અજીવદ્રવ્યવ્યાખ્યાનોપસંહારોયમ્ .
તેષુ મૂલપદાર્થેષુ પુદ્ગલસ્ય મૂર્તત્વમ્, ઇતરેષામમૂર્તત્વમ્ . જીવસ્ય ચેતનત્વમ્, ઇતરેષામચેતનત્વમ્ . સ્વજાતીયવિજાતીયબન્ધાપેક્ષયા જીવપુદ્ગલયોરશુદ્ધત્વમ્, ધર્માદીનાં ચતુર્ણાં વિશેષગુણાપેક્ષયા શુદ્ધત્વમેવેતિ .
વદનસરસિજાતે યસ્ય ભવ્યોત્તમસ્ય .
લસતિ નિશિતબુદ્ધેઃ કિં પુનશ્ચિત્રમેતત્ ..૫૩..
ગાથા : ૩૭ અન્વયાર્થ : — [પુદ્ગલદ્રવ્યં ] પુદ્ગલદ્રવ્ય [મૂર્તં ] મૂર્ત હૈ, [શેષાણિ ] શેષ દ્રવ્ય [મૂર્તિવિરહિતાનિ ] મૂર્તત્વ રહિત [ભવન્તિ ] હૈં; [જીવઃ ] જીવ [ચૈતન્યભાવઃ ] ચૈતન્યભાવવાલા હૈ, [શેષાણિ ] શેષ દ્રવ્ય [ચૈતન્યગુણવર્જિતાનિ ] ચૈતન્યગુણ રહિત હૈં .
ટીકા : — યહ, અજીવદ્રવ્ય સમ્બન્ધી કથનકા ઉપસંહાર હૈ .
ઉન (પૂર્વોક્ત) મૂલ પદાર્થોંમેં પુદ્ગલ મૂર્ત હૈ, શેષ અમૂર્ત હૈં; જીવ ચેતન હૈ, શેષ અચેતન હૈં; સ્વજાતીય ઔર વિજાતીય બન્ધનકી અપેક્ષાસે જીવ તથા પુદ્ગલકો (બન્ધદશામેં) અશુદ્ધપના હોતા હૈ, ધર્માદિ ચાર પદાર્થોંકો વિશેષગુણકી અપેક્ષાસે (સદા) શુદ્ધપના હી હૈ .
[અબ ઇસ અજીવ અધિકારકી અન્તિમ ગાથાકી ટીકા પૂર્ણ કરતે હુએ ટીકાકાર મુનિરાજ શ્રી પદ્મપ્રભમલધારિદેવ શ્લોક કહતે હૈં : ]
[શ્લોેકાર્થ : — ] ઇસપ્રકાર લલિત પદોંકી પંક્તિ જિસ ભવ્યોત્તમકે મુખારવિંદમેં સદા શોભતી હૈ, ઉસ તીક્ષ્ણ બુદ્ધિવાલે પુરુષકે હૃદયકમલમેં શીઘ્ર સમયસાર ( – શુદ્ધ આત્મા) પ્રકાશિત હોતા હૈ . ઔર ઇસમેં આશ્ચર્ય ક્યા હૈ .૫૩.