atra niyamashabdasya sAratvapratipAdanadvAreN svabhAvaratnatrayasvarUpamukta m .
ya sahajaparamapAriNAmikabhAvasthita svabhAvAnantachatuShTayAtmaka shuddhagnAnachetanA- pariNAma sa niyama . niyamen cha nishchayen yatkAryan prayojanasvarUpan gnAnadarshanachAritram . gnAnan tAvat teShu triShu paradravyaniravalambatven nisheShatontarmukhayogashakte : sakAshAt nij-
gAthA : 3 anvayArtha : — [sa niyama ] niyam arthAt [niyamen cha ] niyamase (nishchit) [yat kAryan ] jo karaneyogya ho vah arthAt [gnAnadarshanachAritram ] gnAnadarshanachAritra . [viparItaparihArArthan ] viparItake parihAr hetuse (gnAnadarshanachAritrase viruddha bhAvonkA tyAg karaneke liye) [khalu ] vAstavamen [sAram iti vachanam ] ‘sAr’ aisA vachan [bhaNitam ] kahA hai
TIkA : — yahAn (is gAthAmen), ‘niyam’ shabdako ‘sAr’ shabda kyon lagAyA hai usake pratipAdan dvArA svabhAvaratnatrayakA svarUp kahA hai .
jo sahaj 1param pAriNAmik bhAvase sthit, svabhAv-anantachatuShTayAtmak nishchayase (nishchit) jo karaneyogya — prayojanasvarUp — ho vah arthAt gnAnadarshanachAritra . un tInommense pratyekakA svarUp kahA jAtA hai : (1) paradravyakA avalamban liye binA
nirapekSha ekarUp hai aur dravyArthik nayakA viShay hai . [visheShake liye hindI samayasAr gA0 320
shrI jayasenAchAryadevakI sanskRit TIkA aur bRuhadadravyasangrah gAthA 13 kI TIkA dekho .]
liye nahIn hai aur paryAyArthik nayakA viShay nahIn hai; yah shuddhagnAnachetanApariNAm to utpAdavyayanirapekSha ekarUp hai aur dravyArthik nayakA viShay hai .
[kAraNaniyamake Ashrayase kAryaniyam pragaT hotA hai .]
8 ]
2shuddhagnAnachetanApariNAm so 3niyam ( – kAraNaniyam) hai . niyam ( – kAryaniyam) arthAt
1- is param pAriNAmik bhAvamen ‘pAriNAmik’ shabda hone par bhI vah utpAdavyayarUp pariNAmako sUchit
2- isa shuddhagnAnachetanApariNAmamen ‘pariNAm’ shabda hone par bhI vah utpAdavyayarUp pariNAmako sUchit karaneke
3- yah niyam so kAraNaniyam hai, kyonki vah samyaggnAnadarshanachAritrarUp kAryaniyamakA kAraN hai .