ଭାଵାନନ୍ତଚତୁଷ୍ଟଯସ୍ଵରୂପେଣ ସହାଂଚିତପଂଚମଭାଵପରିଣତିରେଵ କାରଣଶୁଦ୍ଧପର୍ଯାଯ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ . ସାଦ୍ଯନିଧନାମୂର୍ତାତୀନ୍ଦ୍ରିଯସ୍ଵଭାଵଶୁଦ୍ଧସଦ୍ଭୂତଵ୍ଯଵହାରେଣ କେଵଲଜ୍ଞାନକେଵଲଦର୍ଶନକେଵଲସୁଖକେଵଲ- ଶକ୍ତି ଯୁକ୍ତ ଫଲରୂପାନଂତଚତୁଷ୍ଟଯେନ ସାର୍ଧଂ ପରମୋତ୍କୃଷ୍ଟକ୍ଷାଯିକଭାଵସ୍ଯ ଶୁଦ୍ଧପରିଣତିରେଵ କାର୍ଯଶୁଦ୍ଧ- ପର୍ଯାଯଶ୍ଚ . ଅଥଵା ପୂର୍ଵସୂତ୍ରୋପାତ୍ତସୂକ୍ଷ୍ମଋଜୁସୂତ୍ରନଯାଭିପ୍ରାଯେଣ ଷଡ୍ଦ୍ରଵ୍ଯସାଧାରଣାଃ ସୂକ୍ଷ୍ମାସ୍ତେ ହି ଅର୍ଥପର୍ଯାଯାଃ ଶୁଦ୍ଧା ଇତି ବୋଦ୍ଧଵ୍ଯାଃ . ଉକ୍ତ : ସମାସତଃ ଶୁଦ୍ଧପର୍ଯାଯଵିକଲ୍ପଃ .
ଇଦାନୀଂ ଵ୍ଯଂଜନପର୍ଯାଯ ଉଚ୍ଯତେ . ଵ୍ଯଜ୍ଯତେ ପ୍ରକଟୀକ୍ରିଯତେ ଅନେନେତି ଵ୍ଯଞ୍ଜନପର୍ଯାଯଃ . କୁତଃ ? ଲୋଚନଗୋଚରତ୍ଵାତ୍ ପଟାଦିଵତ୍ . ଅଥଵା ସାଦିସନିଧନମୂର୍ତଵିଜାତୀଯଵିଭାଵସ୍ଵଭାଵତ୍ଵାତ୍, ଦ୍ରଶ୍ଯମାନଵିନାଶସ୍ଵରୂପତ୍ଵାତ୍ .
ଵ୍ଯଂଜନପର୍ଯାଯଶ୍ଚ — ପର୍ଯାଯିନମାତ୍ମାନମନ୍ତରେଣ ପର୍ଯାଯସ୍ଵଭାଵାତ୍ ଶୁଭାଶୁଭମିଶ୍ରପରିଣାମେନାତ୍ମା ଜୋ ସ୍ଵଭାଵ-ଅନନ୍ତଚତୁଷ୍ଟଯକା ସ୍ଵରୂପ ଉସକେ ସାଥକୀ ଜୋ ପୂଜିତ ପଂଚମଭାଵପରିଣତି ( – ଉସକେ ସାଥ ତନ୍ମଯରୂପସେ ରହନେଵାଲୀ ଜୋ ପୂଜ୍ଯ ଐସୀ ପାରିଣାମିକଭାଵକୀ ପରିଣତି) ଵହୀ କାରଣଶୁଦ୍ଧପର୍ଯାଯ ହୈ, ଐସା ଅର୍ଥ ହୈ .
ସାଦି - ଅନନ୍ତ, ଅମୂର୍ତ, ଅତୀନ୍ଦ୍ରିଯସ୍ଵଭାଵଵାଲେ ଶୁଦ୍ଧସଦ୍ଭୂତଵ୍ଯଵହାରସେ, କେଵଲଜ୍ଞାନ – କେଵଲଦର୍ଶନ - କେଵଲସୁଖ - କେଵଲଶକ୍ତିଯୁକ୍ତ ଫଲରୂପ ଅନନ୍ତଚତୁଷ୍ଟଯକେ ସାଥକୀ ( – ଅନନ୍ତ- ଚତୁଷ୍ଟଯକେ ସାଥ ତନ୍ମଯରୂପସେ ରହନେଵାଲୀ) ଜୋ ପରମୋତ୍କୃଷ୍ଟ କ୍ଷାଯିକଭାଵକୀ ଶୁଦ୍ଧପରିଣତି ଵହୀ ❃
ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକୋ ସାଧାରଣ ଔର ସୂକ୍ଷ୍ମ ଐସୀ ଵେ ଅର୍ଥପର୍ଯାଯେଂ ଶୁଦ୍ଧ ଜାନନା (ଅର୍ଥାତ୍ ଵେ ଅର୍ଥପର୍ଯାଯେଂ ହୀ ଶୁଦ୍ଧପର୍ଯାଯେଂ ହୈଂ .) . (ଇସପ୍ରକାର) ଶୁଦ୍ଧପର୍ଯାଯକେ ଭେଦ ସଂକ୍ଷେପମେଂ କହେ .
ଅବ ଵ୍ଯଂଜନପର୍ଯାଯ କହୀ ଜାତୀ ହୈ : ଜିସସେ ଵ୍ଯକ୍ତ ହୋ — ପ୍ରଗଟ ହୋ ଵହ ଵ୍ଯଂଜନପର୍ଯାଯ ହୈ . କିସ କାରଣ ? ପଟାଦିକୀ (ଵସ୍ତ୍ରାଦିକୀ) ଭାଁତି ଚକ୍ଷୁଗୋଚର ହୋନେସେ (ପ୍ରଗଟ ହୋତୀ ହୈ ); ଅଥଵା, ସାଦି - ସାଂତ ମୂର୍ତ ଵିଜାତୀଯଵିଭାଵସ୍ଵଭାଵଵାଲୀ ହୋନେସେ, ଦିଖକର ନଷ୍ଟ ହୋନେକେ ସ୍ଵରୂପଵାଲୀ ହୋନେସେ (ପ୍ରଗଟ ହୋତୀ ହୈ ) .
ପର୍ଯାଯୀ ଆତ୍ମାକେ ଜ୍ଞାନ ବିନା ଆତ୍ମା ପର୍ଯାଯସ୍ଵଭାଵଵାଲା ହୋତା ହୈ; ଇସଲିଯେ ❃
କ୍ଷାଯିକଭାଵପରିଣତି ଵହ କାର୍ଯଶୁଦ୍ଧପର୍ଯାଯ ହୈ .
୩୮ ]