Niyamsar-Hindi (Punjabi transliteration). Gatha: 147-157.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 17 of 21

 

Page 294 of 388
PDF/HTML Page 321 of 415
single page version

ਵਿਵਿਧ ਵਿਕਲ੍ਪੋਂਕੇ ਮਹਾ ਕੋਲਾਹਲਸੇ ਪ੍ਰਤਿਪਕ੍ਸ਼ ❃ਮਹਾ - ਆਨਨ੍ਦਾਨਨ੍ਦਪ੍ਰਦ ਨਿਸ਼੍ਚਯਧਰ੍ਮਧ੍ਯਾਨ ਤਥਾ
ਨਿਸ਼੍ਚਯਸ਼ੁਕ੍ਲਧ੍ਯਾਨਸ੍ਵਰੂਪ ਪਰਮਾਵਸ਼੍ਯਕ - ਕਰ੍ਮ ਹੈ .
[ਅਬ ਇਸ ੧੪੬ਵੀਂ ਗਾਥਾਕੀ ਟੀਕਾ ਪੂਰ੍ਣ ਕਰਤੇ ਹੁਏ ਟੀਕਾਕਾਰ ਮੁਨਿਰਾਜ ਆਠ ਸ਼੍ਲੋਕ
ਕਹਤੇ ਹੈਂ : — ]
[ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — ] ਉਦਾਰ ਜਿਸਕੀ ਬੁਦ੍ਧਿ ਹੈ, ਭਵਕਾ ਕਾਰਣ ਜਿਸਨੇ ਨਸ਼੍ਟ ਕਿਯਾ ਹੈ, ਪੂਰ੍ਵ
ਕਰ੍ਮਾਵਲਿਕਾ ਜਿਸਨੇ ਹਨਨ ਕਰ ਦਿਯਾ ਹੈ ਔਰ ਸ੍ਪਸ਼੍ਟ ਉਤ੍ਕਟ ਵਿਵੇਕ ਦ੍ਵਾਰਾ ਪ੍ਰਗਟ-ਸ਼ੁਦ੍ਧਬੋਧਸ੍ਵਰੂਪ
ਸਦਾਸ਼ਿਵਮਯ ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣ ਮੁਕ੍ਤਿਕੋ ਜੋ ਪ੍ਰਮੋਦਸੇ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤਾ ਹੈ, ਐਸਾ ਵਹ ਸ੍ਵਵਸ਼ ਮੁਨਿਸ਼੍ਰੇਸ਼੍ਠ ਜਯਵਨ੍ਤ
ਹੈ .੨੪੭.
[ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — ] ਕਾਮਦੇਵਕਾ ਜਿਨ੍ਹੋਂਨੇ ਨਾਸ਼ ਕਿਯਾ ਹੈ ਔਰ (ਜ੍ਞਾਨ - ਦਰ੍ਸ਼ਨ - ਚਾਰਿਤ੍ਰ - ਤਪ -
ਵੀਰ੍ਯਾਤ੍ਮਕ ) ਪਂਚਾਚਾਰਸੇ ਸੁਸ਼ੋਭਿਤ ਜਿਨਕੀ ਆਕ੍ਰੁਤਿ ਹੈ — ਐਸੇ ਅਵਂਚਕ (ਮਾਯਾਚਾਰ ਰਹਿਤ )
ਗੁਰੁਕਾ ਵਾਕ੍ਯ ਮੁਕ੍ਤਿਸਮ੍ਪਦਾਕਾ ਕਾਰਣ ਹੈ .੨੪੮.
[ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — ] ਨਿਰ੍ਵਾਣਕਾ ਕਾਰਣ ਐਸਾ ਜੋ ਜਿਨੇਨ੍ਦ੍ਰਕਾ ਮਾਰ੍ਗ ਉਸੇ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ
ਨਿਖਿਲਬਾਹ੍ਯਕ੍ਰਿਯਾਕਾਂਡਾਡਂਬਰਵਿਵਿਧਵਿਕਲ੍ਪਮਹਾਕੋਲਾਹਲਪ੍ਰਤਿਪਕ੍ਸ਼ਮਹਾਨਂਦਾਨਂਦਪ੍ਰਦਨਿਸ਼੍ਚਯਧਰ੍ਮਸ਼ੁਕ੍ਲ-
ਧ੍ਯਾਨਾਤ੍ਮਕਪਰਮਾਵਸ਼੍ਯਕਕਰ੍ਮ ਭਵਤੀਤਿ .
(ਪ੍ਰੁਥ੍ਵੀ)
ਜਯਤ੍ਯਯਮੁਦਾਰਧੀਃ ਸ੍ਵਵਸ਼ਯੋਗਿਵ੍ਰੁਨ੍ਦਾਰਕਃ
ਪ੍ਰਨਸ਼੍ਟਭਵਕਾਰਣਃ ਪ੍ਰਹਤਪੂਰ੍ਵਕਰ੍ਮਾਵਲਿਃ .
ਸ੍ਫੁ ਟੋਤ੍ਕਟਵਿਵੇਕਤਃ ਸ੍ਫੁ ਟਿਤਸ਼ੁਦ੍ਧਬੋਧਾਤ੍ਮਿਕਾਂ
ਸਦਾਸ਼ਿਵਮਯਾਂ ਮੁਦਾ ਵ੍ਰਜਤਿ ਸਰ੍ਵਥਾ ਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤਿਮ੍ ..੨੪੭..
(ਅਨੁਸ਼੍ਟੁਭ੍)
ਪ੍ਰਧ੍ਵਸ੍ਤਪਂਚਬਾਣਸ੍ਯ ਪਂਚਾਚਾਰਾਂਚਿਤਾਕ੍ਰੁਤੇਃ .
ਅਵਂਚਕਗੁਰੋਰ੍ਵਾਕ੍ਯਂ ਕਾਰਣਂ ਮੁਕ੍ਤਿ ਸਂਪਦਃ ..੨੪੮..
(ਅਨੁਸ਼੍ਟੁਭ੍)
ਇਤ੍ਥਂ ਬੁਦ੍ਧ੍ਵਾ ਜਿਨੇਨ੍ਦ੍ਰਸ੍ਯ ਮਾਰ੍ਗਂ ਨਿਰ੍ਵਾਣਕਾਰਣਮ੍ .
ਨਿਰ੍ਵਾਣਸਂਪਦਂ ਯਾਤਿ ਯਸ੍ਤਂ ਵਂਦੇ ਪੁਨਃ ਪੁਨਃ ..੨੪੯..
❃ਪਰਮ ਆਵਸ਼੍ਯਕ ਕਰ੍ਮ ਨਿਸ਼੍ਚਯਧਰ੍ਮਧ੍ਯਾਨ ਤਥਾ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸ਼ੁਕ੍ਲਧ੍ਯਾਨਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ — ਕਿ ਜੋ ਧ੍ਯਾਨ ਮਹਾ ਆਨਨ੍ਦ –
ਆਨਨ੍ਦਕੇ ਦੇਨੇਵਾਲੇ ਹੈਂ . ਯਹ ਮਹਾ ਆਨਨ੍ਦ-ਆਨਨ੍ਦ ਵਿਕਲ੍ਪੋਂਕੇ ਮਹਾ ਕੋਲਾਹਲਸੇ ਵਿਰੁਦ੍ਧ ਹੈ .

Page 295 of 388
PDF/HTML Page 322 of 415
single page version

ਜਾਨਕਰ ਜੋ ਨਿਰ੍ਵਾਣਸਮ੍ਪਦਾਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤਾ ਹੈ, ਉਸੇ ਮੈਂ ਪੁਨਃ ਪੁਨਃ ਵਨ੍ਦਨ ਕਰਤਾ ਹੂਁ .੨੪੯.
[ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — ] ਜਿਸਨੇ ਸੁਨ੍ਦਰ ਸ੍ਤ੍ਰੀ ਔਰ ਸੁਵਰ੍ਣਕੀ ਸ੍ਪ੍ਰੁਹਾਕੋ ਨਸ਼੍ਟ ਕਿਯਾ ਹੈ ਐਸੇ ਹੇ
ਯੋਗੀਸਮੂਹਮੇਂ ਸ਼੍ਰੇਸ਼੍ਠ ਸ੍ਵਵਸ਼ ਯੋਗੀ ! ਤੂ ਹਮਾਰਾ — ਕਾਮਦੇਵਰੂਪੀ ਭੀਲਕੇ ਤੀਰਸੇ ਘਾਯਲ
ਚਿਤ੍ਤਵਾਲੇਕਾ — ਭਵਰੂਪੀ ਅਰਣ੍ਯਮੇਂ ਸ਼ਰਣ ਹੈ .੨੫੦.
[ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — ] ਅਨਸ਼ਨਾਦਿ ਤਪਸ਼੍ਚਰਣੋਂਕਾ ਫਲ ਸ਼ਰੀਰਕਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ( – ਸੂਖਨਾ ) ਹੀ
ਹੈ, ਦੂਸਰਾ ਨਹੀਂ . (ਪਰਨ੍ਤੁ ) ਹੇ ਸ੍ਵਵਸ਼ ! (ਹੇ ਆਤ੍ਮਵਸ਼ ਮੁਨਿ ! ) ਤੇਰੇ ਚਰਣਕਮਲਯੁਗਲਕੇ
ਚਿਂਤਨਸੇ ਮੇਰਾ ਜਨ੍ਮ ਸਦਾ ਸਫਲ ਹੈ .੨੫੧.
[ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — ] ਜਿਸਨੇ ਨਿਜ ਰਸਕੇ ਵਿਸ੍ਤਾਰਰੂਪੀ ਪੂਰ ਦ੍ਵਾਰਾ ਪਾਪੋਂਕੋ ਸਰ੍ਵ ਓਰਸੇ ਧੋ
ਡਾਲਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਹਜ ਸਮਤਾਰਸਸੇ ਪੂਰ੍ਣ ਭਰਾ ਹੋਨੇਸੇ ਪਵਿਤ੍ਰ ਹੈ, ਜੋ ਪੁਰਾਣ (ਸਨਾਤਨ ) ਹੈ, ਜੋ
ਸ੍ਵਵਸ਼ ਮਨਮੇਂ ਸਦਾ ਸੁਸ੍ਥਿਤ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜੋ ਸਦਾ ਮਨਕੋ – ਭਾਵਕੋ ਸ੍ਵਵਸ਼ ਕਰਕੇ ਵਿਰਾਜਮਾਨ
ਹੈ ) ਔਰ ਜੋ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਸਿਦ੍ਧ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜੋ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਸਿਦ੍ਧਭਗਵਾਨ ਸਮਾਨ ਹੈ ) — ਐਸਾ ਸਹਜ
ਤੇਜਰਾਸ਼ਿਮੇਂ ਮਗ੍ਨ ਜੀਵ ਜਯਵਨ੍ਤ ਹੈ .੨੫੨.
(ਦ੍ਰੁਤਵਿਲਂਬਿਤ)
ਸ੍ਵਵਸ਼ਯੋਗਿਨਿਕਾਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਕ
ਪ੍ਰਹਤਚਾਰੁਵਧੂਕਨਕਸ੍ਪ੍ਰੁਹ .
ਤ੍ਵਮਸਿ ਨਸ਼੍ਸ਼ਰਣਂ ਭਵਕਾਨਨੇ
ਸ੍ਮਰਕਿਰਾਤਸ਼ਰਕ੍ਸ਼ਤਚੇਤਸਾਮ੍ ..੨੫੦..
(ਦ੍ਰੁਤਵਿਲਂਬਿਤ)
ਅਨਸ਼ਨਾਦਿਤਪਸ਼੍ਚਰਣੈਃ ਫਲਂ
ਤਨੁਵਿਸ਼ੋਸ਼ਣਮੇਵ ਨ ਚਾਪਰਮ੍ .
ਤਵ ਪਦਾਂਬੁਰੁਹਦ੍ਵਯਚਿਂਤਯਾ
ਸ੍ਵਵਸ਼ ਜਨ੍ਮ ਸਦਾ ਸਫਲਂ ਮਮ ..੨੫੧..
(ਮਾਲਿਨੀ)
ਜਯਤਿ ਸਹਜਤੇਜੋਰਾਸ਼ਿਨਿਰ੍ਮਗ੍ਨਲੋਕਃ
ਸ੍ਵਰਸਵਿਸਰਪੂਰਕ੍ਸ਼ਾਲਿਤਾਂਹਃ ਸਮਂਤਾਤ੍ .
ਸਹਜਸਮਰਸੇਨਾਪੂਰ੍ਣਪੁਣ੍ਯਃ ਪੁਰਾਣਃ
ਸ੍ਵਵਸ਼ਮਨਸਿ ਨਿਤ੍ਯਂ ਸਂਸ੍ਥਿਤਃ ਸ਼ੁਦ੍ਧਸਿਦ੍ਧਃ ..੨੫੨..

Page 296 of 388
PDF/HTML Page 323 of 415
single page version

[ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — ] ਸਰ੍ਵਜ੍ਞ - ਵੀਤਰਾਗਮੇਂ ਔਰ ਇਸ ਸ੍ਵਵਸ਼ ਯੋਗੀਮੇਂ ਕਭੀ ਕੁਛ ਭੀ ਭੇਦ
ਨਹੀਂ ਹੈ; ਤਥਾਪਿ ਅਰੇਰੇ ! ਹਮ ਜੜ ਹੈਂ ਕਿ ਉਨਮੇਂ ਭੇਦ ਮਾਨਤੇ ਹੈਂ . ੨੫੩ .
[ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — ] ਇਸ ਜਨ੍ਮਮੇਂ ਸ੍ਵਵਸ਼ ਮਹਾਮੁਨਿ ਏਕ ਹੀ ਸਦਾ ਧਨ੍ਯ ਹੈ ਕਿ ਜੋ
ਅਨਨ੍ਯਬੁਦ੍ਧਿਵਾਲਾ ਰਹਤਾ ਹੁਆ ( – ਨਿਜਾਤ੍ਮਾਕੇ ਅਤਿਰਿਕ੍ਤ ਅਨ੍ਯਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਲੀਨ ਨ ਹੋਤਾ ਹੁਆ ) ਸਰ੍ਵ
ਕਰ੍ਮੋਂਸੇ ਬਾਹਰ ਰਹਤਾ ਹੈ . ੨੫੪ .
ਗਾਥਾ : ੧੪੭ ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਯਦਿ ] ਯਦਿ ਤੂ [ਆਵਸ਼੍ਯਕਮ੍ ਇਚ੍ਛਸਿ ]
ਆਵਸ਼੍ਯਕਕੋ ਚਾਹਤਾ ਹੈ ਤੋ ਤੂ [ਆਤ੍ਮਸ੍ਵਭਾਵੇਸ਼ੁ ] ਆਤ੍ਮਸ੍ਵਭਾਵੋਂਮੇਂ [ਸ੍ਥਿਰਭਾਵਮ੍ ] ਸ੍ਥਿਰਭਾਵ
[ਕਰੋਸ਼ਿ ] ਕਰਤਾ ਹੈ; [ਤੇਨ ਤੁ ] ਉਸਸੇ [ਜੀਵਸ੍ਯ ] ਜੀਵਕੋ [ਸਾਮਾਯਿਕਗੁਣਂ ] ਸਾਮਾਯਿਕਗੁਣ
[ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣਂ ਭਵਤਿ ] ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣ ਹੋਤਾ ਹੈ .
ਟੀਕਾ : — ਯਹ, ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਿਸ਼੍ਚਯ - ਆਵਸ਼੍ਯਕਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿਕਾ ਜੋ ਉਪਾਯ ਉਸਕੇ ਸ੍ਵਰੂਪਕਾ
ਕਥਨ ਹੈ .
(ਅਨੁਸ਼੍ਟੁਭ੍)
ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਵੀਤਰਾਗਸ੍ਯ ਸ੍ਵਵਸ਼ਸ੍ਯਾਸ੍ਯ ਯੋਗਿਨਃ .
ਨ ਕਾਮਪਿ ਭਿਦਾਂ ਕ੍ਵਾਪਿ ਤਾਂ ਵਿਦ੍ਮੋ ਹਾ ਜਡਾ ਵਯਮ੍ ..੨੫੩..
(ਅਨੁਸ਼੍ਟੁਭ੍)
ਏਕ ਏਵ ਸਦਾ ਧਨ੍ਯੋ ਜਨ੍ਮਨ੍ਯਸ੍ਮਿਨ੍ਮਹਾਮੁਨਿਃ .
ਸ੍ਵਵਸ਼ਃ ਸਰ੍ਵਕਰ੍ਮਭ੍ਯੋ ਬਹਿਸ੍ਤਿਸ਼੍ਠਤ੍ਯਨਨ੍ਯਧੀਃ ..੨੫੪..
ਆਵਾਸਂ ਜਇ ਇਚ੍ਛਸਿ ਅਪ੍ਪਸਹਾਵੇਸੁ ਕੁਣਦਿ ਥਿਰਭਾਵਂ .
ਤੇਣ ਦੁ ਸਾਮਣ੍ਣਗੁਣਂ ਸਂਪੁਣ੍ਣਂ ਹੋਦਿ ਜੀਵਸ੍ਸ ..੧੪੭..
ਆਵਸ਼੍ਯਕਂ ਯਦੀਚ੍ਛਸਿ ਆਤ੍ਮਸ੍ਵਭਾਵੇਸ਼ੁ ਕਰੋਸ਼ਿ ਸ੍ਥਿਰਭਾਵਮ੍ .
ਤੇਨ ਤੁ ਸਾਮਾਯਿਕਗੁਣਂ ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣਂ ਭਵਤਿ ਜੀਵਸ੍ਯ ..੧੪੭..
ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਿਸ਼੍ਚਯਾਵਸ਼੍ਯਕਪ੍ਰਾਪ੍ਤ੍ਯੁਪਾਯਸ੍ਵਰੂਪਾਖ੍ਯਾਨਮੇਤਤ੍ .
ਆਵਸ਼੍ਯਕਾ ਕਾਂਕ੍ਸ਼ੀ ਹੁਆ ਤੂ ਸ੍ਥੈਰ੍ਯ ਸ੍ਵਾਤ੍ਮਾਮੇਂ ਕਰੇ .
ਹੋਤਾ ਇਸੀਸੇ ਜੀਵ ਸਾਮਾਯਿਕ ਸੁਗੁਣ ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣ ਰੇ ..੧੪੭..

Page 297 of 388
PDF/HTML Page 324 of 415
single page version

ਬਾਹ੍ਯ ਸ਼ਟ੍ - ਆਵਸ਼੍ਯਕਪ੍ਰਪਂਚਰੂਪੀ ਨਦੀਕੇ ਕੋਲਾਹਲਕੇ ਸ਼੍ਰਵਣਸੇ ( – ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਛਹ
ਆਵਸ਼੍ਯਕਕੇ ਵਿਸ੍ਤਾਰਰੂਪੀ ਨਦੀਕੀ ਕਲਕਲਾਹਟਕੇ ਸ਼੍ਰਵਣਸੇ ) ਪਰਾਙ੍ਮੁਖ ਹੇ ਸ਼ਿਸ਼੍ਯ !
ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਿਸ਼੍ਚਯ - ਧਰ੍ਮਧ੍ਯਾਨ ਤਥਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਿਸ਼੍ਚਯ – ਸ਼ੁਕ੍ਲਧ੍ਯਾਨਸ੍ਵਰੂਪ ਸ੍ਵਾਤ੍ਮਾਸ਼੍ਰਿਤ ਆਵਸ਼੍ਯਕਕੋ — ਕਿ
ਜੋ ਸਂਸਾਰਰੂਪੀ ਲਤਾਕੇ ਮੂਲਕੋ ਛੇਦਨੇਕਾ ਕੁਠਾਰ ਹੈ ਉਸੇ — ਯਦਿ ਤੂ ਚਾਹਤਾ ਹੈ, ਤੋ ਤੂ ਸਮਸ੍ਤ
ਵਿਕਲ੍ਪਜਾਲ ਰਹਿਤ ਨਿਰਂਜਨ ਨਿਜ ਪਰਮਾਤ੍ਮਾਕੇ ਭਾਵੋਂਮੇਂ — ਸਹਜ ਜ੍ਞਾਨ, ਸਹਜ ਦਰ੍ਸ਼ਨ, ਸਹਜ ਚਾਰਿਤ੍ਰ
ਔਰ ਸਹਜ ਸੁਖ ਆਦਿਮੇਂ — ਸਤਤ - ਨਿਸ਼੍ਚਲ ਸ੍ਥਿਰਭਾਵ ਕਰਤਾ ਹੈ; ਉਸ ਹੇਤੁਸੇ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਸ ਕਾਰਣ
ਦ੍ਵਾਰਾ ) ਨਿਸ਼੍ਚਯਸਾਮਾਯਿਕਗੁਣ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਪਰ, ਮੁਮੁਕ੍ਸ਼ੁ ਜੀਵਕੋ ਬਾਹ੍ਯ ਛਹ ਆਵਸ਼੍ਯਕਕ੍ਰਿਯਾਓਂਸੇ
ਕ੍ਯਾ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੁਆ ? ❃
ਅਨੁਪਾਦੇਯ ਫਲ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੁਆ ਐਸਾ ਅਰ੍ਥ ਹੈ . ਇਸਲਿਯੇ ਅਪੁਨਰ੍ਭਵਰੂਪੀ
(ਮੁਕ੍ਤਿਰੂਪੀ ) ਸ੍ਤ੍ਰੀਕੇ ਸਂਭੋਗ ਔਰ ਹਾਸ੍ਯ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਨੇਮੇਂ ਪ੍ਰਵੀਣ ਐਸੇ ਨਿਸ਼੍ਕ੍ਰਿਯ ਪਰਮ – ਆਵਸ਼੍ਯਕਸੇ
ਜੀਵਕੋ ਸਾਮਾਯਿਕਚਾਰਿਤ੍ਰ ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣ ਹੋਤਾ ਹੈ .
ਇਸੀਪ੍ਰਕਾਰ (ਆਚਾਰ੍ਯਵਰ ) ਸ਼੍ਰੀ ਯੋਗੀਨ੍ਦ੍ਰਦੇਵਨੇ (ਅਮ੍ਰੁਤਾਸ਼ੀਤਿਮੇਂ ੬੪ਵੇਂ ਸ਼੍ਲੋਕ ਦ੍ਵਾਰਾ ) ਕਹਾ
ਹੈ ਕਿ : —
‘‘[ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — ] ਯਦਿ ਕਿਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਮਨ ਨਿਜ ਸ੍ਵਰੂਪਸੇ ਚਲਿਤ ਹੋ ਔਰ ਉਸਸੇ
ਬਾਹਰ ਭਟਕੇ ਤੋ ਤੁਝੇ ਸਰ੍ਵ ਦੋਸ਼ਕਾ ਪ੍ਰਸਂਗ ਆਤਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਤੂ ਸਤਤ ਅਂਤਰ੍ਮਗ੍ਨ ਔਰ
ਇਹ ਹਿ ਬਾਹ੍ਯਸ਼ਡਾਵਸ਼੍ਯਕਪ੍ਰਪਂਚਕਲ੍ਲੋਲਿਨੀਕਲਕਲਧ੍ਵਾਨਸ਼੍ਰਵਣਪਰਾਙ੍ਮੁਖ ਹੇ ਸ਼ਿਸ਼੍ਯ ਸ਼ੁਦ੍ਧ-
ਨਿਸ਼੍ਚਯਧਰ੍ਮਸ਼ੁਕ੍ਲਧ੍ਯਾਨਾਤ੍ਮਕਸ੍ਵਾਤ੍ਮਾਸ਼੍ਰਯਾਵਸ਼੍ਯਕਂ ਸਂਸਾਰਵ੍ਰਤਤਿਮੂਲਲਵਿਤ੍ਰਂ ਯਦੀਚ੍ਛਸਿ, ਸਮਸ੍ਤ-
ਵਿਕਲ੍ਪਜਾਲਵਿਨਿਰ੍ਮੁਕ੍ਤ ਨਿਰਂਜਨਨਿਜਪਰਮਾਤ੍ਮਭਾਵੇਸ਼ੁ ਸਹਜਜ੍ਞਾਨਸਹਜਦਰ੍ਸ਼ਨਸਹਜਚਾਰਿਤ੍ਰਸਹਜਸੁਖ-
ਪ੍ਰਮੁਖੇਸ਼ੁ ਸਤਤਨਿਸ਼੍ਚਲਸ੍ਥਿਰਭਾਵਂ ਕਰੋਸ਼ਿ, ਤੇਨ ਹੇਤੁਨਾ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸਾਮਾਯਿਕਗੁਣੇ ਜਾਤੇ ਮੁਮੁਕ੍ਸ਼ੋਰ੍ਜੀਵਸ੍ਯ
ਬਾਹ੍ਯਸ਼ਡਾਵਸ਼੍ਯਕਕ੍ਰਿਯਾਭਿਃ ਕਿਂ ਜਾਤਮ੍, ਅਪ੍ਯਨੁਪਾਦੇਯਂ ਫਲਮਿਤ੍ਯਰ੍ਥਃ . ਅਤਃ ਪਰਮਾਵਸ਼੍ਯਕੇਨ
ਨਿਸ਼੍ਕ੍ਰਿਯੇਣ ਅਪੁਨਰ੍ਭਵਪੁਰਨ੍ਧ੍ਰਿਕਾਸਂਭੋਗਹਾਸਪ੍ਰਵੀਣੇਨ ਜੀਵਸ੍ਯ ਸਾਮਾਯਿਕਚਾਰਿਤ੍ਰਂ ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣਂ ਭਵਤੀਤਿ .
ਤਥਾ ਚੋਕ੍ਤਂ ਸ਼੍ਰੀਯੋਗੀਨ੍ਦ੍ਰਦੇਵੈਃ —
(ਮਾਲਿਨੀ)
‘‘ਯਦਿ ਚਲਤਿ ਕਥਞ੍ਚਿਨ੍ਮਾਨਸਂ ਸ੍ਵਸ੍ਵਰੂਪਾਦ੍
ਭ੍ਰਮਤਿ ਬਹਿਰਤਸ੍ਤੇ ਸਰ੍ਵਦੋਸ਼ਪ੍ਰਸਙ੍ਗਃ .
ਤਦਨਵਰਤਮਂਤਰ੍ਮਗ੍ਨਸਂਵਿਗ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ
ਭਵ ਭਵਸਿ ਭਵਾਨ੍ਤਸ੍ਥਾਯਿਧਾਮਾਧਿਪਸ੍ਤ੍ਵਮ੍ ..’’
❃ ਅਨੁਪਾਦੇਯ = ਹੇਯ; ਪਸਨ੍ਦ ਨ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ; ਪ੍ਰਸ਼ਂਸਾ ਨ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ .

Page 298 of 388
PDF/HTML Page 325 of 415
single page version

੧ਸਂਵਿਗ੍ਨ ਚਿਤ੍ਤਵਾਲਾ ਹੋ ਕਿ ਜਿਸਸੇ ਤੂ ਮੋਕ੍ਸ਼ਰੂਪੀ ਸ੍ਥਾਯੀ ਧਾਮਕਾ ਅਧਿਪਤਿ ਬਨੇਗਾ .’’
ਔਰ (ਇਸ ੧੪੭ਵੀਂ ਗਾਥਾਕੀ ਟੀਕਾ ਪੂਰ੍ਣ ਕਰਤੇ ਹੁਏ ਟੀਕਾਕਾਰ ਮੁਨਿਰਾਜ ਸ਼੍ਲੋਕ
ਕਹਤੇ ਹੈਂ ) : —
[ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — ] ਯਦਿ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ (ਜੀਵਕੋ ) ਸਂਸਾਰਦੁਃਖਨਾਸ਼ਕ ੨ਨਿਜਾਤ੍ਮਨਿਯਤ
ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਹੋ, ਤੋ ਵਹ ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਮੁਕ੍ਤਿਸ਼੍ਰੀਰੂਪੀ (ਮੁਕ੍ਤਿਲਕ੍ਸ਼੍ਮੀਰੂਪੀ ) ਸੁਨ੍ਦਰੀਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਸੁਖਕਾ
ਅਤਿਸ਼ਯਰੂਪਸੇ ਕਾਰਣ ਹੋਤਾ ਹੈ; — ਐਸਾ ਜਾਨਕਰ ਜੋ (ਮੁਨਿਵਰ ) ਨਿਰ੍ਦੋਸ਼ ਸਮਯਕੇ ਸਾਰਕੋ
ਸਰ੍ਵਦਾ ਜਾਨਤਾ ਹੈ, ਐਸਾ ਵਹ ਮੁਨਿਪਤਿ — ਕਿ ਜਿਸਨੇ ਬਾਹ੍ਯ ਕ੍ਰਿਯਾ ਛੋੜ ਦੀ ਹੈ ਵਹ — ਪਾਪਰੂਪੀ
ਅਟਵੀਕੋ ਜਲਾਨੇਵਾਲੀ ਅਗ੍ਨਿ ਹੈ .੨੫੫.
ਗਾਥਾ : ੧੪੮ ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਆਵਸ਼੍ਯਕੇਨ ਹੀਨਃ ] ਆਵਸ਼੍ਯਕ ਰਹਿਤ
[ਸ਼੍ਰਮਣਃ ] ਸ਼੍ਰਮਣ [ਚਰਣਤਃ ] ਚਰਣਸੇ [ਪ੍ਰਭ੍ਰਸ਼੍ਟਃ ਭਵਤਿ ] ਪ੍ਰਭ੍ਰਸ਼੍ਟ (ਅਤਿ ਭ੍ਰਸ਼੍ਟ ) ਹੈ; [ਤਸ੍ਮਾਤ੍
ਪੁਨਃ ] ਔਰ ਇਸਲਿਯੇ [ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਕ੍ਰਮੇਣ ] ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ ਕ੍ਰਮਸੇ (ਪਹਲੇ ਕਹੀ ਹੁਈ ਵਿਧਿਸੇ )
ਤਥਾ ਹਿ —
(ਸ਼ਾਰ੍ਦੂਲਵਿਕ੍ਰੀਡਿਤ)
ਯਦ੍ਯੇਵਂ ਚਰਣਂ ਨਿਜਾਤ੍ਮਨਿਯਤਂ ਸਂਸਾਰਦੁਃਖਾਪਹਂ
ਮੁਕ੍ਤਿ ਸ਼੍ਰੀਲਲਨਾਸਮੁਦ੍ਭਵਸੁਖਸ੍ਯੋਚ੍ਚੈਰਿਦਂ ਕਾਰਣਮ੍ .
ਬੁਦ੍ਧ੍ਵੇਤ੍ਥਂ ਸਮਯਸ੍ਯ ਸਾਰਮਨਘਂ ਜਾਨਾਤਿ ਯਃ ਸਰ੍ਵਦਾ
ਸੋਯਂ ਤ੍ਯਕ੍ਤ ਬਹਿਃਕ੍ਰਿਯੋ ਮੁਨਿਪਤਿਃ ਪਾਪਾਟਵੀਪਾਵਕਃ ..੨੫੫..
ਆਵਾਸਏਣ ਹੀਣੋ ਪਬ੍ਭਟ੍ਠੋ ਹੋਦਿ ਚਰਣਦੋ ਸਮਣੋ .
ਪੁਵ੍ਵੁਤ੍ਤਕਮੇਣ ਪੁਣੋ ਤਮ੍ਹਾ ਆਵਾਸਯਂ ਕੁਜ੍ਜਾ ..੧੪੮..
ਆਵਸ਼੍ਯਕੇਨ ਹੀਨਃ ਪ੍ਰਭ੍ਰਸ਼੍ਟੋ ਭਵਤਿ ਚਰਣਤਃ ਸ਼੍ਰਮਣਃ .
ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ ਕ੍ਰਮੇਣ ਪੁਨਃ ਤਸ੍ਮਾਦਾਵਸ਼੍ਯਕਂ ਕੁਰ੍ਯਾਤ੍ ..੧੪੮..
੧- ਸਂਵਿਗ੍ਨ = ਸਂਵੇਗੀ; ਵੈਰਾਗੀ; ਵਿਰਕ੍ਤ .
੨- ਨਿਜਾਤ੍ਮਨਿਯਤ = ਨਿਜ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ਲਗਾ ਹੁਆ; ਨਿਜ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਅਵਲਮ੍ਬਨ ਲੇਤਾ ਹੁਆ; ਨਿਜਾਤ੍ਮਾਸ਼੍ਰਿਤ; ਨਿਜ
ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ਏਕਾਗ੍ਰ .
ਰੇ ਸ਼੍ਰਮਣ ਆਵਸ਼੍ਯਕ - ਰਹਿਤ ਚਾਰਿਤ੍ਰਸੇ ਪ੍ਰਭ੍ਰਸ਼੍ਟ ਹੈ .
ਅਤਏਵ ਆਵਸ਼੍ਯਕ ਕਰਮ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ ਵਿਧਿਸੇ ਇਸ਼੍ਟ ਹੈ ..੧੪੮..

Page 299 of 388
PDF/HTML Page 326 of 415
single page version

[ਆਵਸ਼੍ਯਕਂ ਕੁਰ੍ਯਾਤ੍ ] ਆਵਸ਼੍ਯਕ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਯੇ .
ਟੀਕਾ : — ਯਹਾਁ (ਇਸ ਗਾਥਾਮੇਂ ) ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਸਮ੍ਮੁਖ ਜੀਵਕੋ ਸ਼ਿਕ੍ਸ਼ਾ ਕਹੀ ਹੈ .
ਯਹਾਁ (ਇਸ ਲੋਕਮੇਂ ) ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਸੇ ਭੀ, ਸਮਤਾ, ਸ੍ਤੁਤਿ, ਵਨ੍ਦਨਾ, ਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਆਦਿ ਛਹ
ਆਵਸ਼੍ਯਕਸੇ ਰਹਿਤ ਸ਼੍ਰਮਣ ਚਾਰਿਤ੍ਰਪਰਿਭ੍ਰਸ਼੍ਟ (ਚਾਰਿਤ੍ਰਸੇ ਸਰ੍ਵਥਾ ਭ੍ਰਸ਼੍ਟ) ਹੈ; ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ, ਪਰਮ -
ਅਧ੍ਯਾਤ੍ਮਭਾਸ਼ਾਸੇ ਜਿਸੇ ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪ - ਸਮਾਧਿਸ੍ਵਰੂਪ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ ਐਸੀ ਪਰਮ ਆਵਸ਼੍ਯਕ ਕ੍ਰਿਯਾਸੇ
ਰਹਿਤ ਸ਼੍ਰਮਣ ਨਿਸ਼੍ਚਯਚਾਰਿਤ੍ਰਭ੍ਰਸ਼੍ਟ ਹੈ; — ਐਸਾ ਅਰ੍ਥ ਹੈ . (ਇਸਲਿਯੇ ) ਸ੍ਵਵਸ਼ ਪਰਮਜਿਨਯੋਗੀਸ਼੍ਵਰਕੇ
ਨਿਸ਼੍ਚਯ - ਆਵਸ਼੍ਯਕਕਾ ਜੋ ਕ੍ਰਮ ਪਹਲੇ ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ ਉਸ ਕ੍ਰਮਸੇ ( – ਉਸ ਵਿਧਿਸੇ ), ਸ੍ਵਾਤ੍ਮਾਸ਼੍ਰਿਤ
ਐਸੇ ਨਿਸ਼੍ਚਯ - ਧਰ੍ਮਧ੍ਯਾਨ ਤਥਾ ਨਿਸ਼੍ਚਯ - ਸ਼ੁਕ੍ਲਧ੍ਯਾਨਸ੍ਵਰੂਪਸੇ, ਪਰਮ ਮੁਨਿ ਸਦਾ ਆਵਸ਼੍ਯਕ ਕਰੋ .
[ਅਬ ਇਸ ੧੪੮ਵੀਂ ਗਾਥਾਕੀ ਟੀਕਾ ਪੂਰ੍ਣ ਕਰਤੇ ਹੁਏ ਟੀਕਾਕਾਰ ਮੁਨਿਰਾਜ ਦੋ ਸ਼੍ਲੋਕ
ਕਹਤੇ ਹੈਂ : ]
[ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — ] ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਅਵਸ਼੍ਯ ਮਾਤ੍ਰ ਸਹਜ - ਪਰਮ - ਆਵਸ਼੍ਯਕ ਏਕਕੋ ਹੀ — ਕਿ
ਜੋ ❃ਅਘਸਮੂਹਕਾ ਨਾਸ਼ਕ ਹੈ ਔਰ ਮੁਕ੍ਤਿਕਾ ਮੂਲ ( – ਕਾਰਣ ) ਹੈ ਉਸੀਕੋ — ਅਤਿਸ਼ਯਰੂਪਸੇ
ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਯੇ . (ਐਸਾ ਕਰਨੇਸੇ, ) ਸਦਾ ਨਿਜ ਰਸਕੇ ਫੈ ਲਾਵਸੇ ਪੂਰ੍ਣ ਭਰਾ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਪਵਿਤ੍ਰ
ਔਰ ਪੁਰਾਣ (ਸਨਾਤਨ ) ਐਸਾ ਵਹ ਆਤ੍ਮਾ ਵਾਣੀਸੇ ਦੂਰ (ਵਚਨ - ਅਗੋਚਰ ) ਐਸੇ ਕਿਸੀ ਸਹਜ
ਅਤ੍ਰ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਾਭਿਮੁਖਸ੍ਯ ਸ਼ਿਕ੍ਸ਼ਣਮੁਕ੍ਤ ਮ੍ .
ਅਤ੍ਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯੇਨਾਪਿ ਸਮਤਾਸ੍ਤੁਤਿਵਂਦਨਾਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਾਦਿਸ਼ਡਾਵਸ਼੍ਯਕਪਰਿਹੀਣਃ ਸ਼੍ਰਮਣ-
ਸ਼੍ਚਾਰਿਤ੍ਰਪਰਿਭ੍ਰਸ਼੍ਟ ਇਤਿ ਯਾਵਤ੍, ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਪਰਮਾਧ੍ਯਾਤ੍ਮਭਾਸ਼ਯੋਕ੍ਤ ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪਸਮਾਧਿਸ੍ਵਰੂਪਪਰਮਾ-
ਵਸ਼੍ਯਕਕ੍ਰਿਯਾਪਰਿਹੀਣਸ਼੍ਰਮਣੋ ਨਿਸ਼੍ਚਯਚਾਰਿਤ੍ਰਭ੍ਰਸ਼੍ਟ ਇਤ੍ਯਰ੍ਥਃ . ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ ਸ੍ਵਵਸ਼ਸ੍ਯ ਪਰਮਜਿਨਯੋਗੀਸ਼੍ਵਰਸ੍ਯ
ਨਿਸ਼੍ਚਯਾਵਸ਼੍ਯਕਕ੍ਰਮੇਣ ਸ੍ਵਾਤ੍ਮਾਸ਼੍ਰਯਨਿਸ਼੍ਚਯਧਰ੍ਮਸ਼ੁਕ੍ਲਧ੍ਯਾਨਸ੍ਵਰੂਪੇਣ ਸਦਾਵਸ਼੍ਯਕਂ ਕਰੋਤੁ ਪਰਮਮੁਨਿਰਿਤਿ .
(ਮਂਦਾਕ੍ਰਾਂਤਾ)
ਆਤ੍ਮਾਵਸ਼੍ਯਂ ਸਹਜਪਰਮਾਵਸ਼੍ਯਕਂ ਚੈਕਮੇਕਂ
ਕੁਰ੍ਯਾਦੁਚ੍ਚੈਰਘਕੁਲਹਰਂ ਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤੇਰ੍ਮੂਲਭੂਤਮ੍ .
ਸੋਯਂ ਨਿਤ੍ਯਂ ਸ੍ਵਰਸਵਿਸਰਾਪੂਰ੍ਣਪੁਣ੍ਯਃ ਪੁਰਾਣਃ
ਵਾਚਾਂ ਦੂਰਂ ਕਿਮਪਿ ਸਹਜਂ ਸ਼ਾਸ਼੍ਵਤਂ ਸ਼ਂ ਪ੍ਰਯਾਤਿ ..੨੫੬..
❃ ਅਘ = ਦੋਸ਼; ਪਾਪ . (ਅਸ਼ੁਭ ਤਥਾ ਸ਼ੁਭ ਦੋਨੋਂ ਅਘ ਹੈਂ .)

Page 300 of 388
PDF/HTML Page 327 of 415
single page version

ਸ਼ਾਸ਼੍ਵਤ ਸੁਖਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤਾ ਹੈ .੨੫੬.
[ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — ] ਸ੍ਵਵਸ਼ ਮੁਨੀਨ੍ਦ੍ਰਕੋ ਉਤ੍ਤਮ ਸ੍ਵਾਤ੍ਮਚਿਂਤਨ (ਨਿਜਾਤ੍ਮਾਨੁਭਵਨ ) ਹੋਤਾ
ਹੈ; ਔਰ ਯਹ (ਨਿਜਾਤ੍ਮਾਨੁਭਵਨਰੂਪ ) ਆਵਸ਼੍ਯਕ ਕਰ੍ਮ (ਉਸੇ ) ਮੁਕ੍ਤਿਸੌਖ੍ਯਕਾ ਕਾਰਣ
ਹੋਤਾ ਹੈ .੨੫੭.
ਗਾਥਾ : ੧੪੯ ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਆਵਸ਼੍ਯਕੇਨ ਯੁਕ੍ਤਃ ] ਆਵਸ਼੍ਯਕ ਸਹਿਤ
[ਸ਼੍ਰਮਣਃ ] ਸ਼੍ਰਮਣ [ਸਃ ] ਵਹ [ਅਂਤਰਂਗਾਤ੍ਮਾ ] ਅਨ੍ਤਰਾਤ੍ਮਾ [ਭਵਤਿ ] ਹੈ; [ਆਵਸ਼੍ਯਕਪਰਿਹੀਣਃ ]
ਆਵਸ਼੍ਯਕ ਰਹਿਤ [ਸ਼੍ਰਮਣਃ ] ਸ਼੍ਰਮਣ [ਸਃ ] ਵਹ [ਬਹਿਰਾਤ੍ਮਾ ] ਬਹਿਰਾਤ੍ਮਾ [ਭਵਤਿ ] ਹੈ .
ਟੀਕਾ : — ਯਹਾਁ, ਆਵਸ਼੍ਯਕ ਕਰ੍ਮਕੇ ਅਭਾਵਮੇਂ ਤਪੋਧਨ ਬਹਿਰਾਤ੍ਮਾ ਹੋਤਾ ਹੈ ਐਸਾ
ਕਹਾ ਹੈ .
ਅਭੇਦ - ਅਨੁਪਚਾਰ - ਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਾਤ੍ਮਕ ❃ਸ੍ਵਾਤ੍ਮਾਨੁਸ਼੍ਠਾਨਮੇਂ ਨਿਯਤ ਪਰਮਾਵਸ਼੍ਯਕ - ਕਰ੍ਮਸੇ ਨਿਰਂਤਰ
ਸਂਯੁਕ੍ਤ ਐਸਾ ਜੋ ‘ਸ੍ਵਵਸ਼’ ਨਾਮਕਾ ਪਰਮ ਸ਼੍ਰਮਣ ਵਹ ਸਰ੍ਵੋਤ੍ਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟ ਅਂਤਰਾਤ੍ਮਾ ਹੈ; ਯਹ ਮਹਾਤ੍ਮਾ
(ਅਨੁਸ਼੍ਟੁਭ੍)
ਸ੍ਵਵਸ਼ਸ੍ਯ ਮੁਨੀਨ੍ਦ੍ਰਸ੍ਯ ਸ੍ਵਾਤ੍ਮਚਿਨ੍ਤਨਮੁਤ੍ਤਮਮ੍ .
ਇਦਂ ਚਾਵਸ਼੍ਯਕਂ ਕਰ੍ਮ ਸ੍ਯਾਨ੍ਮੂਲਂ ਮੁਕ੍ਤਿ ਸ਼ਰ੍ਮਣਃ ..੨੫੭..
ਆਵਾਸਏਣ ਜੁਤ੍ਤੋ ਸਮਣੋ ਸੋ ਹੋਦਿ ਅਂਤਰਂਗਪ੍ਪਾ .
ਆਵਾਸਯਪਰਿਹੀਣੋ ਸਮਣੋ ਸੋ ਹੋਦਿ ਬਹਿਰਪ੍ਪਾ ..੧੪੯..
ਆਵਸ਼੍ਯਕੇਨ ਯੁਕ੍ਤ : ਸ਼੍ਰਮਣਃ ਸ ਭਵਤ੍ਯਂਤਰਂਗਾਤ੍ਮਾ .
ਆਵਸ਼੍ਯਕਪਰਿਹੀਣਃ ਸ਼੍ਰਮਣਃ ਸ ਭਵਤਿ ਬਹਿਰਾਤ੍ਮਾ ..੧੪੯..
ਅਤ੍ਰਾਵਸ਼੍ਯਕਕਰ੍ਮਾਭਾਵੇ ਤਪੋਧਨੋ ਬਹਿਰਾਤ੍ਮਾ ਭਵਤੀਤ੍ਯੁਕ੍ਤ : .
ਅਭੇਦਾਨੁਪਚਾਰਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਾਤ੍ਮਕਸ੍ਵਾਤ੍ਮਾਨੁਸ਼੍ਠਾਨਨਿਯਤਪਰਮਾਵਸ਼੍ਯਕਕਰ੍ਮਣਾਨਵਰਤਸਂਯੁਕ੍ਤ : ਸ੍ਵ-
❃ ਸ੍ਵਾਤ੍ਮਾਨੁਸ਼੍ਠਾਨ = ਨਿਜ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਆਚਰਣ . (ਪਰਮ ਆਵਸ਼੍ਯਕ ਕਰ੍ਮ ਅਭੇਦ-ਅਨੁਪਚਾਰ-ਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਸ੍ਵਰੂਪ
ਸ੍ਵਾਤ੍ਮਾਚਰਣਮੇਂ ਨਿਯਮਸੇ ਵਿਦ੍ਯਮਾਨ ਹੈ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵਹ ਸ੍ਵਾਤ੍ਮਾਚਰਣ ਹੀ ਪਰਮ ਆਵਸ਼੍ਯਕ ਕਰ੍ਮ ਹੈ .)
ਰੇ ਸਾਧੁ ਆਵਸ਼੍ਯਕ ਸਹਿਤ ਵਹ ਅਨ੍ਤਰਾਤ੍ਮਾ ਜਾਨਿਯੇ .
ਇਸਸੇ ਰਹਿਤ ਹੋ ਸਾਧੁ ਜੋ ਬਹਿਰਾਤਮਾ ਪਹਿਚਾਨਿਯੇ ..੧੪੯..

Page 301 of 388
PDF/HTML Page 328 of 415
single page version

ਸੋਲਹ ਕਸ਼ਾਯੋਂਕੇ ਅਭਾਵ ਦ੍ਵਾਰਾ ਕ੍ਸ਼ੀਣਮੋਹਪਦਵੀਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਕੇ ਸ੍ਥਿਤ ਹੈ . ਅਸਂਯਤ
ਸਮ੍ਯਗ੍ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿ ਜਘਨ੍ਯ ਅਨ੍ਤਰਾਤ੍ਮਾ ਹੈ . ਇਨ ਦੋਕੇ ਮਧ੍ਯਮੇਂ ਸ੍ਥਿਤ ਸਰ੍ਵ ਮਧ੍ਯਮ ਅਨ੍ਤਰਾਤ੍ਮਾ ਹੈਂ .
ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਔਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਇਨ ਦੋ ਨਯੋਂਸੇ ਪ੍ਰਣੀਤ ਜੋ ਪਰਮ ਆਵਸ਼੍ਯਕ ਕ੍ਰਿਯਾ ਉਸਸੇ ਜੋ ਰਹਿਤ
ਹੋ ਵਹ ਬਹਿਰਾਤ੍ਮਾ ਹੈ .
ਸ਼੍ਰੀ ਮਾਰ੍ਗਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮੇਂ ਭੀ (ਦੋ ਸ਼੍ਲੋਕੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ) ਕਹਾ ਹੈ ਕਿ : —
[ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — ] ਅਨ੍ਯਸਮਯ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪਰਮਾਤ੍ਮਾਕੇ ਅਤਿਰਿਕ੍ਤ ਜੀਵ ) ਬਹਿਰਾਤ੍ਮਾ
ਔਰ ਅਨ੍ਤਰਾਤ੍ਮਾ ਐਸੇ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਹੈਂ; ਉਨਮੇਂ ਬਹਿਰਾਤ੍ਮਾ ਦੇਹ-ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਆਦਿਮੇਂ ਆਤ੍ਮਬੁਦ੍ਧਿਵਾਲਾ
ਹੋਤਾ ਹੈ .’’
‘‘[ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — ] ਅਂਤਰਾਤ੍ਮਾਕੇ ਜਘਨ੍ਯ, ਮਧ੍ਯਮ ਔਰ ਉਤ੍ਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟ ਐਸੇ (ਤੀਨ ) ਭੇਦ
ਹੈਂ; ਅਵਿਰਤ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿ ਵਹ ਪ੍ਰਥਮ (ਜਘਨ੍ਯ ) ਅਂਤਰਾਤ੍ਮਾ ਹੈ, ਕ੍ਸ਼ੀਣਮੋਹ ਵਹ ਅਨ੍ਤਿਮ
(ਉਤ੍ਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟ ) ਅਂਤਰਾਤ੍ਮਾ ਹੈ ਔਰ ਉਨ ਦੋਕੇ ਮਧ੍ਯਮੇਂ ਸ੍ਥਿਤ ਵਹ ਮਧ੍ਯਮ ਅਂਤਰਾਤ੍ਮਾ ਹੈ .’’
ਔਰ (ਇਸ ੧੪੯ਵੀਂ ਗਾਥਾਕੀ ਟੀਕਾ ਪੂਰ੍ਣ ਕਰਤੇ ਹੁਏ ਟੀਕਾਕਾਰ ਮੁਨਿਰਾਜ ਸ਼੍ਲੋਕ
ਕਹਤੇ ਹੈਂ ) : —
ਵਸ਼ਾਭਿਧਾਨਪਰਮਸ਼੍ਰਮਣਃ ਸਰ੍ਵੋਤ੍ਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟੋਨ੍ਤਰਾਤ੍ਮਾ, ਸ਼ੋਡਸ਼ਕਸ਼ਾਯਾਣਾਮਭਾਵਾਦਯਂ ਕ੍ਸ਼ੀਣਮੋਹਪਦਵੀਂ
ਪਰਿਪ੍ਰਾਪ੍ਯ ਸ੍ਥਿਤੋ ਮਹਾਤ੍ਮਾ . ਅਸਂਯਤਸਮ੍ਯਗ੍ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਿਰ੍ਜਘਨ੍ਯਾਂਤਰਾਤ੍ਮਾ . ਅਨਯੋਰ੍ਮਧ੍ਯਮਾਃ ਸਰ੍ਵੇ
ਮਧ੍ਯਮਾਨ੍ਤਰਾਤ੍ਮਾਨਃ . ਨਿਸ਼੍ਚਯਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਦ੍ਵਯਪ੍ਰਣੀਤਪਰਮਾਵਸ਼੍ਯਕਕ੍ਰਿਯਾਵਿਹੀਨੋ ਬਹਿਰਾਤ੍ਮੇਤਿ .
ਉਕ੍ਤਂ ਚ ਮਾਰ੍ਗਪ੍ਰਕਾਸ਼ੇ —
(ਅਨੁਸ਼੍ਟੁਭ੍)
‘‘ਬਹਿਰਾਤ੍ਮਾਨ੍ਤਰਾਤ੍ਮੇਤਿ ਸ੍ਯਾਦਨ੍ਯਸਮਯੋ ਦ੍ਵਿਧਾ .
ਬਹਿਰਾਤ੍ਮਾਨਯੋਰ੍ਦੇਹਕਰਣਾਦ੍ਯੁਦਿਤਾਤ੍ਮਧੀਃ ..’’
(ਅਨੁਸ਼੍ਟੁਭ੍)
‘‘ਜਘਨ੍ਯਮਧ੍ਯਮੋਤ੍ਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟਭੇਦਾਦਵਿਰਤਃ ਸੁਦ੍ਰਕ੍ .
ਪ੍ਰਥਮਃ ਕ੍ਸ਼ੀਣਮੋਹੋਨ੍ਤ੍ਯੋ ਮਧ੍ਯਮੋ ਮਧ੍ਯਮਸ੍ਤਯੋਃ ..’’
ਤਥਾ ਹਿ —

Page 302 of 388
PDF/HTML Page 329 of 415
single page version

[ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — ] ਯੋਗੀ ਸਦਾ ਸਹਜ ਪਰਮ ਆਵਸ਼੍ਯਕ ਕਰ੍ਮਸੇ ਯੁਕ੍ਤ ਰਹਤਾ ਹੁਆ
ਸਂਸਾਰਜਨਿਤ ਪ੍ਰਬਲ ਸੁਖਦੁਃਖਰੂਪੀ ਅਟਵੀਸੇ ਦੂਰਵਰ੍ਤੀ ਹੋਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਵਹ ਯੋਗੀ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ
ਆਤ੍ਮਨਿਸ਼੍ਠ ਅਂਤਰਾਤ੍ਮਾ ਹੈ; ਜੋ ਸ੍ਵਾਤ੍ਮਾਸੇ ਭ੍ਰਸ਼੍ਟ ਹੋ ਵਹ ਬਹਿਃਤਤ੍ਤ੍ਵਨਿਸ਼੍ਠ (ਬਾਹ੍ਯ ਤਤ੍ਤ੍ਵਮੇਂ ਲੀਨ )
ਬਹਿਰਾਤ੍ਮਾ ਹੈ .੨੫੮.
ਗਾਥਾ : ੧੫੦ ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਯਃ ] ਜੋ [ਅਨ੍ਤਰਬਾਹ੍ਯਜਲ੍ਪੇ ] ਅਨ੍ਤਰ੍ਬਾਹ੍ਯ ਜਲ੍ਪਮੇਂ
[ਵਰ੍ਤਤੇ ] ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੈ, [ਸਃ ] ਵਹ [ਬਹਿਰਾਤ੍ਮਾ ] ਬਹਿਰਾਤ੍ਮਾ [ਭਵਤਿ ] ਹੈ; [ਯਃ ] ਜੋ [ਜਲ੍ਪੇਸ਼ੁ ]
ਜਲ੍ਪੋਂਮੇਂ [ਨ ਵਰ੍ਤਤੇ ] ਨਹੀਂ ਵਰ੍ਤਤਾ, [ਸਃ ] ਵਹ [ਅਨ੍ਤਰਂਗਾਤ੍ਮਾ ] ਅਨ੍ਤਰਾਤ੍ਮਾ [ਉਚ੍ਯਤੇ ] ਕਹਲਾਤਾ ਹੈ .
ਟੀਕਾ : — ਯਹ, ਬਾਹ੍ਯ ਤਥਾ ਅਨ੍ਤਰ ਜਲ੍ਪਕਾ ਨਿਰਾਸ (ਨਿਰਾਕਰਣ, ਖਣ੍ਡਨ ) ਹੈ .
ਜੋ ਜਿਨਲਿਂਗਧਾਰੀ ਤਪੋਧਨਾਭਾਸ ਪੁਣ੍ਯਕਰ੍ਮਕੀ ਕਾਂਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਸ੍ਵਾਧ੍ਯਾਯ, ਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ, ਸ੍ਤਵਨ
ਆਦਿ ਬਹਿਰ੍ਜਲ੍ਪ ਕਰਤਾ ਹੈ ਔਰ ਅਸ਼ਨ, ਸ਼ਯਨ, ਗਮਨ, ਸ੍ਥਿਤਿ ਆਦਿਮੇਂ ( – ਖਾਨਾ, ਸੋਨਾ, ਗਮਨ
ਕਰਨਾ, ਸ੍ਥਿਰ ਰਹਨਾ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਕਾਰ੍ਯੋਂਮੇਂ ) ਸਤ੍ਕਾਰਾਦਿਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿਕਾ ਲੋਭੀ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੁਆ ਅਨ੍ਤਰ੍ਜਲ੍ਪਮੇਂ
(ਮਂਦਾਕ੍ਰਾਂਤਾ)
ਯੋਗੀ ਨਿਤ੍ਯਂ ਸਹਜਪਰਮਾਵਸ਼੍ਯਕਰ੍ਮਪ੍ਰਯੁਕ੍ਤ :
ਸਂਸਾਰੋਤ੍ਥਪ੍ਰਬਲਸੁਖਦੁਃਖਾਟਵੀਦੂਰਵਰ੍ਤੀ .
ਤਸ੍ਮਾਤ੍ਸੋਯਂ ਭਵਤਿ ਨਿਤਰਾਮਨ੍ਤਰਾਤ੍ਮਾਤ੍ਮਨਿਸ਼੍ਠਃ
ਸ੍ਵਾਤ੍ਮਭ੍ਰਸ਼੍ਟੋ ਭਵਤਿ ਬਹਿਰਾਤ੍ਮਾ ਬਹਿਸ੍ਤਤ੍ਤ੍ਵਨਿਸ਼੍ਠਃ ..੨੫੮..
ਅਂਤਰਬਾਹਿਰਜਪ੍ਪੇ ਜੋ ਵਟ੍ਟਇ ਸੋ ਹਵੇਇ ਬਹਿਰਪ੍ਪਾ .
ਜਪ੍ਪੇਸੁ ਜੋ ਣ ਵਟ੍ਟਇ ਸੋ ਉਚ੍ਚਇ ਅਂਤਰਂਗਪ੍ਪਾ ..੧੫੦..
ਅਨ੍ਤਰਬਾਹ੍ਯਜਲ੍ਪੇ ਯੋ ਵਰ੍ਤਤੇ ਸ ਭਵਤਿ ਬਹਿਰਾਤ੍ਮਾ .
ਜਲ੍ਪੇਸ਼ੁ ਯੋ ਨ ਵਰ੍ਤਤੇ ਸ ਉਚ੍ਯਤੇਨ੍ਤਰਂਗਾਤ੍ਮਾ ..੧੫੦..
ਬਾਹ੍ਯਾਭ੍ਯਨ੍ਤਰਜਲ੍ਪਨਿਰਾਸੋਯਮ੍ .
ਯਸ੍ਤੁ ਜਿਨਲਿਂਗਧਾਰੀ ਤਪੋਧਨਾਭਾਸਃ ਪੁਣ੍ਯਕਰ੍ਮਕਾਂਕ੍ਸ਼ਯਾ ਸ੍ਵਾਧ੍ਯਾਯਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਸ੍ਤਵਨਾਦਿ-
ਬਹਿਰ੍ਜਲ੍ਪਂ ਕਰੋਤਿ, ਅਸ਼ਨਸ਼ਯਨਯਾਨਸ੍ਥਾਨਾਦਿਸ਼ੁ ਸਤ੍ਕਾਰਾਦਿਲਾਭਲੋਭਸ੍ਸਨ੍ਨਨ੍ਤਰ੍ਜਲ੍ਪੇ ਮਨਸ਼੍ਚਕਾਰੇਤਿ
ਜੋ ਬਾਹ੍ਯ ਅਨ੍ਤਰ ਜਲ੍ਪਮੇਂ ਵਰ੍ਤੇ ਵਹੀ ਬਹਿਰਾਤਮਾ .
ਜੋ ਜਲ੍ਪਮੇਂ ਵਰ੍ਤੇ ਨਹਿਂ ਵਹ ਜੀਵ ਅਨ੍ਤਰਆਤਮਾ ..੧੫੦..

Page 303 of 388
PDF/HTML Page 330 of 415
single page version

ਮਨਕੋ ਲਗਾਤਾ ਹੈ, ਵਹ ਬਹਿਰਾਤ੍ਮਾ ਜੀਵ ਹੈ . ਨਿਜ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਧ੍ਯਾਨਮੇਂ ਪਰਾਯਣ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੁਆ
ਨਿਰਵਸ਼ੇਸ਼ਰੂਪਸੇ (ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣਰੂਪਸੇ ) ਅਨ੍ਤਰ੍ਮੁਖ ਰਹਕਰ (ਪਰਮ ਤਪੋਧਨ ) ਪ੍ਰਸ਼ਸ੍ਤ - ਅਪ੍ਰਸ਼ਸ੍ਤ ਸਮਸ੍ਤ
ਵਿਕਲ੍ਪਜਾਲੋਂਮੇਂ ਕਭੀ ਭੀ ਨਹੀਂ ਵਰ੍ਤਤਾ ਇਸੀਲਿਯੇ ਪਰਮ ਤਪੋਧਨ ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਤ੍ ਅਨ੍ਤਰਾਤ੍ਮਾ ਹੈ .
ਇਸੀਪ੍ਰਕਾਰ (ਆਚਾਰ੍ਯਦੇਵ ) ਸ਼੍ਰੀਮਦ੍ ਅਮ੍ਰੁਤਚਨ੍ਦ੍ਰਸੂਰਿਨੇ (ਸ਼੍ਰੀ ਸਮਯਸਾਰਕੀ ਆਤ੍ਮਖ੍ਯਾਤਿ
ਨਾਮਕ ਟੀਕਾਮੇਂ ੯੦ਵੇਂ ਸ਼੍ਲੋਕ ਦ੍ਵਾਰਾ ) ਕਹਾ ਹੈ ਕਿ : —
‘‘[ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — ] ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਜਿਸਮੇਂ ਬਹੁ ਵਿਕਲ੍ਪੋਂਕੇ ਜਾਲ ਅਪਨੇਆਪ ਉਠਤੇ ਹੈਂ
ਐਸੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਨਯਪਕ੍ਸ਼ਕਕ੍ਸ਼ਾਕੋ (ਨਯਪਕ੍ਸ਼ਕੀ ਭੂਮਿਕੋ ) ਲਾਁਘਕਰ (ਤਤ੍ਤ੍ਵਵੇਦੀ ) ਭੀਤਰ ਔਰ ਬਾਹਰ
ਸਮਤਾ - ਰਸਰੂਪੀ ਏਕ ਰਸ ਹੀ ਜਿਸਕਾ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ ਐਸੇ ਅਨੁਭੂਤਿਮਾਤ੍ਰ ਏਕ ਅਪਨੇ ਭਾਵਕੋ
( – ਸ੍ਵਰੂਪਕੋ ) ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ .’’
ਔਰ (ਇਸ ੧੫੦ਵੀਂ ਗਾਥਾਕੀ ਟੀਕਾ ਪੂਰ੍ਣ ਕਰਤੇ ਹੁਏ ਟੀਕਾਕਾਰ ਮੁਨਿਰਾਜ ਸ਼੍ਲੋਕ
ਕਹਤੇ ਹੈਂ ) : —
[ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — ] ਭਵਭਯਕੇ ਕਰਨੇਵਾਲੇ, ਬਾਹ੍ਯ ਤਥਾ ਅਭ੍ਯਨ੍ਤਰ ਜਲ੍ਪਕੋ ਛੋੜਕਰ,
ਸਮਰਸਮਯ (ਸਮਤਾਰਸਮਯ ) ਏਕ ਚੈਤਨ੍ਯਚਮਤ੍ਕਾਰਕਾ ਸਦਾ ਸ੍ਮਰਣ ਕਰਕੇ, ਜ੍ਞਾਨਜ੍ਯੋਤਿ ਦ੍ਵਾਰਾ
ਸ ਬਹਿਰਾਤ੍ਮਾ ਜੀਵ ਇਤਿ . ਸ੍ਵਾਤ੍ਮਧ੍ਯਾਨਪਰਾਯਣਸ੍ਸਨ੍ ਨਿਰਵਸ਼ੇਸ਼ੇਣਾਨ੍ਤਰ੍ਮੁਖਃ ਪ੍ਰਸ਼ਸ੍ਤਾਪ੍ਰਸ਼ਸ੍ਤ-
ਸਮਸ੍ਤਵਿਕਲ੍ਪਜਾਲਕੇਸ਼ੁ ਕਦਾਚਿਦਪਿ ਨ ਵਰ੍ਤਤੇ ਅਤ ਏਵ ਪਰਮਤਪੋਧਨਃ ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਦਂਤਰਾਤ੍ਮੇਤਿ .
ਤਥਾ ਚੋਕ੍ਤਂ ਸ਼੍ਰੀਮਦਮ੍ਰੁਤਚਂਦ੍ਰਸੂਰਿਭਿਃ —
(ਵਸਂਤਤਿਲਕਾ)
‘‘ਸ੍ਵੇਚ੍ਛਾਸਮੁਚ੍ਛਲਦਨਲ੍ਪਵਿਕਲ੍ਪਜਾਲਾ-
ਮੇਵਂ ਵ੍ਯਤੀਤ੍ਯ ਮਹਤੀਂ ਨਯਪਕ੍ਸ਼ਕਕ੍ਸ਼ਾਮ੍ .
ਅਨ੍ਤਰ੍ਬਹਿਃ ਸਮਰਸੈਕਰਸਸ੍ਵਭਾਵਂ
ਸ੍ਵਂ ਭਾਵਮੇਕਮੁਪਯਾਤ੍ਯਨੁਭੂਤਿਮਾਤ੍ਰਮ੍ ..’’
ਤਥਾ ਹਿ —
(ਮਂਦਾਕ੍ਰਾਂਤਾ)
ਮੁਕ੍ਤ੍ਵਾ ਜਲ੍ਪਂ ਭਵਭਯਕਰਂ ਬਾਹ੍ਯਮਾਭ੍ਯਨ੍ਤਰਂ ਚ
ਸ੍ਮ੍ਰੁਤ੍ਵਾ ਨਿਤ੍ਯਂ ਸਮਰਸਮਯਂ ਚਿਚ੍ਚਮਤ੍ਕਾਰਮੇਕਮ੍ .
ਜ੍ਞਾਨਜ੍ਯੋਤਿਃਪ੍ਰਕਟਿਤਨਿਜਾਭ੍ਯਨ੍ਤਰਾਂਗਾਨ੍ਤਰਾਤ੍ਮਾ
ਕ੍ਸ਼ੀਣੇ ਮੋਹੇ ਕਿਮਪਿ ਪਰਮਂ ਤਤ੍ਤ੍ਵਮਨ੍ਤਰ੍ਦਦਰ੍ਸ਼ ..੨੫੯..

Page 304 of 388
PDF/HTML Page 331 of 415
single page version

ਜਿਸਨੇ ਨਿਜ ਅਭ੍ਯਨ੍ਤਰ ਅਙ੍ਗ ਪ੍ਰਗਟ ਕਿਯਾ ਹੈ ਐਸਾ ਅਨ੍ਤਰਾਤ੍ਮਾ, ਮੋਹ ਕ੍ਸ਼ੀਣ ਹੋਨੇ ਪਰ, ਕਿਸੀ
(ਅਦ੍ਭੁਤ ) ਪਰਮ ਤਤ੍ਤ੍ਵਕੋ ਅਨ੍ਤਰਮੇਂ ਦੇਖਤਾ ਹੈ .੨੫੯.
ਗਾਥਾ : ੧੫੧ ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਯਃ ] ਜੋ [ਧਰ੍ਮਸ਼ੁਕ੍ਲਧ੍ਯਾਨਯੋਃ ] ਧਰ੍ਮਧ੍ਯਾਨ
ਔਰ ਸ਼ੁਕ੍ਲਧ੍ਯਾਨਮੇਂ [ਪਰਿਣਤਃ ] ਪਰਿਣਤ ਹੈ [ਸਃ ਅਪਿ ] ਵਹ ਭੀ [ਅਨ੍ਤਰਂਗਾਤ੍ਮਾ ]
ਅਨ੍ਤਰਾਤ੍ਮਾ ਹੈ; [ਧ੍ਯਾਨਵਿਹੀਨਃ ] ਧ੍ਯਾਨਵਿਹੀਨ [ਸ਼੍ਰਮਣਃ ] ਸ਼੍ਰਮਣ [ਬਹਿਰਾਤ੍ਮਾ ] ਬਹਿਰਾਤ੍ਮਾ ਹੈ
[ਇਤਿ ਵਿਜਾਨੀਹਿ ] ਐਸਾ ਜਾਨ .
ਟੀਕਾ : — ਯਹਾਁ (ਇਸ ਗਾਥਾਮੇਂ ), ਸ੍ਵਾਤ੍ਮਾਸ਼੍ਰਿਤ ਨਿਸ਼੍ਚਯ - ਧਰ੍ਮਧ੍ਯਾਨ ਔਰ ਨਿਸ਼੍ਚਯ -
ਸ਼ੁਕ੍ਲਧ੍ਯਾਨ ਯਹ ਦੋ ਧ੍ਯਾਨ ਹੀ ਉਪਾਦੇਯ ਹੈਂ ਐਸਾ ਕਹਾ ਹੈ .
ਯਹਾਁ (ਇਸ ਲੋਕਮੇਂ ) ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਤ੍ ਅਨ੍ਤਰਾਤ੍ਮਾ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਸ਼ੀਣਕਸ਼ਾਯ ਹੈਂ .
ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਉਨ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਸ਼ੀਣਕਸ਼ਾਯਕੋ ਸੋਲਹ ਕਸ਼ਾਯੋਂਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ
ਦਰ੍ਸ਼ਨਮੋਹਨੀਯ ਔਰ ਚਾਰਿਤ੍ਰਮੋਹਨੀਯ ਕਰ੍ਮਰੂਪੀ ਯੋਦ੍ਧਾਓਂਕੇ ਦਲ ਨਸ਼੍ਟ ਹੁਏ ਹੈਂ ਇਸਲਿਯੇ ਵੇ
(ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਸ਼ੀਣਕਸ਼ਾਯ ) ❃
ਸਹਜਚਿਦ੍ਵਿਲਾਸਲਕ੍ਸ਼ਣ ਅਤਿ - ਅਪੂਰ੍ਵ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਿਸ਼੍ਚਯ -
ਧਰ੍ਮਧ੍ਯਾਨ ਔਰ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਿਸ਼੍ਚਯ - ਸ਼ੁਕ੍ਲਧ੍ਯਾਨ ਇਨ ਦੋ ਧ੍ਯਾਨੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਨਿਤ੍ਯ ਧ੍ਯਾਤੇ ਹੈਂ . ਇਨ ਦੋ ਧ੍ਯਾਨੋਂ
ਜੋ ਧਮ੍ਮਸੁਕ੍ਕਝਾਣਮ੍ਹਿ ਪਰਿਣਦੋ ਸੋ ਵਿ ਅਂਤਰਂਗਪ੍ਪਾ .
ਝਾਣਵਿਹੀਣੋ ਸਮਣੋ ਬਹਿਰਪ੍ਪਾ ਇਦਿ ਵਿਜਾਣੀਹਿ ..੧੫੧..
ਯੋ ਧਰ੍ਮਸ਼ੁਕ੍ਲਧ੍ਯਾਨਯੋਃ ਪਰਿਣਤਃ ਸੋਪ੍ਯਨ੍ਤਰਂਗਾਤ੍ਮਾ .
ਧ੍ਯਾਨਵਿਹੀਨਃ ਸ਼੍ਰਮਣੋ ਬਹਿਰਾਤ੍ਮੇਤਿ ਵਿਜਾਨੀਹਿ ..੧੫੧..
ਅਤ੍ਰ ਸ੍ਵਾਤ੍ਮਾਸ਼੍ਰਯਨਿਸ਼੍ਚਯਧਰ੍ਮਸ਼ੁਕ੍ਲਧ੍ਯਾਨਦ੍ਵਿਤਯਮੇਵੋਪਾਦੇਯਮਿਤ੍ਯੁਕ੍ਤ ਮ੍ .
ਇਹ ਹਿ ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਦਨ੍ਤਰਾਤ੍ਮਾ ਭਗਵਾਨ੍ ਕ੍ਸ਼ੀਣਕਸ਼ਾਯਃ . ਤਸ੍ਯ ਖਲੁ ਭਗਵਤਃ ਕ੍ਸ਼ੀਣਕਸ਼ਾਯ-
ਸ੍ਯ ਸ਼ੋਡਸ਼ਕਸ਼ਾਯਾਣਾਮਭਾਵਾਤ੍ ਦਰ੍ਸ਼ਨਚਾਰਿਤ੍ਰਮੋਹਨੀਯਕਰ੍ਮਰਾਜਨ੍ਯੇ ਵਿਲਯਂ ਗਤੇ ਅਤ ਏਵ ਸਹਜ-
ਚਿਦ੍ਵਿਲਾਸਲਕ੍ਸ਼ਣਮਤ੍ਯਪੂਰ੍ਵਮਾਤ੍ਮਾਨਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਿਸ਼੍ਚਯਧਰ੍ਮਸ਼ੁਕ੍ਲਧ੍ਯਾਨਦ੍ਵਯੇਨ ਨਿਤ੍ਯਂ ਧ੍ਯਾਯਤਿ . ਆਭ੍ਯਾਂ
❃ ਸਹਜਚਿਦ੍ਵਿਲਾਸਲਕ੍ਸ਼ਣ = ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ( – ਚਿਹ੍ਨ ਅਥਵਾ ਸ੍ਵਰੂਪ) ਸਹਜ ਚੈਤਨ੍ਯਕਾ ਵਿਲਾਸ ਹੈ ਐਸੇ
ਰੇ ਧਰ੍ਮ-ਸ਼ੁਕ੍ਲ-ਸੁਧ੍ਯਾਨ-ਪਰਿਣਤ ਅਨ੍ਤਰਾਤ੍ਮਾ ਜਾਨਿਯੇ .
ਅਰੁ ਧ੍ਯਾਨ ਵਿਰਹਿਤ ਸ਼੍ਰਮਣਕੋ ਬਹਿਰਾਤਮਾ ਪਹਿਚਾਨਿਯੇ ..੧੫੧..

Page 305 of 388
PDF/HTML Page 332 of 415
single page version

ਰਹਿਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗਧਾਰੀ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ਼੍ਰਮਣ ਬਹਿਰਾਤ੍ਮਾ ਹੈ ਐਸਾ ਹੇ ਸ਼ਿਸ਼੍ਯ ! ਤੂ ਜਾਨ .
[ਅਬ ਯਹਾਁ ਟੀਕਾਕਾਰ ਮੁਨਿਰਾਜ ਸ਼੍ਲੋਕ ਕਹਤੇ ਹੈਂ : ]
[ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — ] ਕੋਈ ਮੁਨਿ ਸਤਤ - ਨਿਰ੍ਮਲ ਧਰ੍ਮਸ਼ੁਕ੍ਲ - ਧ੍ਯਾਨਾਮ੍ਰੁਤਰੂਪੀ ਸਮਰਸਮੇਂ
ਸਚਮੁਚ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੈ; (ਵਹ ਅਨ੍ਤਰਾਤ੍ਮਾ ਹੈ; ) ਇਨ ਦੋ ਧ੍ਯਾਨੋਂਸੇ ਰਹਿਤ ਤੁਚ੍ਛ ਮੁਨਿ ਬਹਿਰਾਤ੍ਮਾ ਹੈ .
ਮੈਂ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ (ਸਮਰਸੀ ) ਯੋਗੀਕੀ ਸ਼ਰਣ ਲੇਤਾ ਹੂਁ .੨੬੦.
ਔਰ (ਇਸ ੧੫੧ਵੀਂ ਗਾਥਾਕੀ ਟੀਕਾ ਪੂਰ੍ਣ ਕਰਤੇ ਹੁਏ ਟੀਕਾਕਾਰ ਮੁਨਿਰਾਜ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸ਼੍ਲੋਕ
ਦ੍ਵਾਰਾ ) ਕੇਵਲ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ : —
[ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — ] (ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਮੇਂ ) ਬਹਿਰਾਤ੍ਮਾ ਔਰ ਅਨ੍ਤਰਾਤ੍ਮਾ ਐਸਾ ਯਹ
ਵਿਕਲ੍ਪ ਕੁਬੁਦ੍ਧਿਯੋਂਕੋ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਸਂਸਾਰਰੂਪੀ ਰਮਣੀਕੋ ਪ੍ਰਿਯ ਐਸਾ ਯਹ ਵਿਕਲ੍ਪ ਸੁਬੁਦ੍ਧਿਯੋਂਕੋ
ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ .੨੬੧.
ਧ੍ਯਾਨਾਭ੍ਯਾਂ ਵਿਹੀਨੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗਧਾਰੀ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ਼੍ਰਮਣੋ ਬਹਿਰਾਤ੍ਮੇਤਿ ਹੇ ਸ਼ਿਸ਼੍ਯ ਤ੍ਵਂ ਜਾਨੀਹਿ .
(ਵਸਂਤਤਿਲਕਾ)
ਕਸ਼੍ਚਿਨ੍ਮੁਨਿਃ ਸਤਤਨਿਰ੍ਮਲਧਰ੍ਮਸ਼ੁਕ੍ਲ-
ਧ੍ਯਾਨਾਮ੍ਰੁਤੇ ਸਮਰਸੇ ਖਲੁ ਵਰ੍ਤਤੇਸੌ .
ਤਾਭ੍ਯਾਂ ਵਿਹੀਨਮੁਨਿਕੋ ਬਹਿਰਾਤ੍ਮਕੋਯਂ
ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ ਯੋਗਿਨਮਹਂ ਸ਼ਰਣਂ ਪ੍ਰਪਦ੍ਯੇ ..੨੬੦..
ਕਿਂ ਚ ਕੇਵਲਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਸ੍ਵਰੂਪਮੁਚ੍ਯਤੇ —
(ਅਨੁਸ਼੍ਟੁਭ੍)
ਬਹਿਰਾਤ੍ਮਾਨ੍ਤਰਾਤ੍ਮੇਤਿ ਵਿਕਲ੍ਪਃ ਕੁਧਿਯਾਮਯਮ੍ .
ਸੁਧਿਯਾਂ ਨ ਸਮਸ੍ਤ੍ਯੇਸ਼ ਸਂਸਾਰਰਮਣੀਪ੍ਰਿਯਃ ..੨੬੧..
ਪਡਿਕਮਣਪਹੁਦਿਕਿਰਿਯਂ ਕੁਵ੍ਵਂਤੋ ਣਿਚ੍ਛਯਸ੍ਸ ਚਾਰਿਤ੍ਤਂ .
ਤੇਣ ਦੁ ਵਿਰਾਗਚਰਿਏ ਸਮਣੋ ਅਬ੍ਭੁਟ੍ਠਿਦੋ ਹੋਦਿ ..੧੫੨..
ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਮਣ ਆਦਿਕ੍ਰਿਯਾ ਤਥਾ ਚਾਰਿਤ੍ਰਨਿਸ਼੍ਚਯ ਆਚਰੇ .
ਅਤਏਵ ਮੁਨਿ ਵਹ ਵੀਤਰਾਗ - ਚਰਿਤ੍ਰਮੇਂ ਸ੍ਥਿਰਤਾ ਕਰੇ ..੧੫੨..

Page 306 of 388
PDF/HTML Page 333 of 415
single page version

ਗਾਥਾ : ੧੫੨ ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਮਣਪ੍ਰਭ੍ਰੁਤਿਕ੍ਰਿਯਾਂ ] ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਮਣਾਦਿ ਕ੍ਰਿਯਾਕੋ
— [ਨਿਸ਼੍ਚਯਸ੍ਯ ਚਾਰਿਤ੍ਰਮ੍ ] ਨਿਸ਼੍ਚਯਕੇ ਚਾਰਿਤ੍ਰਕੋ — [ਕੁਰ੍ਵਨ੍ ] (ਨਿਰਨ੍ਤਰ ) ਕਰਤਾ ਰਹਤਾ ਹੈ [ਤੇਨ
ਤੁ ] ਇਸਲਿਯੇ [ਸ਼੍ਰਮਣਃ ] ਵਹ ਸ਼੍ਰਮਣ [ਵਿਰਾਗਚਰਿਤੇ ] ਵੀਤਰਾਗ ਚਾਰਿਤ੍ਰਮੇਂ [ਅਭ੍ਯੁਤ੍ਥਿਤਃ ਭਵਤਿ ]
ਆਰੂਢ ਹੈ .
ਟੀਕਾ : — ਯਹਾਁ ਪਰਮ ਵੀਤਰਾਗ ਚਾਰਿਤ੍ਰਮੇਂ ਸ੍ਥਿਤ ਪਰਮ ਤਪੋਧਨਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਕਹਾ ਹੈ .
ਜਿਸਨੇ ਐਹਿਕ ਵ੍ਯਾਪਾਰ (ਸਾਂਸਾਰਿਕ ਕਾਰ੍ਯ ) ਛੋੜ ਦਿਯਾ ਹੈ ਐਸਾ ਜੋ ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਤ੍
ਅਪੁਨਰ੍ਭਵਕਾ (ਮੋਕ੍ਸ਼ਕਾ ) ਅਭਿਲਾਸ਼ੀ ਮਹਾਮੁਮੁਕ੍ਸ਼ੁ ਸਕਲ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਵ੍ਯਾਪਾਰਕੋ ਛੋੜਾ ਹੋਨੇਸੇ
ਨਿਸ਼੍ਚਯਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਮਣਾਦਿ ਸਤ੍ਕ੍ਰਿਯਾਕੋ ਕਰਤਾ ਹੁਆ ਸ੍ਥਿਤ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਨਿਰਨ੍ਤਰ ਕਰਤਾ ਹੈ ), ਵਹ ਪਰਮ
ਤਪੋਧਨ ਉਸ ਕਾਰਣਸੇ ਨਿਜਸ੍ਵਰੂਪਵਿਸ਼੍ਰਾਨ੍ਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣ ਪਰਮਵੀਤਰਾਗ - ਚਾਰਿਤ੍ਰਮੇਂ ਸ੍ਥਿਤ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵਹ
ਪਰਮ ਸ਼੍ਰਮਣ, ਨਿਸ਼੍ਚਯਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਮਣਾਦਿ ਨਿਸ਼੍ਚਯਚਾਰਿਤ੍ਰਮੇਂ ਸ੍ਥਿਤ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ, ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਨਿਜ
ਸ੍ਵਰੂਪਮੇਂ ਵਿਸ਼੍ਰਾਂਤਿ ਹੈ ਐਸੇ ਪਰਮਵੀਤਰਾਗ ਚਾਰਿਤ੍ਰਮੇਂ ਸ੍ਥਿਤ ਹੈ ) .
[ਅਬ ਇਸ ੧੫੨ਵੀਂ ਗਾਥਾਕੀ ਟੀਕਾ ਪੂਰ੍ਣ ਕਰਤੇ ਹੁਏ ਟੀਕਾਕਾਰ ਮੁਨਿਰਾਜ ਸ਼੍ਲੋਕ
ਕਹਤੇ ਹੈਂ : ]
[ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — ] ਦਰ੍ਸ਼ਨਮੋਹ ਔਰ ਚਾਰਿਤ੍ਰਮੋਹ ਜਿਸਕੇ ਨਸ਼੍ਟ ਹੁਏ ਹੈਂ ਐਸਾ ਜੋ ਅਤੁਲ
ਮਹਿਮਾਵਾਲਾ ਆਤ੍ਮਾ ਸਂਸਾਰਜਨਿਤ ਸੁਖਕੇ ਕਾਰਣਭੂਤ ਕਰ੍ਮਕੋ ਛੋੜਕਰ ਮੁਕ੍ਤਿਕਾ ਮੂਲ ਐਸੇ
ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਮਣਪ੍ਰਭ੍ਰੁਤਿਕ੍ਰਿਯਾਂ ਕੁਰ੍ਵਨ੍ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸ੍ਯ ਚਾਰਿਤ੍ਰਮ੍ .
ਤੇਨ ਤੁ ਵਿਰਾਗਚਰਿਤੇ ਸ਼੍ਰਮਣੋਭ੍ਯੁਤ੍ਥਿਤੋ ਭਵਤਿ ..੧੫੨..
ਪਰਮਵੀਤਰਾਗਚਾਰਿਤ੍ਰਸ੍ਥਿਤਸ੍ਯ ਪਰਮਤਪੋਧਨਸ੍ਯ ਸ੍ਵਰੂਪਮਤ੍ਰੋਕ੍ਤ ਮ੍ .
ਯੋ ਹਿ ਵਿਮੁਕ੍ਤੈਹਿਕਵ੍ਯਾਪਾਰਃ ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਦਪੁਨਰ੍ਭਵਕਾਂਕ੍ਸ਼ੀ ਮਹਾਮੁਮੁਕ੍ਸ਼ੁਃ ਪਰਿਤ੍ਯਕ੍ਤ ਸਕਲੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ-
ਵ੍ਯਾਪਾਰਤ੍ਵਾਨ੍ਨਿਸ਼੍ਚਯਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਮਣਾਦਿਸਤ੍ਕ੍ਰਿਯਾਂ ਕੁਰ੍ਵਨ੍ਨਾਸ੍ਤੇ, ਤੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਸ੍ਵਸ੍ਵਰੂਪਵਿਸ਼੍ਰਾਨ੍ਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣੇ
ਪਰਮਵੀਤਰਾਗਚਾਰਿਤ੍ਰੇ ਸ ਪਰਮਤਪੋਧਨਸ੍ਤਿਸ਼੍ਠਤਿ ਇਤਿ .
(ਮਂਦਾਕ੍ਰਾਂਤਾ)
ਆਤ੍ਮਾ ਤਿਸ਼੍ਠਤ੍ਯਤੁਲਮਹਿਮਾ ਨਸ਼੍ਟਦ੍ਰਕ੍ਸ਼ੀਲਮੋਹੋ
ਯਃ ਸਂਸਾਰੋਦ੍ਭਵਸੁਖਕਰਂ ਕਰ੍ਮ ਮੁਕ੍ਤ੍ਵਾ ਵਿਮੁਕ੍ਤੇਃ .
ਮੂਲੇ ਸ਼ੀਲੇ ਮਲਵਿਰਹਿਤੇ ਸੋਯਮਾਚਾਰਰਾਸ਼ਿਃ
ਤਂ ਵਂਦੇਹਂ ਸਮਰਸਸੁਧਾਸਿਨ੍ਧੁਰਾਕਾਸ਼ਸ਼ਾਂਕਮ੍ ..੨੬੨..

Page 307 of 388
PDF/HTML Page 334 of 415
single page version

ਮਲਰਹਿਤ ਚਾਰਿਤ੍ਰਮੇਂ ਸ੍ਥਿਤ ਹੈ, ਵਹ ਆਤ੍ਮਾ ਚਾਰਿਤ੍ਰਕਾ ਪੁਂਜ ਹੈ . ਸਮਰਸਰੂਪੀ ਸੁਧਾਕੇ ਸਾਗਰਕੋ
ਉਛਾਲਨੇਮੇਂ ਪੂਰ੍ਣ ਚਨ੍ਦ੍ਰ ਸਮਾਨ ਉਸ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਮੈਂ ਵਨ੍ਦਨ ਕਰਤਾ ਹੂਁ .੨੬੨.
ਗਾਥਾ : ੧੫੩ ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਵਚਨਮਯਂ ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਮਣਂ ] ਵਚਨਮਯ ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਮਣ,
[ਵਚਨਮਯਂ ਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਂ ] ਵਚਨਮਯ ਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ, [ਨਿਯਮਃ ] (ਵਚਨਮਯ ) ਨਿਯਮ [ਚ ] ਔਰ
[ਵਚਨਮਯਮ੍ ਆਲੋਚਨਂ ] ਵਚਨਮਯ ਆਲੋਚਨਾ — [ਤਤ੍ ਸਰ੍ਵਂ ] ਯਹ ਸਬ [ਸ੍ਵਾਧ੍ਯਾਯਮ੍ ]
(ਪ੍ਰਸ਼ਸ੍ਤ ਅਧ੍ਯਵਸਾਯਰੂਪ ) ਸ੍ਵਾਧ੍ਯਾਯ [ਜਾਨੀਹਿ ] ਜਾਨ .
ਟੀਕਾ : — ਯਹ, ਸਮਸ੍ਤ ਵਚਨਸਮ੍ਬਨ੍ਧੀ ਵ੍ਯਾਪਾਰਕਾ ਨਿਰਾਸ (ਨਿਰਾਕਰਣ, ਖਣ੍ਡਨ ) ਹੈ .
ਪਾਕ੍ਸ਼ਿਕ ਆਦਿ ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਮਣਕ੍ਰਿਯਾਕਾ ਕਾਰਣ ਐਸਾ ਜੋ ਨਿਰ੍ਯਾਪਕ ਆਚਾਰ੍ਯਕੇ ਮੁਖਸੇ
ਨਿਕਲਾ ਹੁਆ, ਸਮਸ੍ਤ ਪਾਪਕ੍ਸ਼ਯਕੇ ਹੇਤੁਭੂਤ, ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ਼੍ਰੁਤ ਵਹ ਵਚਨਵਰ੍ਗਣਾਯੋਗ੍ਯ
ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਾਤ੍ਮਕ ਹੋਨੇਸੇ ਗ੍ਰਾਹ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ . ਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ, ਨਿਯਮ ਔਰ ਆਲੋਚਨਾ ਭੀ
(ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਾਤ੍ਮਕ ਹੋਨੇਸੇ) ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੈਂ . ਵਹ ਸਬ ਪੌਦ੍ਗਲਿਕ ਵਚਨਮਯ ਹੋਨੇਸੇ
ਸ੍ਵਾਧ੍ਯਾਯ ਹੈ ਐਸਾ ਹੇ ਸ਼ਿਸ਼੍ਯ ! ਤੂ ਜਾਨ .
[ਅਬ ਯਹਾਁ ਟੀਕਾਕਾਰ ਮੁਨਿਰਾਜ ਸ਼੍ਲੋਕ ਕਹਤੇ ਹੈਂ : — ]
ਵਯਣਮਯਂ ਪਡਿਕਮਣਂ ਵਯਣਮਯਂ ਪਚ੍ਚਖਾਣ ਣਿਯਮਂ ਚ .
ਆਲੋਯਣ ਵਯਣਮਯਂ ਤਂ ਸਵ੍ਵਂ ਜਾਣ ਸਜ੍ਝਾਯਂ ..੧੫੩..
ਵਚਨਮਯਂ ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਮਣਂ ਵਚਨਮਯਂ ਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਂ ਨਿਯਮਸ਼੍ਚ .
ਆਲੋਚਨਂ ਵਚਨਮਯਂ ਤਤ੍ਸਰ੍ਵਂ ਜਾਨੀਹਿ ਸ੍ਵਾਧ੍ਯਾਯਮ੍ ..੧੫੩..
ਸਕਲਵਾਗ੍ਵਿਸ਼ਯਵ੍ਯਾਪਾਰਨਿਰਾਸੋਯਮ੍ .
ਪਾਕ੍ਸ਼ਿਕਾਦਿਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਮਣਕ੍ਰਿਯਾਕਾਰਣਂ ਨਿਰ੍ਯਾਪਕਾਚਾਰ੍ਯਮੁਖੋਦ੍ਗਤਂ ਸਮਸ੍ਤਪਾਪਕ੍ਸ਼ਯਹੇਤੁਭੂਤਂ
ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ਼੍ਰੁਤਮਖਿਲਂ ਵਾਗ੍ਵਰ੍ਗਣਾਯੋਗ੍ਯਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਾਤ੍ਮਕਤ੍ਵਾਨ੍ਨ ਗ੍ਰਾਹ੍ਯਂ ਭਵਤਿ, ਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ-
ਨਿਯਮਾਲੋਚਨਾਸ਼੍ਚ . ਪੌਦ੍ਗਲਿਕਵਚਨਮਯਤ੍ਵਾਤ੍ਤਤ੍ਸਰ੍ਵਂ ਸ੍ਵਾਧ੍ਯਾਯਮਿਤਿ ਰੇ ਸ਼ਿਸ਼੍ਯ ਤ੍ਵਂ ਜਾਨੀਹਿ ਇਤਿ .
ਰੇ ! ਵਚਨਮਯ ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਮਣ, ਵਾਚਿਕ-ਨਿਯਮ, ਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਯੇ .
ਆਲੋਚਨਾ ਵਾਚਿਕ, ਸਭੀਕੋ ਜਾਨ ਤੂ ਸ੍ਵਾਧ੍ਯਾਯ ਰੇ ..੧੫੩..

Page 308 of 388
PDF/HTML Page 335 of 415
single page version

[ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — ] ਐਸਾ ਹੋਨੇਸੇ, ਮੁਕ੍ਤਿਰੂਪੀ ਸ੍ਤ੍ਰੀਕੇ ਪੁਸ਼੍ਟ ਸ੍ਤਨਯੁਗਲਕੇ
ਆਲਿਂਗਨਸੌਖ੍ਯਕੀ ਸ੍ਪ੍ਰੁਹਾਵਾਲਾ ਭਵ੍ਯ ਜੀਵ ਸਮਸ੍ਤ ਵਚਨਰਚਨਾਕੋ ਸਰ੍ਵਦਾ ਛੋੜਕਰ, ਨਿਤ੍ਯਾਨਨ੍ਦ
ਆਦਿ ਅਤੁਲ ਮਹਿਮਾਕੇ ਧਾਰਕ ਨਿਜਸ੍ਵਰੂਪਮੇਂ ਸ੍ਥਿਤ ਰਹਕਰ, ਅਕੇਲਾ (ਨਿਰਾਲਮ੍ਬਰੂਪਸੇ ) ਸਰ੍ਵ
ਜਗਤਜਾਲਕੋ (ਸਮਸ੍ਤ ਲੋਕਸਮੂਹਕੋ ) ਤ੍ਰੁਣ ਸਮਾਨ (ਤੁਚ੍ਛ ) ਦੇਖਤਾ ਹੈ .੨੬੩.
ਇਸੀਪ੍ਰਕਾਰ (ਸ਼੍ਰੀ ਮੂਲਾਚਾਰਮੇਂ ਪਂਚਾਚਾਰ ਅਧਿਕਾਰਮੇਂ ੨੧੯ਵੀਂ ਗਾਥਾ ਦ੍ਵਾਰਾ ) ਕਹਾ ਹੈ
ਕਿ : —
‘‘[ਗਾਥਾਰ੍ਥ : — ] ਪਰਿਵਰ੍ਤਨ (ਪਢੇ ਹੁਏ ਕੋ ਦੁਹਰਾ ਲੇਨਾ ਵਹ ), ਵਾਚਨਾ
(ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ), ਪ੍ਰੁਚ੍ਛਨਾ (ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਸ਼੍ਰਵਣ ), ਅਨੁਪ੍ਰੇਕ੍ਸ਼ਾ (ਅਨਿਤ੍ਯਤ੍ਵਾਦਿ ਬਾਰਹ ਅਨੁਪ੍ਰੇਕ੍ਸ਼ਾ ) ਔਰ
ਧਰ੍ਮਕਥਾ (੬੩ ਸ਼ਲਾਕਾਪੁਰੁਸ਼ੋਂਕੇ ਚਰਿਤ੍ਰ ) — ਐਸੇ ਪਾਁਚ ਪ੍ਰਕਾਰਕਾ, ❃ਸ੍ਤੁਤਿ ਤਥਾ ਮਂਗਲ ਸਹਿਤ,
ਸ੍ਵਾਧ੍ਯਾਯ ਹੈ .’’
(ਮਂਦਾਕ੍ਰਾਂਤਾ)
ਮੁਕ੍ਤ੍ਵਾ ਭਵ੍ਯੋ ਵਚਨਰਚਨਾਂ ਸਰ੍ਵਦਾਤਃ ਸਮਸ੍ਤਾਂ
ਨਿਰ੍ਵਾਣਸ੍ਤ੍ਰੀਸ੍ਤਨਭਰਯੁਗਾਸ਼੍ਲੇਸ਼ਸੌਖ੍ਯਸ੍ਪ੍ਰੁਹਾਢਯਃ .
ਨਿਤ੍ਯਾਨਂਦਾਦ੍ਯਤੁਲਮਹਿਮਾਧਾਰਕੇ ਸ੍ਵਸ੍ਵਰੂਪੇ
ਸ੍ਥਿਤ੍ਵਾ ਸਰ੍ਵਂ ਤ੍ਰੁਣਮਿਵ ਜਗਜ੍ਜਾਲਮੇਕੋ ਦਦਰ੍ਸ਼ ..੨੬੩..
ਤਥਾ ਚੋਕ੍ਤ ਮ੍ —
‘‘ਪਰਿਯਟ੍ਟਣਂ ਚ ਵਾਯਣ ਪੁਚ੍ਛਣ ਅਣੁਪੇਕ੍ਖਣਾ ਯ ਧਮ੍ਮਕਹਾ .
ਥੁਦਿਮਂਗਲਸਂਜੁਤ੍ਤੋ ਪਂਚਵਿਹੋ ਹੋਦਿ ਸਜ੍ਝਾਉ ..’’
ਜਦਿ ਸਕ੍ਕਦਿ ਕਾਦੁਂ ਜੇ ਪਡਿਕਮਣਾਦਿਂ ਕਰੇਜ੍ਜ ਝਾਣਮਯਂ .
ਸਤ੍ਤਿਵਿਹੀਣੋ ਜਾ ਜਇ ਸਦ੍ਦਹਣਂ ਚੇਵ ਕਾਯਵ੍ਵਂ ..੧੫੪..
❃ ਸ੍ਤੁਤਿ = ਦੇਵ ਔਰ ਮੁਨਿਕੋ ਵਨ੍ਦਨ . (ਧਰ੍ਮਕਥਾ, ਸ੍ਤੁਤਿ ਔਰ ਮਂਗਲ ਮਿਲਕਰ ਸ੍ਵਾਧ੍ਯਾਯਕਾ ਪਾਁਚਵਾਁ ਪ੍ਰਕਾਰ
ਮਾਨਾ ਜਾਤਾ ਹੈ .)
ਜੋ ਕਰ ਸਕੋ ਤੋ ਧ੍ਯਾਨਮਯ ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਮਣ ਆਦਿਕ ਕੀਜਿਯੇ .
ਯਦਿ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਹੋ ਨਹਿਂ ਤੋ ਅਰੇ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਕੀਜਿਯੇ ..੧੫੪..

Page 309 of 388
PDF/HTML Page 336 of 415
single page version

ਗਾਥਾ : ੧੫੪ ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਯਦਿ ] ਯ੍ਾਦਿ [ਕਰ੍ਤੁਮ੍ ਸ਼ਕ੍ਯਤੇ ] ਕਿਯਾ ਜਾ ਸਕੇ
ਤੋ [ਅਹੋ ] ਅਹੋ ! [ਧ੍ਯਾਨਮਯਮ੍ ] ਧ੍ਯਾਨਮਯ [ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਮਣਾਦਿਕਂ ] ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਮਣਾਦਿ [ਕਰੋਸ਼ਿ ]
ਕਰ; [ਯਦਿ ] ਯਦਿ [ਸ਼ਕ੍ਤਿਵਿਹੀਨਃ ] ਤੂ ਸ਼ਕ੍ਤਿਵਿਹੀਨ ਹੋ ਤੋ [ਯਾਵਤ੍ ] ਤਬਤਕ [ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਂ ਚ
ਏਵ ] ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ ਹੀ [ਕਰ੍ਤਵ੍ਯਮ੍ ] ਕਰ੍ਤਵ੍ਯ ਹੈ .
ਟੀਕਾ : — ਯਹਾਁ, ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਿਸ਼੍ਚਯਧਰ੍ਮਧ੍ਯਾਨਸ੍ਵਰੂਪ ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਮਣਾਦਿ ਹੀ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਹੈਂ ਐਸਾ
ਕਹਾ ਹੈ .
ਸਹਜ ਵੈਰਾਗ੍ਯਰੂਪੀ ਮਹਲਕੇ ਸ਼ਿਖਰਕੇ ਸ਼ਿਖਾਮਣਿ, ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਪਰਾਙ੍ਮੁਖ ਔਰ ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ
ਨਿਸ਼੍ਣਾਤ ਬੁਦ੍ਧਿਵਾਲੇ, ਪਾਁਚ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਕੇ ਫੈ ਲਾਵ ਰਹਿਤ ਦੇਹਮਾਤ੍ਰ ਪਰਿਗ੍ਰਹਕੇ ਧਾਰੀ, ਪਰਮਾਗਮਰੂਪੀ
੧ਮਕਰਨ੍ਦ ਝਰਤੇ ਮੁਖਕਮਲਸੇ ਸ਼ੋਭਾਯਮਾਨ ਹੇ ਮੁਨਿਸ਼ਾਰ੍ਦੂਲ ! (ਅਥਵਾ ਪਰਮਾਗਮਰੂਪੀ ਮਕਰਨ੍ਦ
ਝਰਤੇ ਮੁਖਵਾਲੇ ਹੇ ਪਦ੍ਮਪ੍ਰਭ ਮੁਨਿਸ਼ਾਰ੍ਦੂਲ ! ) ਸਂਹਨਨ ਔਰ ਸ਼ਕ੍ਤਿਕਾ ੨ਪ੍ਰਾਦੁਰ੍ਭਾਵ ਹੋ ਤੋ
ਮੁਕ੍ਤਿਸੁਨ੍ਦਰੀਕੇ ਪ੍ਰਥਮ ਦਰ੍ਸ਼ਨਕੀ ਭੇਂਟਸ੍ਵਰੂਪ ਨਿਸ਼੍ਚਯਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਮਣ, ਨਿਸ਼੍ਚਯਪ੍ਰਾਯਸ਼੍ਚਿਤ੍ਤ, ਨਿਸ਼੍ਚਯਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ
ਆਦਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਿਸ਼੍ਚਯਕ੍ਰਿਯਾਏਁ ਹੀ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯ ਹੈ . ਯਦਿ ਇਸ ਦਗ੍ਧਕਾਲਰੂਪ (ਹੀਨਕਾਲਰੂਪ ) ਅਕਾਲਮੇਂ
ਤੂ ਸ਼ਕ੍ਤਿਹੀਨ ਹੋ ਤੋ ਤੁਝੇ ਕੇਵਲ ਨਿਜ ਪਰਮਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਕਾ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ ਹੀ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯ ਹੈ .
[ਅਬ ਇਸ ੧੫੪ਵੀਂ ਗਾਥਾਕੀ ਟੀਕਾ ਪੂਰ੍ਣ ਕਰਤੇ ਹੁਏ ਟੀਕਾਕਾਰ ਮੁਨਿਰਾਜ ਸ਼੍ਲੋਕ
ਕਹਤੇ ਹੈਂ : ]
ਯਦਿ ਸ਼ਕ੍ਯਤੇ ਕਰ੍ਤੁਮ੍ ਅਹੋ ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਮਣਾਦਿਕਂ ਕਰੋਸ਼ਿ ਧ੍ਯਾਨਮਯਮ੍ .
ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਵਿਹੀਨੋ ਯਾਵਦ੍ਯਦਿ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਂ ਚੈਵ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯਮ੍ ..੧੫੪..
ਅਤ੍ਰ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਿਸ਼੍ਚਯਧਰ੍ਮਧ੍ਯਾਨਾਤ੍ਮਕਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਮਣਾਦਿਕਮੇਵ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯਮਿਤ੍ਯੁਕ੍ਤ ਮ੍ .
ਮੁਕ੍ਤਿ ਸੁਂਦਰੀਪ੍ਰਥਮਦਰ੍ਸ਼ਨਪ੍ਰਾਭ੍ਰੁਤਾਤ੍ਮਕਨਿਸ਼੍ਚਯਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਮਣਪ੍ਰਾਯਸ਼੍ਚਿਤ੍ਤਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਪ੍ਰਮੁਖਸ਼ੁਦ੍ਧਨਿਸ਼੍ਚਯ-
ਕ੍ਰਿਯਾਸ਼੍ਚੈਵ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯਾਃ ਸਂਹਨਨਸ਼ਕ੍ਤਿ ਪ੍ਰਾਦੁਰ੍ਭਾਵੇ ਸਤਿ ਹਂਹੋ ਮੁਨਿਸ਼ਾਰ੍ਦੂਲ ਪਰਮਾਗਮਮਕਰਂਦਨਿਸ਼੍ਯਨ੍ਦਿ-
ਮੁਖਪਦ੍ਮਪ੍ਰਭ ਸਹਜਵੈਰਾਗ੍ਯਪ੍ਰਾਸਾਦਸ਼ਿਖਰਸ਼ਿਖਾਮਣੇ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰਾਙ੍ਮੁਖਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਨਿਸ਼੍ਣਾਤਬੁਦ੍ਧੇ ਪਞ੍ਚੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ-
ਪ੍ਰਸਰਵਰ੍ਜਿਤਗਾਤ੍ਰਮਾਤ੍ਰਪਰਿਗ੍ਰਹ . ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਹੀਨੋ ਯਦਿ ਦਗ੍ਧਕਾਲੇਕਾਲੇ ਕੇਵਲਂ ਤ੍ਵਯਾ ਨਿਜਪਰਮਾਤ੍ਮ-
ਤਤ੍ਤ੍ਵਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਮੇਵ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯਮਿਤਿ .
੧ – ਮਕਰਨ੍ਦ = ਪੁਸ਼੍ਪ-ਰਸ, ਪੁਸ਼੍ਪ-ਪਰਾਗ .
੨ – ਪ੍ਰਾਦੁਰ੍ਭਾਵ = ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨਾ ਵਹ; ਪ੍ਰਾਕਟਯ; ਉਤ੍ਪਤ੍ਤਿ .

Page 310 of 388
PDF/HTML Page 337 of 415
single page version

[ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — ] ਅਸਾਰ ਸਂਸਾਰਮੇਂ, ਪਾਪਸੇ ਭਰਪੂਰ ਕਲਿਕਾਲਕਾ ਵਿਲਾਸ ਹੋਨੇ ਪਰ,
ਇਸ ਨਿਰ੍ਦੋਸ਼ ਜਿਨਨਾਥਕੇ ਮਾਰ੍ਗਮੇਂ ਮੁਕ੍ਤਿ ਨਹੀਂ ਹੈ . ਇਸਲਿਯੇ ਇਸ ਕਾਲਮੇਂ ਅਧ੍ਯਾਤ੍ਮਧ੍ਯਾਨ ਕੈਸੇ ਹੋ
ਸਕਤਾ ਹੈ ? ਇਸਲਿਯੇ ਨਿਰ੍ਮਲਬੁਦ੍ਧਿਵਾਲੇ ਭਵਭਯਕਾ ਨਾਸ਼ ਕਰਨੇਵਾਲੀ ਐਸੀ ਇਸ ਨਿਜਾਤ੍ਮਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਕੋ
ਅਂਗੀਕ੍ਰੁਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ .੨੬੪.
ਗਾਥਾ : ੧੫੫ ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਜਿਨਕਥਿਤਪਰਮਸੂਤ੍ਰੇ ] ਜਿਨਕਥਿਤ ਪਰਮ ਸੂਤ੍ਰਮੇਂ
[ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਮਣਾਦਿਕਂ ਸ੍ਫੁ ਟਮ੍ ਪਰੀਕ੍ਸ਼ਯਿਤ੍ਵਾ ] ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਮਣਾਦਿਕਕੀ ਸ੍ਪਸ਼੍ਟ ਪਰੀਕ੍ਸ਼ਾ ਕਰਕੇ [ਮੌਨਵ੍ਰਤੇਨ ]
ਮੌਨਵ੍ਰਤ ਸਹਿਤ [ਯੋਗੀ ] ਯੋਗੀਕੋ [ਨਿਜਕਾਰ੍ਯਮ੍ ] ਨਿਜ ਕਾਰ੍ਯ [ਨਿਤ੍ਯਮ੍ ] ਨਿਤ੍ਯ [ਸਾਧਯੇਤ੍ ]
ਸਾਧਨਾ ਚਾਹਿਯੇ .
ਟੀਕਾ : — ਯਹਾਁ ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਤ੍ ਅਨ੍ਤਰ੍ਮੁਖ ਪਰਮਜਿਨਯੋਗੀਕੋ ਯਹ ਸ਼ਿਕ੍ਸ਼ਾ ਦੀ ਗਈ ਹੈ .
ਸ਼੍ਰੀਮਦ੍ ਅਰ੍ਹਤ੍ਕੇ ਮੁਖਾਰਵਿਨ੍ਦਸੇ ਨਿਕਲੇ ਹੁਏ ਸਮਸ੍ਤ ਪਦਾਰ੍ਥ ਜਿਸਕੇ ਭੀਤਰ ਸਮਾਯੇ ਹੁਏ
ਹੈਂ ਐਸੀ ਚਤੁਰਸ਼ਬ੍ਦਰਚਨਾਰੂਪ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ਼੍ਰੁਤਮੇਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਾਤ੍ਮਕ ਪਰਮਾਤ੍ਮਧ੍ਯਾਨਸ੍ਵਰੂਪ ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਮਣਾਦਿ
(ਸ਼ਿਖਰਿਣੀ)
ਅਸਾਰੇ ਸਂਸਾਰੇ ਕਲਿਵਿਲਸਿਤੇ ਪਾਪਬਹੁਲੇ
ਨ ਮੁਕ੍ਤਿ ਰ੍ਮਾਰ੍ਗੇਸ੍ਮਿਨ੍ਨਨਘਜਿਨਨਾਥਸ੍ਯ ਭਵਤਿ .
ਅਤੋਧ੍ਯਾਤ੍ਮਂ ਧ੍ਯਾਨਂ ਕਥਮਿਹ ਭਵੇਨ੍ਨਿਰ੍ਮਲਧਿਯਾਂ
ਨਿਜਾਤ੍ਮਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਂ ਭਵਭਯਹਰਂ ਸ੍ਵੀਕ੍ਰੁਤਮਿਦਮ੍ ..੨੬੪..
ਜਿਣਕਹਿਯਪਰਮਸੁਤ੍ਤੇ ਪਡਿਕਮਣਾਦਿਯ ਪਰੀਕ੍ਖਊਣ ਫੁ ਡਂ .
ਮੋਣਵ੍ਵਏਣ ਜੋਈ ਣਿਯਕਜ੍ਜਂ ਸਾਹਏ ਣਿਚ੍ਚਂ ..੧੫੫..
ਜਿਨਕਥਿਤਪਰਮਸੂਤ੍ਰੇ ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਮਣਾਦਿਕਂ ਪਰੀਕ੍ਸ਼ਯਿਤ੍ਵਾ ਸ੍ਫੁ ਟਮ੍ .
ਮੌਨਵ੍ਰਤੇਨ ਯੋਗੀ ਨਿਜਕਾਰ੍ਯਂ ਸਾਧਯੇਨ੍ਨਿਤ੍ਯਮ੍ ..੧੫੫..
ਇਹ ਹਿ ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਦਨ੍ਤਰ੍ਮੁਖਸ੍ਯ ਪਰਮਜਿਨਯੋਗਿਨਃ ਸ਼ਿਕ੍ਸ਼ਣਮਿਦਮੁਕ੍ਤ ਮ੍ .
ਸ਼੍ਰੀਮਦਰ੍ਹਨ੍ਮੁਖਾਰਵਿਨ੍ਦਵਿਨਿਰ੍ਗਤਸਮਸ੍ਤਪਦਾਰ੍ਥਗਰ੍ਭੀਕ੍ਰੁਤਚਤੁਰਸਨ੍ਦਰ੍ਭੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ਼੍ਰੁਤੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਿਸ਼੍ਚਯ-
ਨਯਾਤ੍ਮਕਪਰਮਾਤ੍ਮਧ੍ਯਾਨਾਤ੍ਮਕਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਮਣਪ੍ਰਭ੍ਰੁਤਿਸਤ੍ਕ੍ਰਿਯਾਂ ਬੁਦ੍ਧ੍ਵਾ ਕੇਵਲਂ ਸ੍ਵਕਾਰ੍ਯਪਰਃ
ਪੂਰਾ ਪਰਖ ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਮਣ ਆਦਿਕਕੋ ਪਰਮ-ਜਿਨਸੂਤ੍ਰਮੇਂ .
ਰੇ ਸਾਧਿਯੇ ਨਿਜ ਕਾਰ੍ਯ ਅਵਿਰਤ ਸਾਧੁ ! ਰਤ ਵ੍ਰਤ ਮੌਨਮੇਂ ..੧੫੫..

Page 311 of 388
PDF/HTML Page 338 of 415
single page version

ਸਤ੍ਕ੍ਰਿਯਾਕੋ ਜਾਨਕਰ, ਕੇਵਲ ਸ੍ਵਕਾਰ੍ਯਮੇਂ ਪਰਾਯਣ ਪਰਮਜਿਨਯੋਗੀਸ਼੍ਵਰਕੋ ਪ੍ਰਸ਼ਸ੍ਤ – ਅਪ੍ਰਸ਼ਸ੍ਤ
ਸਮਸ੍ਤ ਵਚਨਰਚਨਾਕੋ ਪਰਿਤ੍ਯਾਗਕਰ, ਸਰ੍ਵ ਸਂਗਕੀ ਆਸਕ੍ਤਿਕੋ ਛੋੜਕਰ ਅਕੇਲਾ ਹੋਕਰ,
ਮੌਨਵ੍ਰਤ ਸਹਿਤ, ਸਮਸ੍ਤ ਪਸ਼ੁਜਨੋਂ (ਪਸ਼ੁ ਸਮਾਨ ਅਜ੍ਞਾਨੀ ਮੂਰ੍ਖ ਮਨੁਸ਼੍ਯੋਂ ) ਦ੍ਵਾਰਾ ਨਿਨ੍ਦਾ ਕਿਯੇ ਜਾਨੇ
ਪਰ ਭੀ ❃
ਅਭਿਨ੍ਨ ਰਹਕਰ, ਨਿਜਕਾਰ੍ਯਕੋ — ਕਿ ਜੋ ਨਿਜਕਾਰ੍ਯ ਨਿਰ੍ਵਾਣਰੂਪੀ ਸੁਲੋਚਨਾਕੇ
ਸਮ੍ਭੋਗਸੌਖ੍ਯਕਾ ਮੂਲ ਹੈ ਉਸੇ — ਨਿਰਨ੍ਤਰ ਸਾਧਨਾ ਚਾਹਿਯੇ .
[ਅਬ ਇਸ ੧੫੫ਵੀਂ ਗਾਥਾਕੀ ਟੀਕਾ ਪੂਰ੍ਣ ਕਰਤੇ ਹੁਏ ਟੀਕਾਕਾਰ ਮੁਨਿਰਾਜ ਦੋ ਸ਼੍ਲੋਕ
ਕਹਤੇ ਹੈਂ : ]
[ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — ] ਆਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨੀ ਮੁਮੁਕ੍ਸ਼ੁ ਜੀਵ ਪਸ਼ੁਜਨਕ੍ਰੁਤ ਲੌਕਿਕ ਭਯਕੋ ਤਥਾ ਘੋਰ
ਸਂਸਾਰਕੀ ਕਰਨੇਵਾਲੀ ਪ੍ਰਸ਼ਸ੍ਤ - ਅਪ੍ਰਸ਼ਸ੍ਤ ਵਚਨਰਚਨਾਕੋ ਛੋੜਕਰ ਔਰ ਕਨਕ-ਕਾਮਿਨੀ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੀ
ਮੋਹਕੋ ਤਜਕਰ, ਮੁਕ੍ਤਿਕੇ ਲਿਯੇ ਸ੍ਵਯਂ ਅਪਨੇਸੇ ਅਪਨੇਮੇਂ ਹੀ ਅਵਿਚਲ ਸ੍ਥਿਤਿਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤੇ
ਹੈਂ .੨੬੫.
[ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — ] ਆਤ੍ਮਪ੍ਰਵਾਦਮੇਂ (ਆਤ੍ਮਪ੍ਰਵਾਦ ਨਾਮਕ ਸ਼੍ਰੁਤਮੇਂ ) ਕੁਸ਼ਲ ਐਸਾ
ਪਰਮਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨੀ ਮੁਨਿ ਪਸ਼ੁਜਨੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਕਿਯੇ ਜਾਨੇਵਾਲੇ ਭਯਕੋ ਛੋੜਕਰ ਔਰ ਉਸ (ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧ ) ਸਕਲ
ਪਰਮਜਿਨਯੋਗੀਸ਼੍ਵਰਃ ਪ੍ਰਸ਼ਸ੍ਤਾਪ੍ਰਸ਼ਸ੍ਤਸਮਸ੍ਤਵਚਨਰਚਨਾਂ ਪਰਿਤ੍ਯਜ੍ਯ ਨਿਖਿਲਸਂਗਵ੍ਯਾਸਂਗਂ ਮੁਕ੍ਤ੍ਵਾ
ਚੈਕਾਕੀਭੂਯ ਮੌਨਵ੍ਰਤੇਨ ਸਾਰ੍ਧਂ ਸਮਸ੍ਤਪਸ਼ੁਜਨੈਃ ਨਿਂਦ੍ਯਮਾਨੋਪ੍ਯਭਿਨ੍ਨਃ ਸਨ੍ ਨਿਜਕਾਰ੍ਯਂ
ਨਿਰ੍ਵਾਣਵਾਮਲੋਚਨਾਸਂਭੋਗਸੌਖ੍ਯਮੂਲਮਨਵਰਤਂ ਸਾਧਯੇਦਿਤਿ .
(ਮਂਦਾਕ੍ਰਾਂਤਾ)
ਹਿਤ੍ਵਾ ਭੀਤਿਂ ਪਸ਼ੁਜਨਕ੍ਰੁਤਾਂ ਲੌਕਿਕੀਮਾਤ੍ਮਵੇਦੀ
ਸ਼ਸ੍ਤਾਸ਼ਸ੍ਤਾਂ ਵਚਨਰਚਨਾਂ ਘੋਰਸਂਸਾਰਕਰ੍ਤ੍ਰੀਮ੍ .
ਮੁਕ੍ਤ੍ਵਾ ਮੋਹਂ ਕਨਕਰਮਣੀਗੋਚਰਂ ਚਾਤ੍ਮਨਾਤ੍ਮਾ
ਸ੍ਵਾਤ੍ਮਨ੍ਯੇਵ ਸ੍ਥਿਤਿਮਵਿਚਲਾਂ ਯਾਤਿ ਮੁਕ੍ਤ੍ਯੈ ਮੁਮੁਕ੍ਸ਼ੁਃ ..੨੬੫..
(ਵਸਂਤਤਿਲਕਾ)
ਭੀਤਿਂ ਵਿਹਾਯ ਪਸ਼ੁਭਿਰ੍ਮਨੁਜੈਃ ਕ੍ਰੁਤਾਂ ਤਂ
ਮੁਕ੍ਤ੍ਵਾ ਮੁਨਿਃ ਸਕਲਲੌਕਿਕਜਲ੍ਪਜਾਲਮ੍ .
ਆਤ੍ਮਪ੍ਰਵਾਦਕੁਸ਼ਲਃ ਪਰਮਾਤ੍ਮਵੇਦੀ
ਪ੍ਰਾਪ੍ਨੋਤਿ ਨਿਤ੍ਯਸੁਖਦਂ ਨਿਜਤਤ੍ਤ੍ਵਮੇਕਮ੍ ..੨੬੬..
❃ ਅਭਿਨ੍ਨ = ਛਿਨ੍ਨਭਿਨ੍ਨ ਹੁਏ ਬਿਨਾ; ਅਖਣ੍ਡਿਤ; ਅਚ੍ਯੁਤ .

Page 312 of 388
PDF/HTML Page 339 of 415
single page version

ਲੌਕਿਕ ਜਲ੍ਪਜਾਲਕੋ (ਵਚਨਸਮੂਹਕੋ ) ਤਜਕਰ, ਸ਼ਾਸ਼੍ਵਤਸੁਖਦਾਯਕ ਏਕ ਨਿਜ ਤਤ੍ਤ੍ਵਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ
ਹੋਤਾ ਹੈ .੨੬੬.
ਗਾਥਾ : ੧੫੬ ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਨਾਨਾਜੀਵਾਃ ] ਨਾਨਾ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਜੀਵ ਹੈਂ,
[ਨਾਨਾਕਰ੍ਮ ] ਨਾਨਾ ਪ੍ਰਕਾਰਕਾ ਕਰ੍ਮ ਹੈ; [ਨਾਨਾਵਿਧਾ ਲਬ੍ਧਿਃ ਭਵੇਤ੍ ] ਨਾਨਾ ਪ੍ਰਕਾਰਕੀ ਲਬ੍ਧਿ ਹੈ;
[ਤਸ੍ਮਾਤ੍ ] ਇਸਲਿਯੇ [ਸ੍ਵਪਰਸਮਯੈਃ ] ਸ੍ਵਸਮਯੋਂ ਤਥਾ ਪਰਸਮਯੋਂਕੇ ਸਾਥ (ਸ੍ਵਧਰ੍ਮਿਯੋਂ ਤਥਾ
ਪਰਧਰ੍ਮਿਯੋਂਕੇ ਸਾਥ ) [ਵਚਨਵਿਵਾਦਃ ] ਵਚਨਵਿਵਾਦ [ਵਰ੍ਜਨੀਯਃ ] ਵਰ੍ਜਨੇਯੋਗ੍ਯ ਹੈ .
ਟੀਕਾ : — ਯਹ, ਵਚਨਸਮ੍ਬਨ੍ਧੀ ਵ੍ਯਾਪਾਰਕੀ ਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕੇ ਹੇਤੁਕਾ ਕਥਨ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍
ਵਚਨਵਿਵਾਦ ਕਿਸਲਿਯੇ ਛੋੜਨੇਯੋਗ੍ਯ ਹੈ ਉਸਕਾ ਕਾਰਣ ਯਹਾਁ ਕਹਾ ਹੈ ) .
ਜੀਵ ਨਾਨਾ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਹੈਂ : ਮੁਕ੍ਤ ਹੈਂ ਔਰ ਅਮੁਕ੍ਤ, ਭਵ੍ਯ ਔਰ ਅਭਵ੍ਯ, ਸਂਸਾਰੀ — ਤ੍ਰਸ ਔਰ
ਸ੍ਥਾਵਰ . ਦ੍ਵੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯ, ਤ੍ਰੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯ, ਚਤੁਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਤਥਾ (ਪਂਚੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ) ਸਂਜ੍ਞੀ ਤਥਾ (ਪਂਚੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ) ਅਸਂਜ੍ਞੀ ਐਸੇ
ਭੇਦੋਂਕੇ ਕਾਰਣ ਤ੍ਰਸ ਜੀਵ ਪਾਁਚ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਹੈਂ . ਪ੍ਰੁਥ੍ਵੀ, ਪਾਨੀ, ਤੇਜ, ਵਾਯੁ ਔਰ ਵਨਸ੍ਪਤਿ ਯਹ (ਪਾਁਚ
ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ) ਸ੍ਥਾਵਰ ਜੀਵ ਹੈਂ . ਭਵਿਸ਼੍ਯ ਕਾਲਮੇਂ ਸ੍ਵਭਾਵ - ਅਨਨ੍ਤ - ਚਤੁਸ਼੍ਟਯਾਤ੍ਮਕ ਸਹਜਜ੍ਞਾਨਾਦਿ
ਗੁਣੋਂਰੂਪਸੇ ❃ਭਵਨਕੇ ਯੋਗ੍ਯ (ਜੀਵ ) ਵੇ ਭਵ੍ਯ ਹੈਂ; ਉਨਸੇ ਵਿਪਰੀਤ (ਜੀਵ ) ਵੇ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਅਭਵ੍ਯ
ਹੈਂ . ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮ, ਭਾਵਕਰ੍ਮ ਔਰ ਨੋਕਰ੍ਮ ਐਸੇ ਭੇਦੋਂਕੇ ਕਾਰਣ, ਅਥਵਾ (ਆਠ ) ਮੂਲ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤਿ ਔਰ
ਣਾਣਾਜੀਵਾ ਣਾਣਾਕਮ੍ਮਂ ਣਾਣਾਵਿਹਂ ਹਵੇ ਲਦ੍ਧੀ .
ਤਮ੍ਹਾ ਵਯਣਵਿਵਾਦਂ ਸਗਪਰਸਮਏਹਿਂ ਵਜ੍ਜਿਜ੍ਜੋ ..੧੫੬..
ਨਾਨਾਜੀਵਾ ਨਾਨਾਕਰ੍ਮ ਨਾਨਾਵਿਧਾ ਭਵੇਲ੍ਲਬ੍ਧਿਃ .
ਤਸ੍ਮਾਦ੍ਵਚਨਵਿਵਾਦਃ ਸ੍ਵਪਰਸਮਯੈਰ੍ਵਰ੍ਜਨੀਯਃ ..੧੫੬..
ਵਾਗ੍ਵਿਸ਼ਯਵ੍ਯਾਪਾਰਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਹੇਤੂਪਨ੍ਯਾਸੋਯਮ੍ .
ਜੀਵਾ ਹਿ ਨਾਨਾਵਿਧਾਃ ਮੁਕ੍ਤਾ ਅਮੁਕ੍ਤਾਃ, ਭਵ੍ਯਾ ਅਭਵ੍ਯਾਸ਼੍ਚ . ਸਂਸਾਰਿਣਃ ਤ੍ਰਸਾਃ ਸ੍ਥਾਵਰਾਃ;
ਦ੍ਵੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਤ੍ਰੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਚਤੁਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂਜ੍ਞ੍ਯਸਂਜ੍ਞਿਭੇਦਾਤ੍ ਪਂਚ ਤ੍ਰਸਾਃ, ਪ੍ਰੁਥਿਵ੍ਯਪ੍ਤੇਜੋਵਾਯੁਵਨਸ੍ਪਤਯਃ ਸ੍ਥਾਵਰਾਃ .
ਭਾਵਿਕਾਲੇ ਸ੍ਵਭਾਵਾਨਨ੍ਤਚਤੁਸ਼੍ਟਯਾਤ੍ਮਸਹਜਜ੍ਞਾਨਾਦਿਗੁਣੈਃ ਭਵਨਯੋਗ੍ਯਾ ਭਵ੍ਯਾਃ, ਏਤੇਸ਼ਾਂ ਵਿਪਰੀਤਾ
❃ ਭਵਨ = ਪਰਿਣਮਨ; ਹੋਨਾ ਸੋ .
ਹੈਂ ਜੀਵ ਨਾਨਾ, ਕਰ੍ਮ ਨਾਨਾ, ਲਬ੍ਧਿ ਨਾਨਾਵਿਧ ਕਹੀ .
ਅਤਏਵ ਹੀ ਨਿਜ - ਪਰ ਸਮਯਕੇ ਸਾਥ ਵਰ੍ਜਿਤ ਵਾਦ ਭੀ ..੧੫੬..

Page 313 of 388
PDF/HTML Page 340 of 415
single page version

(ਏਕ ਸੌ ਅੜਤਾਲੀਸ ) ਉਤ੍ਤਰ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤਿਰੂਪ ਭੇਦੋਂਕੇ ਕਾਰਣ, ਅਥਵਾ ਤੀਵ੍ਰਤਰ, ਤੀਵ੍ਰ, ਮਂਦ ਔਰ
ਮਂਦਤਰ ਉਦਯਭੇਦੋਂਕੇ ਕਾਰਣ, ਕਰ੍ਮ ਨਾਨਾ ਪ੍ਰਕਾਰਕਾ ਹੈ . ਜੀਵੋਂਕੋ ਸੁਖਾਦਿਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿਰੂਪ ਲਬ੍ਧਿ
ਕਾਲ, ਕਰਣ, ਉਪਦੇਸ਼, ਉਪਸ਼ਮ ਔਰ ਪ੍ਰਾਯੋਗ੍ਯਤਾਰੂਪ ਭੇਦੋਂਕੇ ਕਾਰਣ ਪਾਁਚ ਪ੍ਰਕਾਰਕੀ ਹੈ . ਇਸਲਿਯੇ
ਪਰਮਾਰ੍ਥਕੇ ਜਾਨਨੇਵਾਲੋਂਕੋ ਸ੍ਵਸਮਯੋਂ ਤਥਾ ਪਰਸਮਯੋਂਕੇ ਸਾਥ ਵਾਦ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ .
[ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ] ਜਗਤਮੇਂ ਜੀਵ, ਉਨਕੇ ਕਰ੍ਮ, ਉਨਕੀ ਲਬ੍ਧਿਯਾਁ ਆਦਿ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ
ਹੈਂ; ਇਸਲਿਯੇ ਸਰ੍ਵ ਜੀਵ ਸਮਾਨ ਵਿਚਾਰੋਂਕੇ ਹੋਂ ਐਸਾ ਹੋਨਾ ਅਸਮ੍ਭਵ ਹੈ . ਇਸਲਿਯੇ ਪਰ ਜੀਵੋਂਕੋ
ਸਮਝਾ ਦੇਨੇਕੀ ਆਕੁਲਤਾ ਕਰਨਾ ਯੋਗ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ . ਸ੍ਵਾਤ੍ਮਾਵਲਮ੍ਬਨਰੂਪ ਨਿਜ ਹਿਤਮੇਂ ਪ੍ਰਮਾਦ ਨ
ਹੋ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਰਹਨਾ ਹੀ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯ ਹੈ . ]
[ਅਬ ਇਸ ੧੫੬ਵੀਂ ਗਾਥਾਕੀ ਟੀਕਾ ਪੂਰ੍ਣ ਕਰਤੇ ਹੁਏ ਟੀਕਾਕਾਰ ਮੁਨਿਰਾਜ ਸ਼੍ਲੋਕ
ਕਹਤੇ ਹੈਂ : ]
[ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — ] ਜੀਵੋਂਕੇ, ਸਂਸਾਰਕੇ ਕਾਰਣਭੂਤ ਐਸੇ (ਤ੍ਰਸ, ਸ੍ਥਾਵਰ ਆਦਿ ) ਬਹੁਤ
ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਭੇਦ ਹੈਂ; ਇਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਸਦਾ ਜਨ੍ਮਕਾ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਕਰ੍ਮ ਭੀ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰਕਾ ਹੈ;
ਯਹ ਲਬ੍ਧਿ ਭੀ ਵਿਮਲ ਜਿਨਮਾਰ੍ਗਮੇਂ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰਕੀ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਸ੍ਵਸਮਯੋਂ ਔਰ
ਪਰਸਮਯੋਂਕੇ ਸਾਥ ਵਚਨਵਿਵਾਦ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ .੨੬੭.
ਹ੍ਯਭਵ੍ਯਾਃ . ਕਰ੍ਮ ਨਾਨਾਵਿਧਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਭਾਵਨੋਕਰ੍ਮਭੇਦਾਤ੍, ਅਥਵਾ ਮੂਲੋਤ੍ਤਰਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤਿਭੇਦਾਚ੍ਚ, ਅਥ
ਤੀਵ੍ਰਤਰਤੀਵ੍ਰਮਂਦਮਂਦਤਰੋਦਯਭੇਦਾਦ੍ਵਾ . ਜੀਵਾਨਾਂ ਸੁਖਾਦਿਪ੍ਰਾਪ੍ਤੇਰ੍ਲਬ੍ਧਿਃ ਕਾਲਕਰਣੋਪਦੇਸ਼ੋਪਸ਼ਮ-
ਪ੍ਰਾਯੋਗ੍ਯਤਾਭੇਦਾਤ੍ ਪਞ੍ਚਧਾ . ਤਤਃ ਪਰਮਾਰ੍ਥਵੇਦਿਭਿਃ ਸ੍ਵਪਰਸਮਯੇਸ਼ੁ ਵਾਦੋ ਨ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯ ਇਤਿ .
(ਸ਼ਿਖਰਿਣੀ)
ਵਿਕਲ੍ਪੋ ਜੀਵਾਨਾਂ ਭਵਤਿ ਬਹੁਧਾ ਸਂਸ੍ਰੁਤਿਕਰਃ
ਤਥਾ ਕਰ੍ਮਾਨੇਕਵਿਧਮਪਿ ਸਦਾ ਜਨ੍ਮਜਨਕਮ੍ .
ਅਸੌ ਲਬ੍ਧਿਰ੍ਨਾਨਾ ਵਿਮਲਜਿਨਮਾਰ੍ਗੇ ਹਿ ਵਿਦਿਤਾ
ਤਤਃ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯਂ ਨੋ ਸ੍ਵਪਰਸਮਯੈਰ੍ਵਾਦਵਚਨਮ੍ ..੨੬੭..
ਲਦ੍ਧੂਣਂ ਣਿਹਿ ਏਕ੍ਕੋ ਤਸ੍ਸ ਫਲਂ ਅਣੁਹਵੇਇ ਸੁਜਣਤ੍ਤੇ .
ਤਹ ਣਾਣੀ ਣਾਣਣਿਹਿਂ ਭੁਂਜੇਇ ਚਇਤ੍ਤੁ ਪਰਤਤ੍ਤਿਂ ..੧੫੭..
ਨਿਧਿ ਪਾ ਮਨੁਜ ਤਤ੍ਫਲ ਵਤਨਮੇਂ ਗੁਪ੍ਤ ਰਹ ਜ੍ਯੋਂ ਭੋਗਤਾ .
ਤ੍ਯੋਂ ਛੋੜ ਪਰਜਨਸਂਗ ਜ੍ਞਾਨੀ ਜ੍ਞਾਨ ਨਿਧਿਕੋ ਭੋਗਤਾ ..੧੫੭..