഔര [ദ്വിസ്പര്ശഃ ] ദോ സ്പര്ശവാലാ ഹോ, [സഃ ] വഹ [സ്വഭാവഗുണഃ ]
സ്വഭാവഗുണവാലാ [ഭവേത് ] ഹൈ; [വിഭാവഗുണഃ ] വിഭാവഗുണവാലേകോ [ജിനസമയേ ]

൧ജിനസമയമേം [സര്വപ്രകടത്വമ് ] സര്വ പ്രഗട (സര്വ ഇന്ദ്രിയോംസേ ഗ്രാഹ്യ) [ഇതി ഭണിതഃ ] കഹാ ഹൈ .

ടീകാ : — യഹ, സ്വഭാവപുദ്ഗലകേ സ്വരൂപകാ കഥന ഹൈ .

ചരപരാ, കഡവാ, കഷായലാ, ഖട്ടാ ഔര മീഠാ ഇന പാ ച രസോംമേംസേ ഏക രസ; സഫേ ദ,

പീലാ, ഹരാ, ലാല ഔര കാലാ ഇന (പാ ച) വര്ണോംമേംസേ ഏക വര്ണ; സുഗന്ധ ഔര ദുര്ഗംധമേംകീ ഏക
ഗംധ; കഠോര, കോമല, ഭാരീ, ഹലകാ, ശീത, ഉഷ്ണ, സ്നിഗ്ധ (ചികനാ) ഔര രൂക്ഷ (രൂഖാ)
ഇന ആഠ സ്പര്ശോംമേംസേ അന്തിമ ചാര സ്പര്ശോംമേംകേ അവിരുദ്ധ ദോ സ്പര്ശ; യഹ, ജിനോംകേ മതമേം പരമാണുകേ
സ്വഭാവഗുണ ഹൈം . വിഭാവപുദ്ഗല വിഭാവഗുണാത്മക ഹോതാ ഹൈ . യഹ ൨ദ്വി-അണുകാദിസ്കന്ധരൂപ

വിഭാവപുദ്ഗലകേ വിഭാവഗുണ സകല ഇന്ദ്രിയസമൂഹ ദ്വാരാ ഗ്രാഹ്യ (ജാനനേമേം ആനേ യോഗ്യ) ഹൈം .

— ഐസാ (ഇസ ഗാഥാകാ) അര്ഥ ഹൈ .

൧ – സമയ = സിദ്ധാന്ത; ശാസ്ത്ര; ശാസന; ദര്ശന; മത .

൨ – ദോ പരമാണുഓംസേ ലേകര അനന്ത പരമാണുഓംകാ ബനാ ഹുആ സ്കന്ധ വഹ വിഭാവപുദ്ഗല ഹൈ .

ദോ സ്പര്ശ ഇക രസ-ഗംധ-വര്ണ സ്വഭാവഗുണമയ ഹൈ വഹീ .

സര്വാക്ഷഗമ്യ വിഭാവഗുണമയകോ പ്രഗട ജിനവര കഹീ ..൨൭..

Page 59 of 388
PDF/HTML Page 86 of 415
single page version

തഥാ ചോക്തം പംചാസ്തികായസമയേ —

‘‘ഏയരസവണ്ണഗംധം ദോഫാസം സദ്ദകാരണമസദ്ദം .

ഖംധംതരിദം ദവ്വം പരമാണും തം വിയാണാഹി ..’’

ഉക്തം ച മാര്ഗപ്രകാശേ —

(അനുഷ്ടുഭ്)

‘‘വസുധാന്ത്യചതുഃസ്പര്ശേഷു ചിന്ത്യം സ്പര്ശനദ്വയമ് .

വര്ണോ ഗന്ധോ രസശ്ചൈകഃ പരമാണോഃ ന ചേതരേ ..’’

തഥാ ഹി —

(മാലിനീ)

അഥ സതി പരമാണോരേകവര്ണാദിഭാസ്വ-
ന്നിജഗുണനിചയേസ്മിന് നാസ്തി മേ കാര്യസിദ്ധിഃ .

ഇതി നിജഹൃദി മത്ത്വാ ശുദ്ധമാത്മാനമേകമ്
പരമസുഖപദാര്ഥീ ഭാവയേദ്ഭവ്യലോകഃ ..൪൧..

ഇസപ്രകാര (ശ്രീമദ്ഭഗവത്കുന്ദകുന്ദാചാര്യദേവപ്രണീത) ശ്രീ പംചാസ്തികായസമയമേം (൮൧വീം

ഗാഥാ ദ്വാരാ) കഹാ ഹൈ കി : —

‘‘[ഗാഥാര്ഥഃ — ] ഏക രസവാലാ, ഏക വര്ണവാലാ, ഏക ഗംധവാലാ ഔര ദോ സ്പര്ശവാലാ

വഹ പരമാണു ശബ്ദകാ കാരണ ഹൈ, അശബ്ദ ഹൈ ഔര സ്കന്ധകേ ഭീതര ഹോ തഥാപി ദ്രവ്യ ഹൈ (അര്ഥാത്
സദൈവ സര്വസേ ഭിന്ന, ശുദ്ധ ഏക ദ്രവ്യ ഹൈ ) .’’

ഔര മാര്ഗപ്രകാശമേം (ശ്ലോക ദ്വാരാ) കഹാ ഹൈ കി : —

‘‘[ശ്ലോേകാര്ഥ : — ] പരമാണുകോ ആഠ പ്രകാരകേ സ്പര്ശോംമേം അന്തിമ ചാര സ്പര്ശോംമേംസേ ദോ

സ്പര്ശ, ഏക വര്ണ, ഏക ഗംധ തഥാ ഏക രസ സമഝനാ, അന്യ നഹീം .’’

ഔര (൨൭വീം ഗാഥാകീ ടീകാ പൂര്ണ കരതേ ഹുഏ ടീകാകാര മുനിരാജ ശ്ലോക ദ്വാരാ ഭവ്യ

ജനോംകോ ശുദ്ധ ആത്മാകീ ഭാവനാകാ ഉപദേശ കരതേ ഹൈം ) : —

[ശ്ലോേകാര്ഥ : — ] യദി പരമാണു ഏകവര്ണാദിരൂപ പ്രകാശതേ (ജ്ഞാത ഹോതേ) നിജ ഗുണസമൂഹമേം

ഹൈം, തോ ഉസമേം മേരീ (കോഈ) കാര്യസിദ്ധി നഹീം ഹൈ, (അര്ഥാത് പരമാണു തോ ഏക വര്ണ, ഏക ഗംധ ആദി
അപനേ ഗുണോംമേം ഹീ ഹൈ, തോ ഫി ര ഉസമേം മേരാ കോഈ കാര്യ സിദ്ധ നഹീം ഹോതാ); — ഇസപ്രകാര നിജ ഹൃദയമേം

മാനകര പരമ സുഖപദകാ അര്ഥീ ഭവ്യസമൂഹ ശുദ്ധ ആത്മാകോ ഏകകോ ഭായേ .൪൧.

Page 60 of 388
PDF/HTML Page 87 of 415
single page version

അണ്ണണിരാവേക്ഖോ ജോ പരിണാമോ സോ സഹാവപജ്ജാഓ .

ഖംധസരൂവേണ പുണോ പരിണാമോ സോ വിഹാവപജ്ജാഓ ..൨൮..

അന്യനിരപേക്ഷോ യഃ പരിണാമഃ സ സ്വഭാവപര്യായഃ .

സ്കന്ധസ്വരൂപേണ പുനഃ പരിണാമഃ സ വിഭാവപര്യായഃ ..൨൮..

പുദ്ഗലപര്യായസ്വരൂപാഖ്യാനമേതത് .

പരമാണുപര്യായഃ പുദ്ഗലസ്യ ശുദ്ധപര്യായഃ പരമപാരിണാമികഭാവലക്ഷണഃ വസ്തുഗതഷട്പ്രകാര-

ഹാനിവൃദ്ധിരൂപഃ അതിസൂക്ഷ്മഃ അര്ഥപര്യായാത്മകഃ സാദിസനിധനോപി പരദ്രവ്യനിരപേക്ഷത്വാച്ഛുദ്ധസദ്ഭൂത-
വ്യവഹാരനയാത്മകഃ . അഥവാ ഹി ഏകസ്മിന് സമയേപ്യുത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യാത്മകത്വാത്സൂക്ഷ്മഋജുസൂത്ര-

നയാത്മകഃ . സ്കന്ധപര്യായഃ സ്വജാതീയബന്ധലക്ഷണലക്ഷിതത്വാദശുദ്ധ ഇതി .

ഗാഥാ : ൨൮ അന്വയാര്ഥ : — [അന്യനിരപേക്ഷഃ ] അന്യനിരപേക്ഷ (അന്യകീ അപേക്ഷാ

രഹിത) [യഃ പരിണാമഃ ] ജോ പരിണാമ [സഃ ] വഹ [സ്വഭാവപര്യായഃ ] സ്വഭാവപര്യായ ഹൈ
[പുനഃ ] ഔര [സ്കന്ധസ്വരൂപേണ പരിണാമഃ] സ്കന്ധരൂപ പരിണാമ [സഃ ] വഹ
[വിഭാവപര്യായഃ ] വിഭാവപര്യായ ഹൈ .

ടീകാ : — യഹ, പുദ്ഗലപര്യായകേ സ്വരൂപകാ കഥന ഹൈ .

പരമാണുപര്യായ പുദ്ഗലകീ ശുദ്ധപര്യായ ഹൈ — ജോ കി പരമപാരിണാമികഭാവസ്വരൂപ ഹൈ,

വസ്തുമേം ഹോനേവാലീ ഛഹ പ്രകാരകീ ഹാനിവൃദ്ധിരൂപ ഹൈ, അതിസൂക്ഷ്മ ഹൈ, അര്ഥപര്യായാത്മക ഹൈ ഔര
സാദി-സാന്ത ഹോനേ പര ഭീ പരദ്രവ്യസേ നിരപേക്ഷ ഹോനേകേ കാരണ ശുദ്ധസദ്ഭൂതവ്യവഹാരനയാത്മക ഹൈ
അഥവാ ഏക സമയമേം ഭീ ഉത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യാത്മക ഹോനേസേ സൂക്ഷ്മഋൃജുസൂത്രനയാത്മക ഹൈ .

സ്കന്ധപര്യായ സ്വജാതീയ ബന്ധരൂപ ലക്ഷണസേ ലക്ഷിത ഹോനേകേ കാരണ അശുദ്ധ ഹൈ .

[അബ ടീകാകാര മുനിരാജ ൨൮വീം ഗാഥാകീ ടീകാ പൂര്ണ കരതേ ഹുഏ ശ്ലോക

കഹതേ ഹൈം :]

പര്യായ പരനിരപേക്ഷ ജോ ഉസകോ സ്വഭാവിക ജാനിയേ .

ജോ സ്കന്ധപരിണതി ഹൈ ഉസേ വൈഭാവികീ പഹിചാനിയേ ..൨൮..

Page 61 of 388
PDF/HTML Page 88 of 415
single page version

(മാലിനീ)

പരപരിണതിദൂരേ ശുദ്ധപര്യായരൂപേ
സതി ന ച പരമാണോഃ സ്കന്ധപര്യായശബ്ദഃ .

ഭഗവതി ജിനനാഥേ പംചബാണസ്യ വാര്താ
ന ച ഭവതി യഥേയം സോപി നിത്യം തഥൈവ ..൪൨..

പോഗ്ഗലദവ്വം ഉച്ചഇ പരമാണൂ ണിച്ഛഏണ ഇദരേണ .

പോഗ്ഗലദവ്വോ ത്തി പുണോ വവദേസോ ഹോദി ഖംധസ്സ ..൨9..

പുദ്ഗലദ്രവ്യമുച്യതേ പരമാണുര്നിശ്ചയേന ഇതരേണ .

പുദ്ഗലദ്രവ്യമിതി പുനഃ വ്യപദേശോ ഭവതി സ്കന്ധസ്യ ..൨9..

പുദ്ഗലദ്രവ്യവ്യാഖ്യാനോപസംഹാരോയമ് .

സ്വഭാവശുദ്ധപര്യായാത്മകസ്യ പരമാണോരേവ പുദ്ഗലദ്രവ്യവ്യപദേശഃ ശുദ്ധനിശ്ചയേന . ഇതരേണ

വ്യവഹാരനയേന വിഭാവപര്യായാത്മനാം സ്കന്ധപുദ്ഗലാനാം പുദ്ഗലത്വമുപചാരതഃ സിദ്ധം ഭവതി .

[ശ്ലോേകാര്ഥ : — ] (പരമാണു) പരപരിണതിസേ ദൂര ശുദ്ധപര്യായരൂപ ഹോനേസേ പരമാണുകോ

സ്കന്ധപര്യായരൂപ ശബ്ദ നഹീം ഹോതാ; ജിസപ്രകാര ഭഗവാന ജിനനാഥമേം കാമദേവകീ വാര്താ നഹീം ഹോതീ,
ഉസീപ്രകാര പരമാണു ഭീ സദാ അശബ്ദ ഹീ ഹോതാ ഹൈ (അര്ഥാത് പരമാണുകോ ഭീ കഭീ ശബ്ദ നഹീം
ഹോതാ) .൪൨.

ഗാഥാ : ൨൯ അന്വയാര്ഥ : — [നിശ്ചയേന ] നിശ്ചയസേ [പരമാണുഃ ] പരമാണുകോ [പുദ്ഗല-

ദ്രവ്യമ് ] ‘പുദ്ഗലദ്രവ്യ’ [ഉച്യതേ ] കഹാ ജാതാ ഹൈ [പുനഃ ] ഔര [ഇതരേണ ] വ്യവഹാരസേ
[സ്കന്ധസ്യ ] സ്കന്ധകോ [പുദ്ഗലദ്രവ്യമ് ഇതി വ്യപദേശഃ ] ‘പുദ്ഗലദ്രവ്യ’ ഐസാ നാമ [ഭവതി ]
ഹോതാ ഹൈ .

ടീകാ : — യഹ, പുദ്ഗലദ്രവ്യകേ കഥനകാ ഉപസംഹാര ഹൈ .

ശുദ്ധനിശ്ചയനയസേ സ്വഭാവശുദ്ധപര്യായാത്മക പരമാണുകോ ഹീ ‘പുദ്ഗലദ്രവ്യ’ ഐസാ നാമ ഹോതാ

ഹൈ . അന്യ ഐസേ വ്യവഹാരനയസേ വിഭാവപര്യായാത്മക സ്കന്ധപുദ്ഗലോംകോ പുദ്ഗലപനാ ഉപചാര ദ്വാരാ

പരമാണു ‘പുദ്ഗലദ്രവ്യ’ ഹൈ യഹ കഥന നിശ്ചയനയ കരേ .

വ്യവഹാരനയകീ രീതി ഹൈ, വഹ സ്കന്ധകോ ‘പുദ്ഗല’ കഹേ ..൨൯..

Page 62 of 388
PDF/HTML Page 89 of 415
single page version

(മാലിനീ)

ഇതി ജിനപതിമാര്ഗാദ് ബുദ്ധതത്ത്വാര്ഥജാതഃ
ത്യജതു പരമശേഷം ചേതനാചേതനം ച .

ഭജതു പരമതത്ത്വം ചിച്ചമത്കാരമാത്രം
പരവിരഹിതമന്തര്നിര്വികല്പേ സമാധൌ ..൪൩..

(അനുഷ്ടുഭ്)

പുദ്ഗലോചേതനോ ജീവശ്ചേതനശ്ചേതി കല്പനാ .

സാപി പ്രാഥമികാനാം സ്യാന്ന സ്യാന്നിഷ്പന്നയോഗിനാമ് ..൪൪..

(ഉപേന്ദ്രവജ്രാ)

അചേതനേ പുദ്ഗലകായകേസ്മിന്
സചേതനേ വാ പരമാത്മതത്ത്വേ .

ന രോഷഭാവോ ന ച രാഗഭാവോ
ഭവേദിയം ശുദ്ധദശാ യതീനാമ് ..൪൫..

സിദ്ധ ഹോതാ ഹൈ .

[അബ ൨൯വീം ഗാഥാകീ ടീകാ പൂര്ണ കരതേ ഹുഏ ടീകാകാര മുനിരാജ തീന ശ്ലോക

കഹതേ ഹൈം :]

[ശ്ലോേകാര്ഥ : — ] ഇസപ്രകാര ജിനപതികേ മാര്ഗ ദ്വാരാ തത്ത്വാര്ഥസമൂഹകോ ജാനകര പര ഐസേ

സമസ്ത ചേതന ഔര അചേതനകോ ത്യാഗോ; അന്തരംഗമേം നിര്വികല്പ സമാധിമേം പരവിരഹിത (പരസേ
രഹിത) ചിത്ചമത്കാരമാത്ര പരമതത്ത്വകോ ഭജോ .൪൩.

[ശ്ലോേകാര്ഥ : — ] പുദ്ഗല അചേതന ഹൈ ഔര ജീവ ചേതന ഹൈ ഐസീ ജോ കല്പനാ വഹ ഭീ

പ്രാഥമികോംകോ (പ്രഥമ ഭൂമികാവാലോംകോ) ഹോതീ ഹൈ, നിഷ്പന്ന യോഗിയോംകോ നഹീം ഹോതീ (അര്ഥാത്
ജിനകാ യോഗ പരിപക്വ ഹുആ ഹൈ ഉനകോ നഹീം ഹോതീ) .൪൪.

[ശ്ലോേകാര്ഥ : — ] (ശുദ്ധ ദശാവാലേ യതിയോംകോ) ഇസ അചേതന പുദ്ഗലകായമേം ദ്വേഷഭാവ

നഹീം ഹോതാ യാ സചേതന പരമാത്മതത്ത്വമേം രാഗഭാവ നഹീം ഹോതാ; — ഐസീ ശുദ്ധ ദശാ യതിയോംകീ ഹോതീ

ഹൈ .൪൫.

Page 63 of 388
PDF/HTML Page 90 of 415
single page version

ഗമണണിമിത്തം ധമ്മമധമ്മം ഠിദി ജീവപോഗ്ഗലാണം ച .

അവഗഹണം ആയാസം ജീവാദീസവ്വദവ്വാണം ..൩൦..

ഗമനനിമിത്തോ ധര്മോധര്മഃ സ്ഥിതേഃ ജീവപുദ്ഗലാനാം ച .

അവഗാഹനസ്യാകാശം ജീവാദിസര്വദ്രവ്യാണാമ് ..൩൦..

ധര്മാധര്മാകാശാനാം സംക്ഷേപോക്തി രിയമ് .

അയം ധര്മാസ്തികായഃ സ്വയം ഗതിക്രിയാരഹിതഃ ദീര്ഘികോദകവത് . സ്വഭാവഗതിക്രിയാ-

പരിണതസ്യായോഗിനഃ പംചഹ്രസ്വാക്ഷരോച്ചാരണമാത്രസ്ഥിതസ്യ ഭഗവതഃ സിദ്ധനാമധേയയോഗ്യസ്യ ഷട്കാപക്രമ-
വിമുക്ത സ്യ മുക്തി വാമലോചനാലോചനഗോചരസ്യ ത്രിലോകശിഖരിശേഖരസ്യ അപഹസ്തിതസമസ്തക്ലേശാ-
വാസപംചവിധസംസാരസ്യ പംചമഗതിപ്രാന്തസ്യ സ്വഭാവഗതിക്രിയാഹേതുഃ ധര്മഃ, അപി ച ഷട്കാപക്രമ-

ഗാഥാ : ൩൦ അന്വയാര്ഥ : — [ധര്മഃ ] ധര്മ [ജീവപുദ്ഗലാനാം ] ജീവ-പുദ്ഗലോംകോ

[ഗമനനിമിത്തഃ ] ഗമനകാ നിമിത്ത ഹൈ [ച ] ഔര [അധര്മഃ ] അധര്മ [സ്ഥിതേഃ ] (ഉന്ഹേം)
സ്ഥിതികാ നിമിത്ത ഹൈ; [ആകാശം ] ആകാശ [ജീവാദിസര്വദ്രവ്യാണാമ് ] ജീവാദി സര്വ ദ്രവ്യോംകോ
[അവഗാഹനസ്യ ] അവഗാഹനകാ നിമിത്ത ഹൈ .

ടീകാ : — യഹ, ധര്മ - അധര്മ - ആകാശകാ സംക്ഷിപ്ത കഥന ഹൈ .

യഹ ധര്മാസ്തികായ, ബാവഡീകേ പാനീകീ ഭാ തി, സ്വയം ഗതിക്രിയാരഹിത ഹൈ . മാത്ര (അ, ഇ,

ഉ, ഋ, ലൃ — ഐസേ) പാ ച ഹ്രസ്വ അക്ഷരോംകേ ഉച്ചാരണ ജിതനീ ജിനകീ സ്ഥിതി ഹൈ, ജോ ‘സിദ്ധ’

നാമകേ യോഗ്യ ഹൈം, ജോ ഛഹ ൧അപക്രമസേ വിമുക്ത ഹൈം, ജോ മുക്തിരൂപീ സുലോചനാകേ ലോചനകാ വിഷയ

ഹൈം (അര്ഥാത് ജിന്ഹേം മുക്തിരൂപീ സുന്ദരീ പ്രേമസേ നിഹാരതീ ഹൈ ), ജോ ത്രിലോകരൂപീ ൨ശിഖരീകേ ശിഖര

ഹൈം, ജിന്ഹോംനേ സമസ്ത ക്ലേശകേ ഘരരൂപ പംചവിധ സംസാരകോ ( – ദ്രവ്യ, ക്ഷേത്ര, കാല, ഭവ ഔര

ഭാവകേ പരാവര്തനരൂപ പാ ച പ്രകാരകേ സംസാരകോ) ദൂര കിയാ ഹൈ ഔര ജോ പംചമഗതികീ സീമാ പര

൧ – സംസാരീ ജീവോംകോ അന്യ ഭവമേം ഉത്പന്ന ഹോനേകേ സമയ ‘ഛഹ ദിശാഓംമേം ഗമന’ ഹോതാ ഹൈ ഉസേ ‘ഛഹ അപക്രമ’
കഹനേമേം ആതാ ഹൈ .

൨ – ശിഖരീ = ശിഖരവന്ത; പര്വത .

ജോ ജീവ-പുദ്ഗല, ഗമന - സ്ഥിതിമേം ഹേതു ധര്മ അധര്മ ഹൈ .

ആകാശ ജോ സബ ദ്രവ്യകാ അവകാശ ഹേതുക ദ്രവ്യ ഹൈ ..൩൦..

Page 64 of 388
PDF/HTML Page 91 of 415
single page version

യുക്താനാം സംസാരിണാം വിഭാവഗതിക്രിയാഹേതുശ്ച . യഥോദകം പാഠീനാനാം ഗമനകാരണം തഥാ തേഷാം

ജീവപുദ്ഗലാനാം ഗമനകാരണം സ ധര്മഃ . സോയമമൂര്തഃ അഷ്ടസ്പര്ശനവിനിര്മുക്ത : വര്ണരസപംചകഗംധ-

ദ്വിതയവിനിര്മുക്ത ശ്ച അഗുരുകലഘുത്വാദിഗുണാധാരഃ ലോകമാത്രാകാരഃ അഖണ്ഡൈകപദാര്ഥഃ . സഹഭുവോഃ

ഗുണാഃ, ക്രമവര്തിനഃ പര്യായാശ്ചേതി വചനാദസ്യ ഗതിഹേതോര്ധര്മദ്രവ്യസ്യ ശുദ്ധഗുണാഃ ശുദ്ധപര്യായാ ഭവന്തി .

അധര്മദ്രവ്യസ്യ സ്ഥിതിഹേതുര്വിശേഷഗുണഃ . അസ്യൈവ തസ്യ ധര്മാസ്തികായസ്യ ഗുണപര്യായാഃ സര്വേ ഭവന്തി .

ആകാശസ്യാവകാശദാനലക്ഷണമേവ വിശേഷഗുണഃ . ഇതരേ ധര്മാധര്മയോര്ഗുണാഃ സ്വസ്യാപി സദ്രശാ ഇത്യര്ഥഃ .

ലോകാകാശധര്മാധര്മാണാം സമാനപ്രമാണത്വേ സതി ന ഹ്യലോകാകാശസ്യ ഹ്രസ്വത്വമിതി .

ഹൈം — ഐസേ അയോഗീ ഭഗവാനകോ സ്വഭാവഗതിക്രിയാരൂപസേ പരിണമിത ഹോനേ പര

❃

സ്വഭാവഗതിക്രിയാകാ ഹേതു ധര്മ ഹൈ . ഔര ഛഹ ൧അപക്രമസേ യുക്ത ഐസേ സംസാരിയോംകോ വഹ (ധര്മ)

❃

വിഭാവഗതിക്രിയാകാ ഹേതു ഹൈ . ജിസപ്രകാര പാനീ മഛലിയോംകോ ഗമനകാ കാരണ ഹൈ, ഉസീപ്രകാര

വഹ ധര്മ ഉന ജീവ - പുദ്ഗലോംകോ ഗമനകാ കാരണ (നിമിത്ത) ഹൈ . വഹ ധര്മ അമൂര്ത, ആഠ സ്പര്ശ

രഹിത, തഥാ പാ ച വര്ണ, പാ ച രസ ഔര ദോ ഗംധ രഹിത, അഗുരുലഘുത്വാദി ഗുണോംകേ ആധാരഭൂത,
ലോകമാത്ര ആകാരവാലാ ( – ലോകപ്രമാണ ആകാരവാലാ), അഖണ്ഡ ഏക പദാര്ഥ ഹൈ . ‘‘സഹഭാവീ

ഗുണ ഹൈം ഔര ക്രമവര്തീ പര്യായേം ഹൈം’’ ഐസാ (ശാസ്ത്രകാ) വചന ഹോനേസേ ഗതികേ ഹേതുഭൂത ഇസ
ധര്മദ്രവ്യകോ ശുദ്ധ ഗുണ ഔര ശുദ്ധ പര്യായേം ഹോതീ ഹൈം .

അധര്മദ്രവ്യകാ വിശേഷഗുണ സ്ഥിതിഹേതുത്വ ഹൈ . ഇസ അധര്മദ്രവ്യകേ (ശേഷ) ഗുണ-പര്യായോം

ജൈസേ ഉസ ധര്മാസ്തികായകേ (ശേഷ) സര്വ ഗുണ - പര്യായ ഹോതേ ഹൈം .

ആകാശകാ, അവകാശദാനരൂപ ലക്ഷണ ഹീ വിശേഷഗുണ ഹൈ . ധര്മ ഔര അധര്മകേ ശേഷ ഗുണ

ആകാശകേ ശേഷ ഗുണോം ജൈസേ ഭീ ഹൈം .

— ഇസപ്രകാര (ഇസ ഗാഥാകാ) അര്ഥ ഹൈ .

(യഹാ ഐസാ ധ്യാനമേം രഖനാ കി) ലോകാകാശ, ധര്മ ഔര അധര്മ സമാന പ്രമാണവാലേ

ഹോനേസേ കഹീം അലോകാകാശകോ ന്യൂനതാ — ഛോടാപന നഹീം ഹൈ ( – അലോകാകാശ തോ അനന്ത ഹൈ) .

[അബ ൩൦വീം ഗാഥാകീ ടീകാ പൂര്ണ കരതേ ഹുഏ ടീകാകാര മുനിരാജ ശ്ലോക

കഹതേ ഹൈം : ]

❃ – സ്വഭാവഗതിക്രിയാ തഥാ വിഭാവഗതിക്രിയാകാ അര്ഥ പൃഷ്ഠ – ൨൩ പര ദേഖേം .

൧ – അപക്രമകാ അര്ഥ ദേഖോ പൃഷ്ഠ ൬൩മേം ഫു ടനോട .

Page 65 of 388
PDF/HTML Page 92 of 415
single page version

(മാലിനീ)

ഇഹ ഗമനനിമിത്തം യത്സ്ഥിതേഃ കാരണം വാ
യദപരമഖിലാനാം സ്ഥാനദാനപ്രവീണമ് .

തദഖിലമവലോക്യ ദ്രവ്യരൂപേണ സമ്യക്
പ്രവിശതു നിജതത്ത്വം സര്വദാ ഭവ്യലോകഃ ..൪൬..

സമയാവലിഭേദേണ ദു ദുവിയപ്പം അഹവ ഹോഇ തിവിയപ്പം .

തീദോ സംഖേജ്ജാവലിഹദസംഠാണപ്പമാണം തു ..൩൧..

സമയാവലിഭേദേന തു ദ്വിവികല്പോഥവാ ഭവതി ത്രിവികല്പഃ .

അതീതഃ സംഖ്യാതാവലിഹതസംസ്ഥാനപ്രമാണസ്തു ..൩൧..

വ്യവഹാരകാലസ്വരൂപവിവിധവികല്പകഥനമിദമ് .

ഏകസ്മിന്നഭഃപ്രദേശേ യഃ പരമാണുസ്തിഷ്ഠതി തമന്യഃ പരമാണുര്മന്ദചലനാല്ലംഘയതി സ സമയോ

വ്യവഹാരകാലഃ . താദ്രശൈരസംഖ്യാതസമയൈഃ നിമിഷഃ, അഥവാ നയനപുടഘടനായത്തോ നിമേഷഃ .

૯

[ശ്ലോേകാര്ഥ : — ] യഹാ ഐസാ ആശയ ഹൈ കി — ജോ (ദ്രവ്യ) ഗമനകാ നിമിത്ത ഹൈ, ജോ

(ദ്രവ്യ) സ്ഥിതികാ കാരണ ഹൈ, ഔര ദൂസരാ ജോ (ദ്രവ്യ) സര്വകോ സ്ഥാന ദേനേമേം പ്രവീണ ഹൈ, ഉന
സബകോ സമ്യക് ദ്രവ്യരൂപസേ അവലോകകര ( – യഥാര്ഥതഃ സ്വതംത്ര ദ്രവ്യ രൂപസേ സമഝകര)

ഭവ്യസമൂഹ സര്വദാ നിജ തത്ത്വമേം പ്രവേശ കരോ . ൪൬ .

ഗാഥാ : ൩൧ അന്വയാര്ഥ : — [സമയാവലിഭേദേന തു ] സമയ ഔര ആവലികേ ഭേദസേ

[ദ്വിവികല്പഃ ] വ്യവഹാരകാലകേ ദോ ഭേദ ഹൈം [അഥവാ ] അഥവാ [ത്രിവികല്പഃ ഭവതി ] (ഭൂത,
വര്തമാന ഔര ഭവിഷ്യകേ ഭേദസേ) തീന ഭേദ ഹൈം . [അതീതഃ ] അതീത കാല [സംഖ്യാതാവലിഹത-

സംസ്ഥാനപ്രമാണഃ തു ] (അതീത) സംസ്ഥാനോംകേ ഔര സംഖ്യാത ആവലികേ ഗുണാകാര ജിതനാ ഹൈ .

ടീകാ : — യഹ, വ്യവഹാരകാലകേ സ്വരൂപകാ ഔര ഉസകേ വിവിധ ഭേദോംകാ കഥന ഹൈ .

ഏക ആകാശപ്രദേശമേം ജോ പരമാണു സ്ഥിത ഹോ ഉസേ ദൂസരാ പരമാണു മന്ദഗതിസേ ലാ ഘേ ഉതനാ

ആവലി – സമയ ദോ ഭേദ യാ ഭൂതാദി ത്രയവിധ ജാനിയേ .

സംസ്ഥാനസേ സംഖ്യാതഗുണ ആവലി അതീത പ്രമാനിയേ ..൩൧..

Page 66 of 388
PDF/HTML Page 93 of 415
single page version

നിമേഷാഷ്ടകൈഃ കാഷ്ഠാ . ഷോഡശഭിഃ കാഷ്ഠാഭിഃ കലാ . ദ്വാത്രിംശത്കലാഭിര്ഘടികാ .

ഷഷ്ടിനാലികമഹോരാത്രമ് . ത്രിംശദഹോരാത്രൈര്മാസഃ . ദ്വാഭ്യാമ് മാസാഭ്യാമ് ഋതുഃ . ഋതു-

ഭിസ്ത്രിഭിരയനമ് . അയനദ്വയേന സംവത്സരഃ . ഇത്യാവല്യാദിവ്യവഹാരകാലക്രമഃ . ഇത്ഥം

സമയാവലിഭേദേന ദ്വിധാ ഭവതി, അതീതാനാഗതവര്തമാനഭേദാത് ത്രിധാ വാ . അതീതകാലപ്രപംചോ-

യമുച്യതേ — അതീതസിദ്ധാനാം സിദ്ധപര്യായപ്രാദുര്ഭാവസമയാത് പുരാഗതോ ഹ്യാവല്യാദിവ്യവഹാരകാലഃ സ

കാലസ്യൈഷാം സംസാരാവസ്ഥായാം യാനി സംസ്ഥാനാനി ഗതാനി തൈഃ സദ്രശത്വാദനന്തഃ . അനാഗതകാലോ-

പ്യനാഗതസിദ്ധാനാമനാഗതശരീരാണി യാനി തൈഃ സദ്രശ ഇത്യാമുക്തേ : മുക്തേ : സകാശാദിത്യര്ഥഃ .

തഥാ ചോക്തം പംചാസ്തികായസമയേ —

കാല വഹ സമയരൂപ വ്യവഹാരകാല ഹൈ . ഐസേ അസംഖ്യ സമയോംകാ നിമിഷ ഹോതാ ഹൈ, അഥവാ ആ ഖ

മിംചേ ഉതനാ കാല വഹ നിമേഷ ഹൈ . ആഠ നിമേഷകീ കാഷ്ഠാ ഹോതീ ഹൈ . സോലഹ കാഷ്ഠാകീ കലാ,

ബത്തീസ കലാകീ ഘഡീ, സാ ഠ ഘഡീകാ അഹോരാത്ര, തീസ അഹോരാത്രകാ മാസ, ദോ മാസകീ ഋതു, തീന
ഋതുകാ അയന ഔര ദോ അയനകാ വര്ഷ ഹോതാ ഹൈ . ഐസേ ആവലി ആദി വ്യവഹാരകാലകാ ക്രമ

ഹൈ . ഇസപ്രകാര വ്യവഹാരകാല സമയ ഔര ആവലികേ ഭേദസേ ദോ പ്രകാരകാ ഹൈ അഥവാ അതീത,

അനാഗത ഔര വര്തമാനകേ ഭേദസേ തീന പ്രകാരകാ ഹൈ .

യഹ (നിമ്നോക്താനുസാര), അതീത കാലകാ വിസ്താര കഹാ ജാതാ ഹൈ : അതീത സിദ്ധോംകോ

സിദ്ധപര്യായകേ ൧പ്രാദുര്ഭാവസമയസേ പൂര്വ ബീതാ ഹുആ ജോ ആവലി ആദി വ്യവഹാരകാല വഹ, ഉന്ഹേം

സംസാര - ദശാമേം ജിതനേ സംസ്ഥാന ബീത ഗയേ ഉനകേ ൨ജിതനാ ഹോനേസേ അനന്ത ഹൈ . (അനാഗത സിദ്ധോംകോ

മുക്തി ഹോനേ തകകാ) അനാഗത കാല ഭീ അനാഗത സിദ്ധോംകേ ജോ മുക്തിപര്യന്ത അനാഗത ശരീര ഉനകേ
ബരാബര ഹൈ .

ഐസാ (ഇസ ഗാഥാകാ) അര്ഥ ഹൈ .

ഇസീപ്രകാര (ശ്രീമദ്ഭഗവത്കുന്ദകുന്ദാചാര്യദേവപ്രണീത) ശ്രീ പഞ്ചാസ്തികായസമയമേം (൨൫വീം

ഗാഥാ ദ്വാരാ) കഹാ ഹൈ കി : —

൧ – പ്രാദുര്ഭാവ = പ്രഗട ഹോനാ വഹ; ഉത്പന്ന ഹോനാ വഹ .

൨ – സിദ്ധഭഗവാനകോ അനന്ത ശരീര ബീത ഗയേ ഹൈം; ഉന ശരീരോംകീ അപേക്ഷാ സംഖ്യാതഗുനീ ആവലിയാ ബീത ഗഈ ഹൈം .

ഇസലിയേ അതീത ശരീര ഭീ അനന്ത ഹൈം ഔര അതീത കാല ഭീ അനന്ത ഹൈ . അതീത ശരീരോംകീ അപേക്ഷാ അതീത

ആവലിയാ സംഖ്യാതഗുനീ ഹോനേ പര ഭീ ദോനോം അനന്ത ഹോനേസേ ദോനോംകോ അനന്തപനേകീ അപേക്ഷാസേ സമാന
കഹാ ഹൈ .

Page 67 of 388
PDF/HTML Page 94 of 415
single page version

‘‘സമഓ ണിമിസോ കട്ഠാ കലാ യ ണാലീ തദോ ദിവാരത്തീ .

മാസോദുഅയണസംവച്ഛരോ ത്തി കാലോ പരായത്തോ ..’’

തഥാ ഹി —

(മാലിനീ)

സമയനിമിഷകാഷ്ഠാ സത്കലാനാഡികാദ്യാദ്
ദിവസരജനിഭേദാജ്ജായതേ കാല ഏഷഃ .

ന ച ഭവതി ഫലം മേ തേന കാലേന കിംചിദ്
നിജനിരുപമതത്ത്വം ശുദ്ധമേകം വിഹായ ..൪൭..

ജീവാദു പോഗ്ഗലാദോ ണംതഗുണാ ചാവി സംപദാ സമയാ .

ലോയായാസേ സംതി യ പരമട്ഠോ സോ ഹവേ കാലോ ..൩൨..

ജീവാത് പുദ്ഗലതോനംതഗുണാശ്ചാപി സംപ്രതി സമയാഃ .

ലോകാകാശേ സംതി ച പരമാര്ഥഃ സ ഭവേത്കാലഃ ..൩൨..

‘‘[ഗാഥാര്ഥഃ — ] സമയ, നിമിഷ, കാഷ്ഠാ, കലാ, ഘഡീ, ദിനരാത, മാസ, ഋതു, അയന

ഔര വര്ഷ — ഇസപ്രകാര പരാശ്രിത കാല ( – ജിസമേം പരകീ അപേക്ഷാ ആതീ ഹൈ ഐസാ വ്യവഹാരകാല)

ഹൈ .’’

ഔര (൩൧വീം ഗാഥാകീ ടീകാ പൂര്ണ കരതേ ഹുഏ ടീകാകാര മുനിരാജ ശ്ലോക കഹതേ ഹൈം ): –

[ശ്ലോേകാര്ഥ : — ] സമയ, നിമിഷ, കാഷ്ഠാ, കലാ, ഘഡീ, ദിനരാത ആദി ഭേദോംസേ യഹ

കാല (വ്യവഹാരകാല) ഉത്പന്ന ഹോതാ ഹൈ; പരന്തു ശുദ്ധ ഏക നിജ നിരുപമ തത്ത്വകോ ഛോഡകര, ഉസ
കാലസേ മുഝേ കുഛ ഫല നഹീം ഹൈ .൪൭.

ഗാഥാ : ൩൨ അന്വയാര്ഥ : — [സംപ്രതി ] അബ, [ജീവാത് ] ജീവസേ [പുദ്ഗലതഃ ച

അപി ] തഥാ പുദ്ഗലസേ ഭീ [അനന്തഗുണാഃ ] അനന്തഗുനേ [സമയാഃ ] സമയ ഹൈം; [ച ] ഔര
[ലോകാകാശേ സംതി ] ജോ (കാലാണു) ലോകാകാശമേം ഹൈം, [സഃ ] വഹ [പരമാര്ഥഃ കാലഃ ഭവേത് ]
പരമാര്ഥ കാല ഹൈ .

രേ ജീവ-പുദ്ഗലസേ സമയ സംഖ്യാ അനന്തഗുണാ കഹീ .

കാലാണു ലോകാകാശ സ്ഥിത ജോ, കാല നിശ്ചയ ഹൈ വഹീ ..൩൨..

Page 68 of 388
PDF/HTML Page 95 of 415
single page version

മുഖ്യകാലസ്വരൂപാഖ്യാനമേതത് .

ജീവരാശേഃ പുദ്ഗലരാശേഃ സകാശാദനന്തഗുണാഃ . കേ തേ ? സമയാഃ . കാലാണവഃ ലോകാ-

കാശപ്രദേശേഷു പൃഥക് പൃഥക് തിഷ്ഠന്തി, സ കാലഃ പരമാര്ഥ ഇതി .

തഥാ ചോക്തം പ്രവചനസാരേ —

‘‘സമഓ ദു അപ്പദേസോ പദേസമേത്തസ്സ ദവ്വജാദസ്സ .

വദിവദദോ സോ വട്ടദി പദേസമാഗാസദവ്വസ്സ ..’’

അസ്യാപി സമയശബ്ദേന മുഖ്യകാലാണുസ്വരൂപമുക്ത മ് .

അന്യച്ച —

‘‘ലോയായാസപദേസേ ഏക്കേക്കേ ജേ ട്ഠിയാ ഹു ഏക്കേക്കാ .

രയണാണം രാസീ ഇവ തേ കാലാണൂ അസംഖദവ്വാണി ..’’

ഉക്തം ച മാര്ഗപ്രകാശേ —

ടീകാ : — യഹ, മുഖ്യ കാലകേ സ്വരൂപകാ കഥന ഹൈ .

ജീവരാശിസേ ഔര പുദ്ഗലരാശിസേ അനന്തഗുനേ ഹൈം . കൌന ? സമയ . കാലാണു

ലോകാകാശകേ പ്രദേശോംമേം പൃഥക് പൃഥക് സ്ഥിത ഹൈം, വഹ കാല പരമാര്ഥ ഹൈ .

ഉസീപ്രകാര (ശ്രീമദ്ഭഗവത്കുന്ദകുന്ദാചാര്യദേവപ്രണീത) ശ്രീ പ്രവചനസാരമേം (൧൩൮വീം ഗാഥാ

ദ്വാരാ) കഹാ ഹൈ കി : —

‘‘[ഗാഥാര്ഥഃ — ] കാല തോ അപ്രദേശീ ഹൈ . പ്രദേശമാത്ര പുദ്ഗല - പരമാണു ആകാശദ്രവ്യകേ

പ്രദേശകോ മന്ദ ഗതിസേ ലാ ഘതാ ഹോ തബ വഹ വര്തതാ ഹൈ അര്ഥാത് നിമിത്തഭൂതരൂപസേ പരിണമിത ഹോതാ
ഹൈ .’’

ഇസമേം (ഇസ പ്രവചനസാരകീ ഗാഥാമേം) ഭീ ‘സമയ’ ശബ്ദസേ മുഖ്യകാലാണുകാ സ്വരൂപ

കഹാ ഹൈ .

ഔര അന്യത്ര (ആചാര്യവര ശ്രീനേമിചന്ദ്രസിദ്ധാന്തിദേവവിരചിത ബൃഹദ്ദ്രദ്രവ്യസങ്ഗ്രഹ മേം ൨൨വീം

ഗാഥാ ദ്വാരാ) കഹാ ഹൈ കി : —

[ഗാഥാര്ഥഃ — ] ലോകാകാശകേ ഏക - ഏക പ്രദേശമേം ജോ ഏക – ഏക കാലാണു രത്നോംകീ

രാശികീ ഭാ തി വാസ്തവമേം സ്ഥിത ഹൈം, വേ കാലാണു അസംഖ്യ ദ്രവ്യ ഹൈം .

ഔര മാര്ഗപ്രകാശമേം ഭീ (ശ്ലോക ദ്വാരാ) കഹാ ഹൈ കി : —

Page 69 of 388
PDF/HTML Page 96 of 415
single page version

(അനുഷ്ടുഭ്)

‘‘കാലാഭാവേ ന ഭാവാനാം പരിണാമസ്തദംതരാത് .

ന ദ്രവ്യം നാപി പര്യായഃ സര്വാഭാവഃ പ്രസജ്യതേ ..’’

തഥാ ഹി —

(അനുഷ്ടുഭ്)

വര്തനാഹേതുരേഷഃ സ്യാത് കുമ്ഭകൃച്ചക്രമേവ തത് .

പംചാനാമസ്തികായാനാം നാന്യഥാ വര്തനാ ഭവേത് ..൪൮..

(അനുഷ്ടുഭ്)

പ്രതീതിഗോചരാഃ സര്വേ ജീവപുദ്ഗലരാശയഃ .

ധര്മാധര്മനഭഃ കാലാഃ സിദ്ധാഃ സിദ്ധാന്തപദ്ധതേഃ ..൪9..

ജീവാദീദവ്വാണം പരിവട്ടണകാരണം ഹവേ കാലോ .

ധമ്മാദിചഉണ്ഹം ണം സഹാവഗുണപജ്ജയാ ഹോംതി ..൩൩..

‘‘[ശ്ലോേകാര്ഥ : — ] കാലകേ അഭാവമേം, പദാര്ഥോംകാ പരിണമന നഹീം ഹോഗാ; ഔര

പരിണമന ന ഹോ തോ, ദ്രവ്യ ഭീ ന ഹോഗാ തഥാ പര്യായ ഭീ ന ഹോഗീ; ഇസപ്രകാര സര്വകേ അഭാവകാ
(ശൂന്യകാ) പ്രസംഗ ആയേഗാ .’’

ഔര (൩൨വീം ഗാഥാകീ ടീകാ പൂര്ണ കരതേ ഹുഏ ടീകാകാര മുനിരാജ ദോ ശ്ലോക

കഹതേ ഹൈം ) : —

[ശ്ലോേകാര്ഥ : — ] കുമ്ഹാരകേ ചക്രകീ ഭാ തി (അര്ഥാത് ജിസപ്രകാര ഘഡാ ബനനേമേം

കുമ്ഹാരകാ ചാക നിമിത്ത ഹൈ ഉസീപ്രകാര), യഹ പരമാര്ഥകാല (പാ ച അസ്തികായോംകീ) വര്തനാകാ
നിമിത്ത ഹൈ . ഉസകേ ബിനാ, പാ ച അസ്തികായോംകോ വര്തനാ ( – പരിണമന) നഹീം ഹോ സകതീ .൪൮.

[ശ്ലോേകാര്ഥ : — ] സിദ്ധാന്തപദ്ധതിസേ (ശാസ്ത്രപരമ്പരാസേ) സിദ്ധ ഐസേ ജീവരാശി,

പുദ്ഗലരാശി, ധര്മ, അധര്മ, ആകാശ ഔര കാല സഭീ പ്രതീതിഗോചര ഹൈം (അര്ഥാത് ഛഹോം ദ്രവ്യോംകീ
പ്രതീതി ഹോ സകതീ ഹൈ ) .൪൯.

രേ ജീവ-പുദ്ഗല ആദികാ പരിണമനകാരണ കാല ഹൈ .

ധര്മാദി ചാര സ്വഭാവഗുണ-പര്യായവന്ത ത്രികാല ഹൈം ..൩൩..

Page 70 of 388
PDF/HTML Page 97 of 415
single page version

ജീവാദിദ്രവ്യാണാം പരിവര്തനകാരണം ഭവേത്കാലഃ .

ധര്മാദിചതുര്ണാം സ്വഭാവഗുണപര്യായാ ഭവന്തി ..൩൩..

കാലാദിശുദ്ധാമൂര്താചേതനദ്രവ്യാണാം സ്വഭാവഗുണപര്യായാഖ്യാനമേതത് .

ഇഹ ഹി മുഖ്യകാലദ്രവ്യം ജീവപുദ്ഗലധര്മാധര്മാകാശാനാം പര്യായപരിണതിഹേതുത്വാത് പരി-

വര്തനലിങ്ഗമിത്യുക്ത മ് . അഥ ധര്മാധര്മാകാശകാലാനാം സ്വജാതീയവിജാതീയബംധസമ്ബന്ധാഭാവാത്

വിഭാവഗുണപര്യായാഃ ന ഭവംതി, അപി തു സ്വഭാവഗുണപര്യായാ ഭവംതീത്യര്ഥഃ . തേ ഗുണപര്യായാഃ പൂര്വം

പ്രതിപാദിതാഃ, അത ഏവാത്ര സംക്ഷേപതഃ സൂചിതാ ഇതി .

(മാലിനീ)

ഇതി വിരചിതമുച്ചൈര്ദ്രവ്യഷട്കസ്യ ഭാസ്വദ്
വിവരണമതിരമ്യം ഭവ്യകര്ണാമൃതം യത് .

തദിഹ ജിനമുനീനാം ദത്തചിത്തപ്രമോദം
ഭവതു ഭവവിമുക്ത്യൈ സര്വദാ ഭവ്യജന്തോഃ ..൫൦..

ഗാഥാ : ൩൩ അന്വയാര്ഥ : — [ജീവാദിദ്രവ്യാണാമ് ] ജീവാദി ദ്രവ്യോംകോ [പരിവര്തന-

കാരണമ് ] പരിവര്തനകാ കാരണ ( – വര്തനാകാ നിമിത്ത) [കാലഃ ഭവേത് ] കാല ഹൈ . [ധര്മാദി-

ചതുര്ണാം ] ധര്മാദി ചാര ദ്രവ്യോംകോ [സ്വഭാവഗുണപര്യായാഃ ] സ്വഭാവഗുണപര്യായേം [ഭവന്തി ] ഹോതേ ഹൈം .

ടീകാ : — യഹ, കാലാദി ശുദ്ധ അമൂര്ത അചേതന ദ്രവ്യോംകേ സ്വഭാവഗുണപര്യായോംകാ കഥന

ഹൈ .

മുഖ്യകാലദ്രവ്യ, ജീവ, പുദ്ഗല, ധര്മ, അധര്മ ഔര ആകാശകീ ( – പാ ച

അസ്തികായോംകീ) പര്യായപരിണതികാ ഹേതു ഹോനേസേ ഉസകാ ലിംഗ പരിവര്തന ഹൈ (അര്ഥാത് കാലദ്രവ്യകാ
ലക്ഷണ വര്തനാഹേതുത്വ ഹൈ) ഐസാ യഹാ കഹാ ഹൈ .

അബ (ദൂസരീ ബാത യഹ കി), ധര്മ, അധര്മ, ആകാശ ഔര കാലകോ സ്വജാതീയ യാ

വിജാതീയ ബന്ധകാ സമ്ബന്ധ ന ഹോനേസേ ഉന്ഹേം വിഭാവഗുണപര്യായേം നഹീം ഹോതീം, പരന്തു സ്വഭാവഗുണപര്യായേം
ഹോതീം ഹൈം — ഐസാ അര്ഥ ഹൈ . ഉന സ്വഭാവഗുണപര്യായോംകാ പഹലേ പ്രതിപാദന കിയാ ഗയാ ഹൈ ഇസീലിയേ

യഹാ സംക്ഷേപസേ സൂചന കിയാ ഗയാ ഹൈ .

[അബ ൩൩ വീം ഗാഥാകീ ടീകാ പൂര്ണ കരതേ ഹുഏ ടീകാകാര മുനിരാജ ശ്ലോക കഹതേ ഹൈം :]

[ശ്ലോേകാര്ഥ : — ] ഇസപ്രകാര ഭവ്യോംകേ കര്ണോംകോ അമൃത ഐസാ ജോ ഛഹ ദ്രവ്യോംകാ അതി

Page 71 of 388
PDF/HTML Page 98 of 415
single page version

ഏദേ ഛദ്ദവ്വാണി യ കാലം മോത്തൂണ അത്ഥികായ ത്തി .

ണിദ്ദിട്ഠാ ജിണസമയേ കായാ ഹു ബഹുപ്പദേസത്തം ..൩൪..

ഏതാനി ഷഡ്ദ്രവ്യാണി ച കാലം മുക്ത്വാസ്തികായാ ഇതി .

നിര്ദിഷ്ടാ ജിനസമയേ കായാഃ ഖലു ബഹുപ്രദേശത്വമ് ..൩൪..

അത്ര കാലദ്രവ്യമന്തരേണ പൂര്വോക്ത ദ്രവ്യാണ്യേവ പംചാസ്തികായാ ഭവംതീത്യുക്ത മ് .

ഇഹ ഹി ദ്വിതീയാദിപ്രദേശരഹിതഃ കാലഃ, ‘സമഓ അപ്പദേസോ’ ഇതി വചനാത് .അസ്യ ഹി

ദ്രവ്യത്വമേവ, ഇതരേഷാം പംചാനാം കായത്വമസ്ത്യേവ . ബഹുപ്രദേശപ്രചയത്വാത് കായഃ . കായാ ഇവ കായാഃ .

പംചാസ്തികായാഃ . അസ്തിത്വം നാമ സത്താ . സാ കിംവിശിഷ്ടാ ? സപ്രതിപക്ഷാ, അവാന്തരസത്താ

രമ്യ ദൈദീപ്യമാന ( – സ്പഷ്ട) വിവരണ വിസ്താരസേ കിയാ ഗയാ, വഹ ജിനമുനിയോംകേ ചിത്തകോ പ്രമോദ

ദേനേവാലാ ഷട്ദ്രവ്യവിവരണ ഭവ്യ ജീവകോ സര്വദാ ഭവവിമുക്തികാ കാരണ ഹോ .൫൦.

ഗാഥാ : ൩൪ അന്വയാര്ഥ : — [കാലം മുക്ത്വാ ] കാല ഛോഡകര [ഏതാനി

ഷഡ്ദ്രവ്യാണി ച ] ഇന ഛഹ ദ്രവ്യോംകോ (അര്ഥാത് ശേഷ പാ ച ദ്രവ്യോംകോ) [ജിനസമയേ ] ജിനസമയമേം
(ജിനദര്ശനമേം) [അസ്തികായാഃ ഇതി ] ‘അസ്തികായ’ [നിര്ദിഷ്ടാഃ ] കഹേ ഗയേ ഹൈം . [ബഹുപ്രദേശത്വമ് ]

ബഹുപ്രദേശീപനാ [ഖലു കായാഃ ] വഹ കായത്വ ഹൈ .

ടീകാ : — ഇസ ഗാഥാമേം കാലദ്രവ്യകേ അതിരിക്ത പൂര്വോക്ത ദ്രവ്യ ഹീ പംചാസ്തികായ ഹൈം ഐസാ

കഹാ ഹൈ .

യഹാ (ഇസ വിശ്വമേം) കാല ദ്വിതീയാദി പ്രദേശ രഹിത (അര്ഥാത് ഏകസേ അധിക പ്രദേശ

രഹിത) ഹൈ, ക്യോംകി ‘സമഓ അപ്പദേസാേ (കാല അപ്രദേശീ ഹൈ )’ ഐസാ (ശാസ്ത്രകാ) വചന ഹൈ .

ഇസേ ദ്രവ്യത്വ ഹീ ഹൈ, ശേഷ പാ ചകോ കായത്വ (ഭീ) ഹൈ ഹീ .

ബഹുപ്രദേശോംകേ സമൂഹവാലാ ഹോ വഹ ‘കായ’ ഹൈ . ‘കായ’ കായ ജൈസേ ( – ശരീര ജൈസേ

വിന കാല യേ ജിനധര്മ വര്ണിത പാ ച അസ്തികായ ഹൈം .

അരു വസ്തുകാ വഹ ബഹു പ്രദേശീപന നിയമസേ കായ ഹൈ ..൩൪..

Page 72 of 388
PDF/HTML Page 99 of 415
single page version

മഹാസത്തേതി . തത്ര സമസ്തവസ്തുവിസ്തരവ്യാപിനീ മഹാസത്താ, പ്രതിനിയതവസ്തുവ്യാപിനീ ഹ്യവാന്തരസത്താ .

സമസ്തവ്യാപകരൂപവ്യാപിനീ മഹാസത്താ, പ്രതിനിയതൈകരൂപവ്യാപിനീ ഹ്യവാന്തരസത്താ .

അനന്തപര്യായവ്യാപിനീ മഹാസത്താ, പ്രതിനിയതൈകപര്യായവ്യാപിനീ ഹ്യവാന്തരസത്താ . അസ്തീത്യസ്യ ഭാവഃ

അസ്തിത്വമ് . അനേന അസ്തിത്വേന കായത്വേന സനാഥാഃ പംചാസ്തികായാഃ . കാലദ്രവ്യസ്യാസ്തിത്വമേവ, ന

കായത്വം, കായാ ഇവ ബഹുപ്രദേശാഭാവാദിതി .

(ആര്യാ)

ഇതി ജിനമാര്ഗാമ്ഭോധേരുദ്ധൃതാ പൂര്വസൂരിഭിഃ പ്രീത്യാ .

ഷഡ്ദ്രവ്യരത്നമാലാ കംഠാഭരണായ ഭവ്യാനാമ് ..൫൧..

അര്ഥാത് ബഹുപ്രദേശോംവാലേ) ഹോതേ ഹൈം . അസ്തികായ പാ ച ഹൈം .

അസ്തിത്വ അര്ഥാത് സത്താ . വഹ കൈസീ ഹൈ ? മഹാസത്താ ഔര അവാന്തരസത്താ — ഐസീ

൧സപ്രതിപക്ഷ ഹൈ . വഹാ , സമസ്ത വസ്തുവിസ്താരമേം വ്യാപ്ത ഹോനേവാലീ വഹ മഹാസത്താ ഹൈ, ൨പ്രതിനിയത

വസ്തുമേം വ്യാപ്ത ഹോനേവാലീ വഹ അവാന്തരസത്താ ഹൈ; സമസ്ത വ്യാപക രൂപമേം വ്യാപ്ത ഹോനേവാലീ വഹ
മഹാസത്താ ഹൈ, പ്രതിനിയത ഏക രൂപമേം വ്യാപ്ത ഹോനേവാലീ വഹ അവാന്തരസത്താ ഹൈ; അനന്ത പര്യായോംമേം
വ്യാപ്ത ഹോനേവാലീ വഹ മഹാസത്താ ഹൈ, പ്രതിനിയത ഏക പര്യായമേം വ്യാപ്ത ഹോനേവാലീ വഹ അവാന്തരസത്താ
ഹൈ . പദാര്ഥകാ ‘൩അസ്തി’ ഐസാ ഭാവ വഹ അസ്തിത്വ ഹൈ .

ഇസ അസ്തിത്വസേ ഔര കായത്വസേ സഹിത പാ ച അസ്തികായ ഹൈം . കാലദ്രവ്യകോ അസ്തിത്വ

ഹീ ഹൈ, കായത്വ നഹീം ഹൈ, ക്യോംകി കായകീ ഭാ തി ഉസേ ബഹുപ്രദേശോംകാ അഭാവ ഹൈ .

[അബ ൩൪വീം ഗാഥാകീ ടീകാ പൂര്ണ കരതേ ഹുഏ ടീകാകാര മുനിരാജ ശ്ലോക

കഹതേ ഹൈം :]

[ശ്ലോേകാര്ഥ : — ] ഇസപ്രകാര ജിനമാര്ഗരൂപീ രത്നാകരമേംസേ പൂര്വാചാര്യോംനേ പ്രീതിപൂര്വക

ഷട്ദ്രവ്യരൂപീ രത്നോംകീ മാലാ ഭവ്യോംകേ കണ്ഠാഭരണകേ ഹേതു ബാഹര നികാലീ ഹൈ .൫൧.

൧ – സപ്രതിപക്ഷ = പ്രതിപക്ഷ സഹിത; വിരോധീ സഹിത . (മഹാസത്താ ഔര അവാന്തരസത്താ പരസ്പര വിരോധീ ഹൈം .)

൨ – പ്രതിനിയത = നിയത; നിശ്ചിത; അമുക ഹീ .

൩ – അസ്തി = ഹൈ . (അസ്തിത്വ = ഹോനാ)

Page 73 of 388
PDF/HTML Page 100 of 415
single page version

സംഖേജ്ജാസംഖേജ്ജാണംതപദേസാ ഹവംതി മുത്തസ്സ .

ധമ്മാധമ്മസ്സ പുണോ ജീവസ്സ അസംഖദേസാ ഹു ..൩൫..

ലോയായാസേ താവം ഇദരസ്സ അണംതയം ഹവേ ദേസാ .

കാലസ്സ ണ കായത്തം ഏയപദേസോ ഹവേ ജമ്ഹാ ..൩൬..

സംഖ്യാതാസംഖ്യാതാനംതപ്രദേശാ ഭവന്തി മൂര്തസ്യ .

ധര്മാധര്മയോഃ പുനര്ജീവസ്യാസംഖ്യാതപ്രദേശാഃ ഖലു ..൩൫..

ലോകാകാശേ തദ്വദിതരസ്യാനംതാ ഭവന്തി ദേശാഃ .

കാലസ്യ ന കായത്വം ഏകപ്രദേശോ ഭവേദ്യസ്മാത് ..൩൬..

ഷണ്ണാം ദ്രവ്യാണാം പ്രദേശലക്ഷണസംഭവപ്രകാരകഥനമിദമ് .

ശുദ്ധപുദ്ഗലപരമാണുനാ ഗൃഹീതം നഭഃസ്ഥലമേവ പ്രദേശഃ . ഏവംവിധാഃ പുദ്ഗലദ്രവ്യസ്യ പ്രദേശാഃ

૧૦

ഗാഥാ : ൩൫-൩൬ അന്വയാര്ഥ : — [മൂര്തസ്യ ] മൂര്ത ദ്രവ്യകോ [സംഖ്യാതാസംഖ്യാതാനംത-

പ്രദേശാഃ ] സംഖ്യാത, അസംഖ്യാത ഔര അനന്ത പ്രദേശ [ഭവന്തി ] ഹോതേ ഹൈം; [ധര്മാധര്മയോഃ ] ധര്മ, അധര്മ
[പുനഃ ജീവസ്യ ] തഥാ ജീവകോ [ഖലു ] വാസ്തവമേം [അസംഖ്യാതപ്രദേശാഃ ] അസംഖ്യാത പ്രദേശ ഹൈം .

[ലോകാകാശേ ] ലോകാകാശമേം [തദ്വത് ] ധര്മ, അധര്മ തഥാ ജീവകീ ഭാ തി (അസംഖ്യാത

പ്രദേശ) ഹൈം; [ഇതരസ്യ ] ശേഷ ജോ അലോകാകാശ ഉസേ [അനന്താഃ ദേശാഃ ] അനന്ത പ്രദേശ [ഭവന്തി ]
ഹൈം . [കാലസ്യ ] കാലകോ [കായത്വം ന ] കായപനാ നഹീം ഹൈ, [യസ്മാത് ] ക്യോംകി [ഏകപ്രദേശഃ ]
വഹ ഏകപ്രദേശീ [ഭവേത് ] ഹൈ .

ടീകാ : — ഇസമേം ഛഹ ദ്രവ്യോംകേ പ്രദേശകാ ലക്ഷണ ഔര ഉസകേ സംഭവകാ പ്രകാര കഹാ

ഹൈ (അര്ഥാത് ഇസ ഗാഥാമേം പ്രദേശകാ ലക്ഷണ തഥാ ഛഹ ദ്രവ്യോംകോ കിതനേ - കിതനേ പ്രദേശ ഹോതേ ഹൈം വഹ

കഹാ ഹൈ ) .

ശുദ്ധപുദ്ഗലപരമാണു ദ്വാരാ രുകാ ഹുആ ആകാശസ്ഥല ഹീ പ്രദേശ ഹൈ (അര്ഥാത് ശുദ്ധ

ഹോതേ അനന്ത, അസംഖ്യ, സംഖ്യ പ്രദേശ മൂര്തിക ദ്രവ്യകേ .

അരു ഹൈം അസംഖ്യ പ്രദേശ ആത്മാ ഔര ധര്മ അധര്മകേ ..൩൫..

അനസംഖ്യ ലോകാകാശകേ ഹൈം, അരു അനന്ത അലോകകേ .

നഹിം കാലകോ കായത്വ ഹൈ വഹ ഇക പ്രദേശീ ദ്രവ്യ ഹൈ ..൩൬..

< Previous Page Next Page >