ઇહ હિ નયદ્વયસ્ય સફલત્વમુક્ત મ્ .
દ્વૌ હિ નયૌ ભગવદર્હત્પરમેશ્વરેણ પ્રોક્તૌ, દ્રવ્યાર્થિકઃ પર્યાયાર્થિકશ્ચેતિ . દ્રવ્યમેવાર્થઃ પ્રયોજનમસ્યેતિ દ્રવ્યાર્થિકઃ . પર્યાય એવાર્થઃ પ્રયોજનમસ્યેતિ પર્યાયાર્થિકઃ . ન ખલુ એકનયા- યત્તોપદેશો ગ્રાહ્યઃ, કિન્તુ તદુભયનયાયત્તોપદેશઃ . સત્તાગ્રાહકશુદ્ધદ્રવ્યાર્થિકનયબલેન પૂર્વોક્ત - વ્યઞ્જનપર્યાયેભ્યઃ સકાશાન્મુક્તામુક્ત સમસ્તજીવરાશયઃ સર્વથા વ્યતિરિક્તા એવ . કુતઃ ? ‘‘સવ્વે સુદ્ધા હુ સુદ્ધણયા’’ ઇતિ વચનાત્ . વિભાવવ્યંજનપર્યાયાર્થિકનયબલેન તે સર્વે જીવાસ્સંયુક્તા ભવન્તિ . કિંચ સિદ્ધાનામર્થપર્યાયૈઃ સહ પરિણતિઃ, ન પુનર્વ્યંજનપર્યાયૈઃ સહ પરિણતિરિતિ . કુતઃ ? સદા નિરંજનત્વાત્ . સિદ્ધાનાં સદા નિરંજનત્વે સતિ તર્હિ દ્રવ્યાર્થિકપર્યાયાર્થિકનયાભ્યામ્ [પૂર્વભણિતપર્યાયાત્ ] પૂર્વકથિત પર્યાયસે [વ્યતિરિક્તાઃ] ❃વ્યતિરિક્ત હૈ; [પર્યાયનયેન] પર્યાયનયસે [જીવાઃ ] જીવ [સંયુક્તાઃ ભવન્તિ ] ઉસ પર્યાયસે સંયુક્ત હૈં . [દ્વાભ્યામ્ ] ઇસપ્રકાર જીવ દોનોં નયોંસે સંયુક્ત હૈં . ટીકા : — યહાઁ દોનોં નયોંકા સફલપના કહા હૈ .
ભગવાન અર્હત્ પરમેશ્વરને દો નય કહે હૈં : દ્રવ્યાર્થિક ઔર પર્યાયાર્થિક . દ્રવ્ય હી જિસકા અર્થ અર્થાત્ પ્રયોજન હૈ વહ દ્રવ્યાર્થિક હૈ ઔર પર્યાય હી જિસકા અર્થ અર્થાત્ પ્રયોજન હૈ વહ પર્યાયાર્થિક હૈ . એક નયકા અવલમ્બન લેનેવાલા ઉપદેશ ગ્રહણ કરનેયોગ્ય નહીં હૈ કિન્તુ ઉન દોનોં નયોંકા અવલમ્બન લેનેવાલા ઉપદેશ ગ્રહણ કરનેયોગ્ય હૈ . સત્તાગ્રાહક ( – દ્રવ્યકી સત્તાકો હી ગ્રહણ કરનેવાલે) શુદ્ધ દ્રવ્યાર્થિક નયકે બલસે પૂર્વોક્ત વ્યંજનપર્યાયોંસે મુક્ત તથા અમુક્ત ( – સિદ્ધ તથા સંસારી) સમસ્ત જીવરાશિ સર્વથા વ્યતિરિક્ત હી હૈ . ક્યોં ? ‘‘સવ્વે સુદ્ધા હુ સુદ્ધણયા (શુદ્ધનયસે સર્વ જીવ વાસ્તવમેં શુદ્ધ હૈં )’’ ઐસા (શાસ્ત્રકા) વચન હોનેસે . વિભાવવ્યંજનપર્યાયાર્થિક નયકે બલસે વે સર્વ જીવ (પૂર્વોક્ત વ્યંજનપર્યાયોંસે) સંયુક્ત હૈં . વિશેષ ઇતના કિ — સિદ્ધ જીવોંકે અર્થપર્યાયોં સહિત પરિણતિ હૈ, પરન્તુ વ્યંજનપર્યાયોં સહિત પરિણતિ નહીં હૈ . ક્યોં ? સિદ્ધ જીવ સદા નિરંજન હોનેસે . (પ્રશ્ન : — ) યદિ સિદ્ધ જીવ સદા નિરંજન હૈં તો સર્વ જીવ દ્રવ્યાર્થિક તથા પર્યાયાર્થિક દોનોં નયોંસે સંયુક્ત હૈં (અર્થાત્ સર્વ જીવોંકો દોનોં નય લાગૂ હોતે હૈં ) ઐસા સૂત્રાર્થ (ગાથાકા અર્થ) વ્યર્થ સિદ્ધ હોતા હૈ . (ઉત્તર : — વ્યર્થ સિદ્ધ નહીં હોતા ક્યોંકિ — ) નિગમ અર્થાત્
૪૬ ]