కర్తృత్వభోక్తృత్వప్రకారకథనమిదమ్ .
ఆసన్నగతానుపచరితాసద్భూతవ్యవహారనయాద్ ద్రవ్యకర్మణాం కర్తా తత్ఫలరూపాణాం సుఖదుఃఖానాం భోక్తా చ, ఆత్మా హి అశుద్ధనిశ్చయనయేన సకలమోహరాగద్వేషాదిభావకర్మణాం కర్తా భోక్తా చ, అనుపచరితాసద్భూతవ్యవహారేణ నోకర్మణాం కర్తా, ఉపచరితాసద్భూతవ్యవహారేణ ఘటపటశకటాదీనాం కర్తా . ఇత్యశుద్ధజీవస్వరూపముక్త మ్ .
పరమగురుపదాబ్జద్వన్ద్వసేవాప్రసాదాత్ .
గాథా : ౧౮ అన్వయార్థ : — [ఆత్మా ] ఆత్మా [పుద్గలకర్మణః ] పుద్గల- కర్మకా [కర్తా భోక్తా ] కర్తా - భోక్తా [వ్యవహారాత్ ] వ్యవహారసే [భవతి ] హై [తు ] ఔర [ఆత్మా ] ఆత్మా [కర్మజభావేన ] కర్మజనిత భావకా [కర్తా భోక్తా ] కర్తా - భోక్తా [నిశ్చయతః ] (అశుద్ధ) నిశ్చయసే హై .
టీకా : — యహ, కర్తృత్వ - భోక్తృత్వకే ప్రకారకా కథన హై .
ఆత్మా నికటవర్తీ అనుపచరిత అసద్భూత వ్యవహారనయసే ద్రవ్యకర్మకా కర్తా ఔర ఉసకే ఫలరూప సుఖదుఃఖకా భోక్తా హై, అశుద్ధ నిశ్చయనయసే సమస్త మోహరాగద్వేషాది భావకర్మకా కర్తా ఔర భోక్తా హై, అనుపచరిత అసద్భూత వ్యవహారసే (దేహాది) నోకర్మకా కర్తా హై, ఉపచరిత అసద్భూత వ్యవహారసే ఘట - పట - శకటాదికా (ఘడా, వస్త్ర, బైలగాడీ ఇత్యాదికా) కర్తా హై . ఇసప్రకార అశుద్ధ జీవకా స్వరూప కహా .
[అబ ౧౮ వీం గాథాకీ టీకా పూర్ణ కరతే హుఏ టీకాకార మునిరాజ ఛహ శ్లోక కహతే హైం :]
[శ్లోేకార్థ : — ] సకల మోహరాగద్వేషవాలా జో కోఈ పురుష పరమ గురుకే చరణకమలయుగలకీ సేవాకే ప్రసాదసే నిర్వికల్ప సహజ సమయసారకో జానతా హై, వహ పురుష