સતિ ન ચ પરમાણોઃ સ્કન્ધપર્યાયશબ્દઃ .
ન ચ ભવતિ યથેયં સોઽપિ નિત્યં તથૈવ ..૪૨..
પોગ્ગલદવ્વં ઉચ્ચઇ પરમાણૂ ણિચ્છએણ ઇદરેણ .
પુદ્ગલદ્રવ્યવ્યાખ્યાનોપસંહારોઽયમ્ .
સ્વભાવશુદ્ધપર્યાયાત્મકસ્ય પરમાણોરેવ પુદ્ગલદ્રવ્યવ્યપદેશઃ શુદ્ધનિશ્ચયેન . ઇતરેણ વ્યવહારનયેન વિભાવપર્યાયાત્મનાં સ્કન્ધપુદ્ગલાનાં પુદ્ગલત્વમુપચારતઃ સિદ્ધં ભવતિ .
[શ્લોેકાર્થ : — ] (પરમાણુ) પરપરિણતિસે દૂર શુદ્ધપર્યાયરૂપ હોનેસે પરમાણુકો સ્કન્ધપર્યાયરૂપ શબ્દ નહીં હોતા; જિસપ્રકાર ભગવાન જિનનાથમેં કામદેવકી વાર્તા નહીં હોતી, ઉસીપ્રકાર પરમાણુ ભી સદા અશબ્દ હી હોતા હૈ (અર્થાત્ પરમાણુકો ભી કભી શબ્દ નહીં હોતા) .૪૨.
ગાથા : ૨૯ અન્વયાર્થ : — [નિશ્ચયેન ] નિશ્ચયસે [પરમાણુઃ ] પરમાણુકો [પુદ્ગલ- દ્રવ્યમ્ ] ‘પુદ્ગલદ્રવ્ય’ [ઉચ્યતે ] કહા જાતા હૈ [પુનઃ ] ઔર [ઇતરેણ ] વ્યવહારસે [સ્કન્ધસ્ય ] સ્કન્ધકો [પુદ્ગલદ્રવ્યમ્ ઇતિ વ્યપદેશઃ ] ‘પુદ્ગલદ્રવ્ય’ ઐસા નામ [ભવતિ ] હોતા હૈ .
ટીકા : — યહ, પુદ્ગલદ્રવ્યકે કથનકા ઉપસંહાર હૈ .
શુદ્ધનિશ્ચયનયસે સ્વભાવશુદ્ધપર્યાયાત્મક પરમાણુકો હી ‘પુદ્ગલદ્રવ્ય’ ઐસા નામ હોતા હૈ . અન્ય ઐસે વ્યવહારનયસે વિભાવપર્યાયાત્મક સ્કન્ધપુદ્ગલોંકો પુદ્ગલપના ઉપચાર દ્વારા