చతుర్గతిస్వరూపనిరూపణాఖ్యానమేతత్ .
మనోరపత్యాని మనుష్యాః . తే ద్వివిధాః, కర్మభూమిజా భోగభూమిజాశ్చేతి . తత్ర కర్మభూమిజాశ్చ ద్వివిధాః, ఆర్యా మ్లేచ్ఛాశ్చేతి . ఆర్యాః పుణ్యక్షేత్రవర్తినః . మ్లేచ్ఛాః పాపక్షేత్రవర్తినః . భోగభూమిజాశ్చార్యనామధేయధరా జఘన్యమధ్యమోత్తమక్షేత్రవర్తినః ఏకద్విత్రి-
గాథా : ౧౬-౧౭ అన్వయార్థ : — [మానుషాః ద్వివికల్పాః] మనుష్యోంకే దో భేద హైం : [కర్మమహీభోగభూమిసంజాతాః ] కర్మభూమిమేం జన్మే హుఏ ఔర భోగభూమిమేం జన్మే హుఏ; [పృథ్వీభేదేన ] పృథ్వీకే భేదసే [నారకాః ] నారక [సప్తవిధాః జ్ఞాతవ్యాః ] సాత ప్రకారకే జాననా; [తిర్యంఞ్చః ] తిర్యంచోంకే [చతుర్దశభేదాః ] చౌదహభేద [భణితాః ] కహే హైం; [సురగణాః ] దేవసమూహోంకే [చతుర్భేదాః ] చార భేద హైం . [ఏతేషాం విస్తారః ] ఇనకా విస్తార [లోకవిభాగేషు జ్ఞాతవ్యః ] లోకవిభాగమేంసే జాన లేనా .
టీకా* : — యహ, చార గతికే స్వరూపనిరూపణరూప కథన హై .
❃
మనుకీ సన్తాన వహ మనుష్య హైం . వే దో ప్రకారకే హైం : కర్మభూమిజ ఔర భోగభూమిజ . ఉనమేం కర్మభూమిజ మనుష్య భీ దో ప్రకారకే హైం : ఆర్య ఔర మ్లేచ్ఛ . పుణ్యక్షేత్రమేం రహనేవాలే వే ఆర్య హైం ఔర పాపక్షేత్రమేం రహనేవాలే వే మ్లేచ్ఛ హైం . భోగభూమిజ ❃
లాలిత – పాలిత కరతే హైం ఇసలియే వే మనుష్యోంకే పితా సమాన హైం . కులకరకో మను కహా జాతా హై .
౪౦ ]