ਅਤ੍ਰ ਨਿਯਮਸ਼ਬ੍ਦਸ੍ਯ ਸਾਰਤ੍ਵਪ੍ਰਤਿਪਾਦਨਦ੍ਵਾਰੇਣ ਸ੍ਵਭਾਵਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਸ੍ਵਰੂਪਮੁਕ੍ਤ ਮ੍ .
ਯਃ ਸਹਜਪਰਮਪਾਰਿਣਾਮਿਕਭਾਵਸ੍ਥਿਤਃ ਸ੍ਵਭਾਵਾਨਨ੍ਤਚਤੁਸ਼੍ਟਯਾਤ੍ਮਕਃ ਸ਼ੁਦ੍ਧਜ੍ਞਾਨਚੇਤਨਾ- ਪਰਿਣਾਮਃ ਸ ਨਿਯਮਃ . ਨਿਯਮੇਨ ਚ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਯਤ੍ਕਾਰ੍ਯਂ ਪ੍ਰਯੋਜਨਸ੍ਵਰੂਪਂ ਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ਨਚਾਰਿਤ੍ਰਮ੍ . ਜ੍ਞਾਨਂ ਤਾਵਤ੍ ਤੇਸ਼ੁ ਤ੍ਰਿਸ਼ੁ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਨਿਰਵਲਂਬਤ੍ਵੇਨ ਨਿਃਸ਼ੇਸ਼ਤੋਨ੍ਤਰ੍ਮੁਖਯੋਗਸ਼ਕ੍ਤੇ : ਸਕਾਸ਼ਾਤ੍ ਨਿਜ-
ਗਾਥਾ : ੩ ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਸਃ ਨਿਯਮਃ ] ਨਿਯਮ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ [ਨਿਯਮੇਨ ਚ ] ਨਿਯਮਸੇ (ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ) [ਯਤ੍ ਕਾਰ੍ਯਂ ] ਜੋ ਕਰਨੇਯੋਗ੍ਯ ਹੋ ਵਹ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ [ਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ਨਚਾਰਿਤ੍ਰਮ੍ ] ਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ਨਚਾਰਿਤ੍ਰ . [ਵਿਪਰੀਤਪਰਿਹਾਰਾਰ੍ਥਂ ] ਵਿਪਰੀਤਕੇ ਪਰਿਹਾਰ ਹੇਤੁਸੇ (ਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ਨਚਾਰਿਤ੍ਰਸੇ ਵਿਰੁਦ੍ਧ ਭਾਵੋਂਕਾ ਤ੍ਯਾਗ ਕਰਨੇਕੇ ਲਿਯੇ) [ਖਲੁ ] ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ [ਸਾਰਮ੍ ਇਤਿ ਵਚਨਮ੍ ] ‘ਸਾਰ’ ਐਸਾ ਵਚਨ [ਭਣਿਤਮ੍ ] ਕਹਾ ਹੈ
ਟੀਕਾ : — ਯਹਾਁ (ਇਸ ਗਾਥਾਮੇਂ), ‘ਨਿਯਮ’ ਸ਼ਬ੍ਦਕੋ ‘ਸਾਰ’ ਸ਼ਬ੍ਦ ਕ੍ਯੋਂ ਲਗਾਯਾ ਹੈ ਉਸਕੇ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਨ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸ੍ਵਭਾਵਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਕਹਾ ਹੈ .
ਜੋ ਸਹਜ ੧ਪਰਮ ਪਾਰਿਣਾਮਿਕ ਭਾਵਸੇ ਸ੍ਥਿਤ, ਸ੍ਵਭਾਵ-ਅਨਨ੍ਤਚਤੁਸ਼੍ਟਯਾਤ੍ਮਕ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ (ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ) ਜੋ ਕਰਨੇਯੋਗ੍ਯ — ਪ੍ਰਯੋਜਨਸ੍ਵਰੂਪ — ਹੋ ਵਹ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ਨਚਾਰਿਤ੍ਰ . ਉਨ ਤੀਨੋਂਮੇਂਸੇ ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ : (੧) ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਅਵਲਂਬਨ ਲਿਯੇ ਬਿਨਾ
ਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼ ਏਕਰੂਪ ਹੈ ਔਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਰ੍ਥਿਕ ਨਯਕਾ ਵਿਸ਼ਯ ਹੈ . [ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਕੇ ਲਿਯੇ ਹਿਨ੍ਦੀ ਸਮਯਸਾਰ ਗਾ੦ ੩੨੦
ਸ਼੍ਰੀ ਜਯਸੇਨਾਚਾਰ੍ਯਦੇਵਕੀ ਸਂਸ੍ਕ੍ਰੁਤ ਟੀਕਾ ਔਰ ਬ੍ਰੁਹਦਦ੍ਰਵ੍ਯਸਂਗ੍ਰਹ ਗਾਥਾ ੧੩ ਕੀ ਟੀਕਾ ਦੇਖੋ .]
ਲਿਯੇ ਨਹੀਂ ਹੈ ਔਰ ਪਰ੍ਯਾਯਾਰ੍ਥਿਕ ਨਯਕਾ ਵਿਸ਼ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਯਹ ਸ਼ੁਦ੍ਧਜ੍ਞਾਨਚੇਤਨਾਪਰਿਣਾਮ ਤੋ ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼ ਏਕਰੂਪ ਹੈ ਔਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਰ੍ਥਿਕ ਨਯਕਾ ਵਿਸ਼ਯ ਹੈ .
[ਕਾਰਣਨਿਯਮਕੇ ਆਸ਼੍ਰਯਸੇ ਕਾਰ੍ਯਨਿਯਮ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਤਾ ਹੈ .]
੮ ]
੨ਸ਼ੁਦ੍ਧਜ੍ਞਾਨਚੇਤਨਾਪਰਿਣਾਮ ਸੋ ੩ਨਿਯਮ ( – ਕਾਰਣਨਿਯਮ) ਹੈ . ਨਿਯਮ ( – ਕਾਰ੍ਯਨਿਯਮ) ਅਰ੍ਥਾਤ੍
੧- ਇਸ ਪਰਮ ਪਾਰਿਣਾਮਿਕ ਭਾਵਮੇਂ ‘ਪਾਰਿਣਾਮਿਕ’ ਸ਼ਬ੍ਦ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਵਹ ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਰੂਪ ਪਰਿਣਾਮਕੋ ਸੂਚਿਤ
੨- ਇਸ ਸ਼ੁਦ੍ਧਜ੍ਞਾਨਚੇਤਨਾਪਰਿਣਾਮਮੇਂ ‘ਪਰਿਣਾਮ’ ਸ਼ਬ੍ਦ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਵਹ ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਰੂਪ ਪਰਿਣਾਮਕੋ ਸੂਚਿਤ ਕਰਨੇਕੇ
੩- ਯਹ ਨਿਯਮ ਸੋ ਕਾਰਣਨਿਯਮ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵਹ ਸਮ੍ਯਗ੍ਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ਨਚਾਰਿਤ੍ਰਰੂਪ ਕਾਰ੍ਯਨਿਯਮਕਾ ਕਾਰਣ ਹੈ .