ધર્માધર્માકાશાનાં સંક્ષેપોક્તિ રિયમ્ .
અયં ધર્માસ્તિકાયઃ સ્વયં ગતિક્રિયારહિતઃ દીર્ઘિકોદકવત્ . સ્વભાવગતિક્રિયા- પરિણતસ્યાયોગિનઃ પંચહ્રસ્વાક્ષરોચ્ચારણમાત્રસ્થિતસ્ય ભગવતઃ સિદ્ધનામધેયયોગ્યસ્ય ષટ્કાપક્રમ- વિમુક્ત સ્ય મુક્તિ વામલોચનાલોચનગોચરસ્ય ત્રિલોકશિખરિશેખરસ્ય અપહસ્તિતસમસ્તક્લેશા- વાસપંચવિધસંસારસ્ય પંચમગતિપ્રાન્તસ્ય સ્વભાવગતિક્રિયાહેતુઃ ધર્મઃ, અપિ ચ ષટ્કાપક્રમ-
ગાથા : ૩૦ અન્વયાર્થ : — [ધર્મઃ ] ધર્મ [જીવપુદ્ગલાનાં ] જીવ-પુદ્ગલોંકો [ગમનનિમિત્તઃ ] ગમનકા નિમિત્ત હૈ [ચ ] ઔર [અધર્મઃ ] અધર્મ [સ્થિતેઃ ] (ઉન્હેં) સ્થિતિકા નિમિત્ત હૈ; [આકાશં ] આકાશ [જીવાદિસર્વદ્રવ્યાણામ્ ] જીવાદિ સર્વ દ્રવ્યોંકો [અવગાહનસ્ય ] અવગાહનકા નિમિત્ત હૈ .
ટીકા : — યહ, ધર્મ - અધર્મ - આકાશકા સંક્ષિપ્ત કથન હૈ .
યહ ધર્માસ્તિકાય, બાવડીકે પાનીકી ભાઁતિ, સ્વયં ગતિક્રિયારહિત હૈ . માત્ર (અ, ઇ, ઉ, ઋ, લૃ — ઐસે) પાઁચ હ્રસ્વ અક્ષરોંકે ઉચ્ચારણ જિતની જિનકી સ્થિતિ હૈ, જો ‘સિદ્ધ’ નામકે યોગ્ય હૈં, જો છહ ૧અપક્રમસે વિમુક્ત હૈં, જો મુક્તિરૂપી સુલોચનાકે લોચનકા વિષય હૈં (અર્થાત્ જિન્હેં મુક્તિરૂપી સુન્દરી પ્રેમસે નિહારતી હૈ ), જો ત્રિલોકરૂપી ૨શિખરીકે શિખર હૈં, જિન્હોંને સમસ્ત ક્લેશકે ઘરરૂપ પંચવિધ સંસારકો ( – દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાલ, ભવ ઔર ભાવકે પરાવર્તનરૂપ પાઁચ પ્રકારકે સંસારકો) દૂર કિયા હૈ ઔર જો પંચમગતિકી સીમા પર
૧ – સંસારી જીવોંકો અન્ય ભવમેં ઉત્પન્ન હોનેકે સમય ‘છહ દિશાઓંમેં ગમન’ હોતા હૈ ઉસે ‘છહ અપક્રમ’
કહનેમેં આતા હૈ .
૨ – શિખરી = શિખરવન્ત; પર્વત .