અત્રોપયોગલક્ષણમુક્ત મ્ .
આત્મનશ્ચૈતન્યાનુવર્તી પરિણામઃ સ ઉપયોગઃ . અયં ધર્મઃ . જીવો ધર્મી . અનયોઃ સમ્બન્ધઃ પ્રદીપપ્રકાશવત્ . જ્ઞાનદર્શનવિકલ્પેનાસૌ દ્વિવિધઃ . અત્ર જ્ઞાનોપયોગોઽપિ સ્વભાવ- વિભાવભેદાદ્ દ્વિવિધો ભવતિ . ઇહ હિ સ્વભાવજ્ઞાનમ્ અમૂર્તમ્ અવ્યાબાધમ્ અતીન્દ્રિયમ્ અવિનશ્વરમ્ . તચ્ચ કાર્યકારણરૂપેણ દ્વિવિધં ભવતિ . કાર્યં તાવત્ સકલવિમલકેવલજ્ઞાનમ્ . તસ્ય કારણં પરમપારિણામિકભાવસ્થિતત્રિકાલનિરુપાધિરૂપં સહજજ્ઞાનં સ્યાત્ . કેવલં વિભાવ- રૂપાણિ જ્ઞાનાનિ ત્રીણિ કુમતિકુશ્રુતવિભઙ્ગભાઞ્જિ ભવન્તિ . એતેષામ્ ઉપયોગભેદાનાં જ્ઞાનાનાં ભેદો વક્ષ્યમાણસૂત્રયોર્દ્વયોર્બોદ્ધવ્ય ઇતિ .
ગાથા : ૧૦ અન્વયાર્થ : — [જીવઃ ] જીવ [ઉપયોગમયઃ ] ઉપયોગમય હૈ . [ઉપયોગઃ ] ઉપયોગ [જ્ઞાનદર્શનં ભવતિ ] જ્ઞાન ઔર દર્શન હૈ . [જ્ઞાનોપયોગઃ દ્વિવિધઃ ] જ્ઞાનોપયોગ દો પ્રકારકા હૈ : [સ્વભાવજ્ઞાનં ] સ્વભાવજ્ઞાન ઔર [વિભાવજ્ઞાનમ્ ઇતિ ] વિભાવજ્ઞાન . ટીકા : — યહાઁ (ઇસ ગાથામેં) ઉપયોગકા લક્ષણ કહા હૈ .
આત્માકા ચૈતન્ય-અનુવર્તી (ચૈતન્યકા અનુસરણ કરકે વર્તનેવાલા) પરિણામ સો ઉપયોગ હૈ . ઉપયોગ ધર્મ હૈ, જીવ ધર્મી હૈ . દીપક ઔર પ્રકાશ જૈસા ઉનકા સમ્બન્ધ હૈ . જ્ઞાન ઔર દર્શનકે ભેદસે યહ ઉપયોગ દો પ્રકારકા હૈ (અર્થાત્ ઉપયોગકે દો પ્રકાર હૈં : જ્ઞાનોપયોગ ઔર દર્શનોપયોગ) . ઇનમેં જ્ઞાનોપયોગ ભી સ્વભાવ ઔર વિભાવકે ભેદકે કારણ દો પ્રકારકા હૈ (અર્થાત્ જ્ઞાનોપયોગકે ભી દો પ્રકાર હૈં : સ્વભાવજ્ઞાનોપયોગ ઔર વિભાવજ્ઞાનોપયોગ) . ઉનમેં સ્વભાવજ્ઞાન અમૂર્ત, અવ્યાબાધ, અતીન્દ્રિય ઔર અવિનાશી હૈ; વહ ભી કાર્ય ઔર કારણરૂપસે દો પ્રકારકા હૈ (અર્થાત્ સ્વભાવજ્ઞાનકે ભી દો પ્રકાર હૈં : કાર્યસ્વભાવજ્ઞાન ઔર કારણસ્વભાવજ્ઞાન) . કાર્ય તો સકલવિમલ (સર્વથા નિર્મલ) કેવલજ્ઞાન હૈ ઔર ઉસકા કારણ પરમ પારિણામિકભાવસે સ્થિત ત્રિકાલનિરુપાધિક સહજજ્ઞાન હૈ . કેવલ વિભાવરૂપ જ્ઞાન તીન હૈં : કુમતિ, કુશ્રુત ઔર વિભઙ્ગ .
ઇસ ઉપયોગકે ભેદરૂપ જ્ઞાનકે ભેદ, અબ કહે જાનેવાલે દો સૂત્રોં દ્વારા (૧૧ ઔર
[ભાવાર્થઃ — ચૈતન્યાનુવિધાયી પરિણામ વહ ઉપયોગ હૈ . ઉપયોગ દો પ્રકારકા હૈ :
૧૨વીં ગાથા દ્વારા) જાનના .