bhavati . kutaH, nijaparamAtmasthitasahajadarshanasahajachAritrasahajasukhasahajaparamachichChakti nij- kAraNasamayasArasvarUpANi cha yugapat.h parichChettu.n samarthatvAt.h tathAvidhamev . iti shuddha- j~nAnasvarUpamukta m .
idAnI.n shuddhAshuddhaj~nAnasvarUpabhedastvayamuchyate . anekavikalpasanAtha.n matij~nAnam up- labdhibhAvanopayogAchcha avagrahAdibhedAchcha bahubahuvidhAdibhedAdvA . labdhibhAvanAbhedAchChrutaj~nAna.n dvividham . deshasarvaparamabhedAdavadhij~nAna.n trividham . R^ijuvipulamativikalpAnmanaHparyayaj~nAna.n cha dvividham . paramabhAvasthitasya samyagdraShTeretatsa.nj~nAnachatuShka.n bhavati . matishrutAvadhij~nAnAni mithyAdraShTi.n pariprApya kumatikushrutavibha.ngaj~nAnAnIti nAmAntarANi prapedire . ( – samasta vastuo.nme.n vyApta hotA hai ) isaliye asahAy hai, vah kAryasvabhAvaj~nAn hai . kAraNaj~nAn bhI vaisA hI hai . kAhese ? nij paramAtmAme.n vidyamAn sahajadarshan, sahajachAritra, sahajasukh aur sahajaparamachitshaktirUp nij kAraNasamayasArake svarUpo.nko yugapad jAnaneme.n samartha honese vaisA hI hai . is prakAr shuddha j~nAnakA svarUp kahA .
ab yah (nimnAnusAr), shuddhAshuddha j~nAnakA svarUp aur bhed kahe jAte hai.n : bhedase matij~nAn anek bhedavAlA hai . labdhi aur bhAvanAke bhedase shrutaj~nAn do prakArakA hai . desh, sarva aur paramake bhedase (arthAt deshAvadhi, sarvAvadhi tathA paramAvadhi aise tIn bhedo.nke kAraN) avadhij~nAn tIn prakArakA hai . R^ijumati aur vipulamatike bhedake kAraN
punaH chi.ntan so bhAvanA hai; ‘yah kAlA hai,’ ‘yah pIlA hai’ ityAdirUp arthagrahaNavyApAr ( – padArthako jAnanekA vyApAr) so upayog hai .
liye mokShashAstra (saTIk) dekhe.n .]
28 ]
1upalabdhi, bhAvanA aur upayogase tathA 2avagrahAdi bhedase athavA 3bahu, bahuvidh Adi
1matij~nAn tIn prakArakA hai : upalabdhi, bhAvanA aur upayog . matij~nAnAvaraNakA kShayopasham jisame.n nimitta
2matij~nAn chAr bhedavAlA hai : avagrah, IhA ( – vichAraNA), avAy ( – nirNay) aur dhAraNA . [visheShake
3matij~nAn bArah bhedavAlA hai : bahu, ek, bahuvidh, ekavidh, kShipra, akShipra, aniHsR^it, niHsR^it, anukta,
ukta, dhruv tathA adhruv . [visheShake liye mokShashAstra (saTIk) dekhe.n .]