કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા ]જીવ અધિકાર[ ૪૭ દ્વાભ્યામ્ સંયુક્તાઃ સર્વે જીવા ઇતિ સૂત્રાર્થો વ્યર્થઃ . નિગમો વિકલ્પઃ, તત્ર ભવો નૈગમઃ . સ ચ નૈગમનયસ્તાવત્ ત્રિવિધઃ, ભૂતનૈગમઃ વર્તમાનનૈગમઃ ભાવિનૈગમશ્ચેતિ . અત્ર ભૂતનૈગમનયાપેક્ષયા ભગવતાં સિદ્ધાનામપિ વ્યંજનપર્યાયત્વમશુદ્ધત્વં ચ સંભવતિ . પૂર્વકાલે તે ભગવન્તઃ સંસારિણ ઇતિ વ્યવહારાત્ . કિં બહુના, સર્વે જીવા નયદ્વયબલેન શુદ્ધાશુદ્ધા ઇત્યર્થઃ .
જિનવચસિ રમન્તે યે સ્વયં વાન્તમોહાઃ .
રનવમનયપક્ષાક્ષુણ્ણમીક્ષન્ત એવ .’’
તથા હિ — વિકલ્પ; ઉસમેં હો વહ ❃નૈગમ . વહ નૈગમનય તીન પ્રકારકા હૈ; ભૂત નૈગમ, વર્તમાન નૈગમ ઔર ભાવી નૈગમ . યહાઁ ભૂત નૈગમનયકી અપેક્ષાસે ભગવન્ત સિદ્ધોંકો ભી વ્યંજનપર્યાયવાનપના ઔર અશુદ્ધપના સમ્ભવિત હોતા હૈ, ક્યોંકિ પૂર્વકાલમેં વે ભગવન્ત સંસારી થે ઐસા વ્યવહાર હૈ . બહુ કથનસે ક્યા ? સર્વ જીવ દો નયોંકે બલસે શુદ્ધ તથા અશુદ્ધ હૈં ઐસા અર્થ હૈ .
ઇસીપ્રકાર (આચાર્યદેવ) શ્રીમદ્અમૃતચન્દ્રસૂરિને (શ્રી સમયસારકી આત્મખ્યાતિ નામક ટીકામેં ચૌથે શ્લોક દ્વારા) કહા હૈ કિ : —
‘‘[શ્લોેકાર્થ : — ] દોનોં નયોંકે વિરોધકો નષ્ટ કરનેવાલે, સ્યાત્પદસે અડિકત જિનવચનમેં જો પુરુષ રમતે હૈં, વે સ્વયમેવ મોહકા વમન કરકે, અનૂતન ( – અનાદિ) ઔર કુનયકે પક્ષસે ખણ્ડિત ન હોનેવાલી ઐસી ઉત્તમ પરમજ્યોતિકો — સમયસારકો — શીઘ્ર દેખતે હી હૈં .’’
ઔર (ઇસ જીવ અધિકારકી અન્તિમ ગાથાકી ટીકા પૂર્ણ કરતે હુએ ટીકાકાર ❃
વર્તમાનવત્ સંકલ્પિત કરે (અથવા કહે), અથવા કિંચિત્ નિષ્પન્નતાયુક્ત ઔર કિંચિત્ અનિષ્પન્નતાયુક્ત
વર્તમાન પર્યાયકો સર્વનિષ્પન્નવત્ સંકલ્પિત કરે (અથવા કહે), ઉસ જ્ઞાનકો (અથવા વચનકો) નૈગમનય
કહતે હૈં .