କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା ]ଜୀଵ ଅଧିକାର[ ୪୭ ଦ୍ଵାଭ୍ଯାମ୍ ସଂଯୁକ୍ତାଃ ସର୍ଵେ ଜୀଵା ଇତି ସୂତ୍ରାର୍ଥୋ ଵ୍ଯର୍ଥଃ . ନିଗମୋ ଵିକଲ୍ପଃ, ତତ୍ର ଭଵୋ ନୈଗମଃ . ସ ଚ ନୈଗମନଯସ୍ତାଵତ୍ ତ୍ରିଵିଧଃ, ଭୂତନୈଗମଃ ଵର୍ତମାନନୈଗମଃ ଭାଵିନୈଗମଶ୍ଚେତି . ଅତ୍ର ଭୂତନୈଗମନଯାପେକ୍ଷଯା ଭଗଵତାଂ ସିଦ୍ଧାନାମପି ଵ୍ଯଂଜନପର୍ଯାଯତ୍ଵମଶୁଦ୍ଧତ୍ଵଂ ଚ ସଂଭଵତି . ପୂର୍ଵକାଲେ ତେ ଭଗଵନ୍ତଃ ସଂସାରିଣ ଇତି ଵ୍ଯଵହାରାତ୍ . କିଂ ବହୁନା, ସର୍ଵେ ଜୀଵା ନଯଦ୍ଵଯବଲେନ ଶୁଦ୍ଧାଶୁଦ୍ଧା ଇତ୍ଯର୍ଥଃ .
ଜିନଵଚସି ରମନ୍ତେ ଯେ ସ୍ଵଯଂ ଵାନ୍ତମୋହାଃ .
ରନଵମନଯପକ୍ଷାକ୍ଷୁଣ୍ଣମୀକ୍ଷନ୍ତ ଏଵ .’’
ତଥା ହି — ଵିକଲ୍ପ; ଉସମେଂ ହୋ ଵହ ❃ନୈଗମ . ଵହ ନୈଗମନଯ ତୀନ ପ୍ରକାରକା ହୈ; ଭୂତ ନୈଗମ, ଵର୍ତମାନ ନୈଗମ ଔର ଭାଵୀ ନୈଗମ . ଯହାଁ ଭୂତ ନୈଗମନଯକୀ ଅପେକ୍ଷାସେ ଭଗଵନ୍ତ ସିଦ୍ଧୋଂକୋ ଭୀ ଵ୍ଯଂଜନପର୍ଯାଯଵାନପନା ଔର ଅଶୁଦ୍ଧପନା ସମ୍ଭଵିତ ହୋତା ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ପୂର୍ଵକାଲମେଂ ଵେ ଭଗଵନ୍ତ ସଂସାରୀ ଥେ ଐସା ଵ୍ଯଵହାର ହୈ . ବହୁ କଥନସେ କ୍ଯା ? ସର୍ଵ ଜୀଵ ଦୋ ନଯୋଂକେ ବଲସେ ଶୁଦ୍ଧ ତଥା ଅଶୁଦ୍ଧ ହୈଂ ଐସା ଅର୍ଥ ହୈ .
ଇସୀପ୍ରକାର (ଆଚାର୍ଯଦେଵ) ଶ୍ରୀମଦ୍ଅମୃତଚନ୍ଦ୍ରସୂରିନେ (ଶ୍ରୀ ସମଯସାରକୀ ଆତ୍ମଖ୍ଯାତି ନାମକ ଟୀକାମେଂ ଚୌଥେ ଶ୍ଲୋକ ଦ୍ଵାରା) କହା ହୈ କି : —
‘‘[ଶ୍ଲୋେକାର୍ଥ : — ] ଦୋନୋଂ ନଯୋଂକେ ଵିରୋଧକୋ ନଷ୍ଟ କରନେଵାଲେ, ସ୍ଯାତ୍ପଦସେ ଅଡିକତ ଜିନଵଚନମେଂ ଜୋ ପୁରୁଷ ରମତେ ହୈଂ, ଵେ ସ୍ଵଯମେଵ ମୋହକା ଵମନ କରକେ, ଅନୂତନ ( – ଅନାଦି) ଔର କୁନଯକେ ପକ୍ଷସେ ଖଣ୍ଡିତ ନ ହୋନେଵାଲୀ ଐସୀ ଉତ୍ତମ ପରମଜ୍ଯୋତିକୋ — ସମଯସାରକୋ — ଶୀଘ୍ର ଦେଖତେ ହୀ ହୈଂ .’’
ଔର (ଇସ ଜୀଵ ଅଧିକାରକୀ ଅନ୍ତିମ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ❃
ଵର୍ତମାନଵତ୍ ସଂକଲ୍ପିତ କରେ (ଅଥଵା କହେ), ଅଥଵା କିଂଚିତ୍ ନିଷ୍ପନ୍ନତାଯୁକ୍ତ ଔର କିଂଚିତ୍ ଅନିଷ୍ପନ୍ନତାଯୁକ୍ତ
ଵର୍ତମାନ ପର୍ଯାଯକୋ ସର୍ଵନିଷ୍ପନ୍ନଵତ୍ ସଂକଲ୍ପିତ କରେ (ଅଥଵା କହେ), ଉସ ଜ୍ଞାନକୋ (ଅଥଵା ଵଚନକୋ) ନୈଗମନଯ
କହତେ ହୈଂ .