ચતુર્ણાં વિભાવસ્વભાવાનાં સ્વરૂપકથનદ્વારેણ પંચમભાવસ્વરૂપાખ્યાનમેતત્ .
કર્મણાં ક્ષયે ભવઃ ક્ષાયિકભાવઃ . કર્મણાં ક્ષયોપશમે ભવઃ ક્ષાયોપશમિકભાવઃ . કર્મણામુદયે ભવઃ ઔદયિકભાવઃ . કર્મણામુપશમે ભવઃ ઔપશમિક ભાવઃ . સકલકર્મોપાધિ- વિનિર્મુક્ત : પરિણામે ભવઃ પારિણામિકભાવઃ . એષુ પંચસુ તાવદૌપશમિકભાવો દ્વિવિધઃ, ક્ષાયિકભાવશ્ચ નવવિધઃ, ક્ષાયોપશમિકભાવોઽષ્ટાદશભેદઃ, ઔદયિકભાવ એકવિંશતિભેદઃ, પારિણામિકભાવસ્ત્રિભેદઃ . અથૌપશમિકભાવસ્ય ઉપશમસમ્યક્ત્વમ્ ઉપશમચારિત્રમ્ ચ . ક્ષાયિકભાવસ્ય ક્ષાયિકસમ્યક્ત્વં, યથાખ્યાતચારિત્રં, કેવલજ્ઞાનં કેવલદર્શનં ચ, અન્તરાય-
ગાથા : ૪૧ અન્વયાર્થ : — [ન ક્ષાયિકભાવસ્થાનાનિ ] જીવકો ક્ષાયિકભાવકે સ્થાન નહીં હૈં, [ન ક્ષયોપશમસ્વભાવસ્થાનાનિ વા ] ક્ષયોપશમસ્વભાવકે સ્થાન નહીં હૈં, [ઔદયિકભાવસ્થાનાનિ ] ઔદયિકભાવકે સ્થાન નહીં હૈં [વા ] અથવા [ન ઉપશમસ્વભાવસ્થાનાનિ ] ઉપશમસ્વભાવકે સ્થાન નહીં હૈં .
ટીકા : — ચાર વિભાવસ્વભાવોંકે સ્વરૂપકથન દ્વારા પંચમભાવકે સ્વરૂપકા યહ કથન હૈ .
૧કર્મોંકા ક્ષય હોનેપર જો ભાવ હો વહ ક્ષાયિકભાવ હૈ . કર્મોંકા ક્ષયોપશમ હોનેપર જો ભાવ હો વહ ક્ષાયોપશમિકભાવ હૈ . કર્મોંકા ઉદય હોનેપર જો ભાવ હો વહ ઔદયિકભાવ હૈ . કર્મોંકા ઉપશમ હોનેપર જો ભાવ હો વહ ઔપશમિકભાવ હૈ . સકલ કર્મોપાધિસે વિમુક્ત ઐસા, પરિણામસે જો ભાવ હો વહ પારિણામિકભાવ હૈ .
ઇન પાઁચ ભાવોંમેં, ઔપશમિકભાવકે દો ભેદ હૈં, ક્ષાયિકભાવકે નૌ ભેદ હૈં, ક્ષાયોપશમિકભાવકે અઠારહ ભેદ હૈં, ઔદયિકભાવકે ઇક્કીસ ભેદ હૈં, પારિણામિકભાવકે તીન ભેદ હૈં .
અબ, ઔપશમિકભાવકે દો ભેદ ઇસપ્રકાર હૈં : ઉપશમસમ્યક્ત્વ ઔર ઉપશમચારિત્ર .
ક્ષાયિકભાવકે નૌ ભેદ ઇસપ્રકાર હૈં : ક્ષાયિકસમ્યક્ત્વ, યથાખ્યાતચારિત્ર, કેવલજ્ઞાન
૧કર્મોંકા ક્ષય હોનેપર = કર્મોંકે ક્ષયમેં; કર્મક્ષયકે સદ્ભાવમેં . [વ્યવહારસે કર્મક્ષયકી અપેક્ષા જીવકે