ଧର୍ମାଧର୍ମାକାଶାନାଂ ସଂକ୍ଷେପୋକ୍ତି ରିଯମ୍ .
ଅଯଂ ଧର୍ମାସ୍ତିକାଯଃ ସ୍ଵଯଂ ଗତିକ୍ରିଯାରହିତଃ ଦୀର୍ଘିକୋଦକଵତ୍ . ସ୍ଵଭାଵଗତିକ୍ରିଯା- ପରିଣତସ୍ଯାଯୋଗିନଃ ପଂଚହ୍ରସ୍ଵାକ୍ଷରୋଚ୍ଚାରଣମାତ୍ରସ୍ଥିତସ୍ଯ ଭଗଵତଃ ସିଦ୍ଧନାମଧେଯଯୋଗ୍ଯସ୍ଯ ଷଟ୍କାପକ୍ରମ- ଵିମୁକ୍ତ ସ୍ଯ ମୁକ୍ତି ଵାମଲୋଚନାଲୋଚନଗୋଚରସ୍ଯ ତ୍ରିଲୋକଶିଖରିଶେଖରସ୍ଯ ଅପହସ୍ତିତସମସ୍ତକ୍ଲେଶା- ଵାସପଂଚଵିଧସଂସାରସ୍ଯ ପଂଚମଗତିପ୍ରାନ୍ତସ୍ଯ ସ୍ଵଭାଵଗତିକ୍ରିଯାହେତୁଃ ଧର୍ମଃ, ଅପି ଚ ଷଟ୍କାପକ୍ରମ-
ଗାଥା : ୩୦ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଧର୍ମଃ ] ଧର୍ମ [ଜୀଵପୁଦ୍ଗଲାନାଂ ] ଜୀଵ-ପୁଦ୍ଗଲୋଂକୋ [ଗମନନିମିତ୍ତଃ ] ଗମନକା ନିମିତ୍ତ ହୈ [ଚ ] ଔର [ଅଧର୍ମଃ ] ଅଧର୍ମ [ସ୍ଥିତେଃ ] (ଉନ୍ହେଂ) ସ୍ଥିତିକା ନିମିତ୍ତ ହୈ; [ଆକାଶଂ ] ଆକାଶ [ଜୀଵାଦିସର୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯାଣାମ୍ ] ଜୀଵାଦି ସର୍ଵ ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକୋ [ଅଵଗାହନସ୍ଯ ] ଅଵଗାହନକା ନିମିତ୍ତ ହୈ .
ଟୀକା : — ଯହ, ଧର୍ମ - ଅଧର୍ମ - ଆକାଶକା ସଂକ୍ଷିପ୍ତ କଥନ ହୈ .
ଯହ ଧର୍ମାସ୍ତିକାଯ, ବାଵଡ଼ୀକେ ପାନୀକୀ ଭାଁତି, ସ୍ଵଯଂ ଗତିକ୍ରିଯାରହିତ ହୈ . ମାତ୍ର (ଅ, ଇ, ଉ, ଋ, ଲୃ — ଐସେ) ପାଁଚ ହ୍ରସ୍ଵ ଅକ୍ଷରୋଂକେ ଉଚ୍ଚାରଣ ଜିତନୀ ଜିନକୀ ସ୍ଥିତି ହୈ, ଜୋ ‘ସିଦ୍ଧ’ ନାମକେ ଯୋଗ୍ଯ ହୈଂ, ଜୋ ଛହ ୧ଅପକ୍ରମସେ ଵିମୁକ୍ତ ହୈଂ, ଜୋ ମୁକ୍ତିରୂପୀ ସୁଲୋଚନାକେ ଲୋଚନକା ଵିଷଯ ହୈଂ (ଅର୍ଥାତ୍ ଜିନ୍ହେଂ ମୁକ୍ତିରୂପୀ ସୁନ୍ଦରୀ ପ୍ରେମସେ ନିହାରତୀ ହୈ ), ଜୋ ତ୍ରିଲୋକରୂପୀ ୨ଶିଖରୀକେ ଶିଖର ହୈଂ, ଜିନ୍ହୋଂନେ ସମସ୍ତ କ୍ଲେଶକେ ଘରରୂପ ପଂଚଵିଧ ସଂସାରକୋ ( – ଦ୍ରଵ୍ଯ, କ୍ଷେତ୍ର, କାଲ, ଭଵ ଔର ଭାଵକେ ପରାଵର୍ତନରୂପ ପାଁଚ ପ୍ରକାରକେ ସଂସାରକୋ) ଦୂର କିଯା ହୈ ଔର ଜୋ ପଂଚମଗତିକୀ ସୀମା ପର
୧ – ସଂସାରୀ ଜୀଵୋଂକୋ ଅନ୍ଯ ଭଵମେଂ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋନେକେ ସମଯ ‘ଛହ ଦିଶାଓଂମେଂ ଗମନ’ ହୋତା ହୈ ଉସେ ‘ଛହ ଅପକ୍ରମ’
କହନେମେଂ ଆତା ହୈ .
୨ – ଶିଖରୀ = ଶିଖରଵନ୍ତ; ପର୍ଵତ .