kahAnajainashAstramAlA ]jIv adhikAr[ 41 palyopamAyuSha . ratnasharkarAvAlukApankadhUmatamomahAtamaprabhAbhidhAnasaptapRithvInAn bhedAnnArakajIvA saptadhA bhavanti . prathamanarakasya nArakA hyekasAgaropamAyuSha . dvitIyanarakasya nArakA trisAgaropamAyuSha . tRutIyasya sapta . chaturthasya dash . panchamasya saptadash . ShaShThasya dvAvinshati . saptamasya trayastrinshat . ath vistarabhayAt sankShepeNochyate . tiryanycha sUkShmaikendriyaparyAptakA- paryAptakabAdaraikendriyaparyAptakAparyAptakadvIndriyaparyAptakAparyAptakatrIndriyaparyAptakAparyAptak- chaturindriyaparyAptakAparyAptakAsangnipanchendriyaparyAptakAparyAptakasangnipanchendriyaparyAptakAparyAptakabhedA- chchaturdashabhedA bhavanti . bhAvanavyantarajyotikalpavAsikabhedAddevAshchaturNikAyA . eteShAn chaturgati- jIvabhedAnAn bhedo lokavibhAgAbhidhAnaparamAgame draShTavya . ihAtmasvarUpaprarUpaNAntarAyaheturiti manuShya Arya nAmako dhAraN karate hain; jaghanya, madhyam athavA uttam kShetramen rahanevAle hain aur ek palyopam, do palyopam athavA tIn palyopamakI AyuvAle hain .
ratnaprabhA, sharkarAprabhA, bAlukAprabhA, pankaprabhA, dhUmaprabhA, tamaprabhA aur mahAtamaprabhA nAmakI sAt pRithvIke bhedonke kAraN nArak jIv sAt prakArake hain . pahale narakake nArakI ek sAgaropamakI AyuvAle hain, dUsare narakake nArakI tIn sAgaropamakI AyuvAle hain . tIsare narakake nArakI sAt sAgaropamakI AyuvAle hain, chauthe narakake nArakI das sAgaropam, pAnchaven narakake satrah sAgaropam, chhaThaven narakake bAIs sAgaropam aur sAtaven narakake nArakI tetIs sAgaropamakI AyuvAle hain .
ab vistArake bhayake kAraN sankShepase kahA jAtA hai : —
tiryanchonke chaudah bhed hain : (1-2) sUkShma ekendriy paryApta aur aparyApta, (3-4) bAdar ekendriy paryApta aur aparyApta, (5-6) dvIndriy paryApta aur aparyApta, (7-8) trIndriy paryApta aur aparyApta, (9-10) chaturindriy paryApta aur aparyApta, (11-12) asangnI panchendriy paryApta aur aparyApta, (13-14) sangnI panchendriy paryApta aur aparyApta .
devonke chAr nikAy (samUh) hain : (1) bhavanavAsI, (2) vyantar, (3) jyotiShka aur (4) kalpavAsI .
in chAr gatike jIvonke bhedonke bhed lokavibhAg nAmak paramAgamamen dekh len . yahAn (is paramAgamamen) AtmasvarUpake nirUpaNamen antarAyakA hetu hogA isaliye sUtrakartA pUrvAchAryamahArAjane (ve visheSh bhed) nahIn kahe hain .