paramabhAvasvarUpAkhyAnametat.h .
bhavyasya pAriNAmikabhAvasvabhAven paramasvabhAvaH . audayikAdichaturNA.n vibhAv- svabhAvAnAmagocharaH sa pa.nchamabhAvaH . at evodayodIraNakShayakShayopashamavividhavikAravivarjitaH . ataH kAraNAdasyaikasya paramatvam, itareShA.n chaturNA.n vibhAvAnAmaparamatvam . nikhilakarmaviShavR^ikSha- mUlanirmUlanasamarthaH trikAlanirAvaraNanijakAraNaparamAtmasvarUpashraddhAnapratipakShatIvramithyAtvakarmo- dayabalen kudraShTeraya.n paramabhAvaH sadA nishchayato vidyamAno.apyavidyamAn ev . nityanigodakShetra- j~nAnAmapi shuddhanishchayanayen sa paramabhAvaH abhavyatvapAriNAmik ityanenAbhidhAnen na sa.nbhavati .
gAthA : 110 anvayArtha : — [karmamahIruhamUlaChedasamarthaH ] karmarUpI vR^ikShakA mUl Chedaneme.n samartha aisA jo [samabhAvaH ] samabhAvarUp [svAdhInaH ] svAdhIn [svakIyapariNAmaH ] nij pariNAm [Alu.nChanam iti samuddiShTam ] use Alu~nChan kahA hai .
TIkA : — yah, paramabhAvake svarUpakA kathan hai .
bhavyako pAriNAmikabhAvarUp svabhAv honeke kAraN param svabhAv hai . vah pa.ncham bhAv audayikAdi chAr vibhAvasvabhAvo.nko agochar hai . isIliye vah pa.ncham bhAv uday, udIraNA, kShay, kShayopasham aise vividh vikAro.nse rahit hai . is kAraNase is ekako paramapanA hai, sheSh chAr vibhAvo.nko aparamapanA hai . samasta karmarUpI viShavR^ikShake mUlako ukhA.D.h.h deneme.n samartha aisA yah paramabhAv, trikAl - nirAvaraN nij kAraNaparamAtmAke svarUpakI shraddhAse pratipakSha tIvra mithyAtvakarmake udayake kAraN kudR^iShTiko, sadA nishchayase vidyamAn hone par bhI, avidyamAn hI hai (kAraN ki mithyAdR^iShTiko us paramabhAvake vidyamAnapanekI shraddhA nahI.n hai ) . nityanigodake jIvo.nko bhI shuddhanishchayanayase vah paramabhAv ‘abhavyatvapAriNAmik’ aise nAm sahit nahI.n hai (parantu shuddharUpase hI hai ) . jisaprakAr meruke adhobhAgame.n sthit suvarNarAshiko bhI suvarNapanA hai, usIprakAr abhavyo.nko bhI paramasvabhAvapanA hai; vah vastuniShTha hai, vyavahArayogya nahI.n hai (arthAt jisaprakAr meruke nIche sthit suvarNarAshikA suvarNapanA suvarNarAshime.n vidyamAn hai kintu vah kAmame.n — upayogame.n nahI.n AtA, usIprakAr abhavyo.nkA paramasvabhAvapanA Atmavastume.n vidyamAn hai kintu vah kAmame.n nahI.n AtA kyo.nki abhavya jIv paramasvabhAvakA Ashray karaneke