యుక్తానాం సంసారిణాం విభావగతిక్రియాహేతుశ్చ . యథోదకం పాఠీనానాం గమనకారణం తథా తేషాం జీవపుద్గలానాం గమనకారణం స ధర్మః . సోయమమూర్తః అష్టస్పర్శనవినిర్ముక్త : వర్ణరసపంచకగంధ- ద్వితయవినిర్ముక్త శ్చ అగురుకలఘుత్వాదిగుణాధారః లోకమాత్రాకారః అఖణ్డైకపదార్థః . సహభువోః గుణాః, క్రమవర్తినః పర్యాయాశ్చేతి వచనాదస్య గతిహేతోర్ధర్మద్రవ్యస్య శుద్ధగుణాః శుద్ధపర్యాయా భవన్తి . అధర్మద్రవ్యస్య స్థితిహేతుర్విశేషగుణః . అస్యైవ తస్య ధర్మాస్తికాయస్య గుణపర్యాయాః సర్వే భవన్తి . ఆకాశస్యావకాశదానలక్షణమేవ విశేషగుణః . ఇతరే ధర్మాధర్మయోర్గుణాః స్వస్యాపి సద్రశా ఇత్యర్థః . లోకాకాశధర్మాధర్మాణాం సమానప్రమాణత్వే సతి న హ్యలోకాకాశస్య హ్రస్వత్వమితి . హైం — ఐసే అయోగీ భగవానకో స్వభావగతిక్రియారూపసే పరిణమిత హోనే పర ❃
❃
వహ ధర్మ ఉన జీవ - పుద్గలోంకో గమనకా కారణ (నిమిత్త) హై . వహ ధర్మ అమూర్త, ఆఠ స్పర్శ రహిత, తథా పాఁచ వర్ణ, పాఁచ రస ఔర దో గంధ రహిత, అగురులఘుత్వాది గుణోంకే ఆధారభూత, లోకమాత్ర ఆకారవాలా ( – లోకప్రమాణ ఆకారవాలా), అఖణ్డ ఏక పదార్థ హై . ‘‘సహభావీ గుణ హైం ఔర క్రమవర్తీ పర్యాయేం హైం’’ ఐసా (శాస్త్రకా) వచన హోనేసే గతికే హేతుభూత ఇస ధర్మద్రవ్యకో శుద్ధ గుణ ఔర శుద్ధ పర్యాయేం హోతీ హైం .
అధర్మద్రవ్యకా విశేషగుణ స్థితిహేతుత్వ హై . ఇస అధర్మద్రవ్యకే (శేష) గుణ-పర్యాయోం జైసే ఉస ధర్మాస్తికాయకే (శేష) సర్వ గుణ - పర్యాయ హోతే హైం .
ఆకాశకా, అవకాశదానరూప లక్షణ హీ విశేషగుణ హై . ధర్మ ఔర అధర్మకే శేష గుణ ఆకాశకే శేష గుణోం జైసే భీ హైం .
— ఇసప్రకార (ఇస గాథాకా) అర్థ హై .
(యహాఁ ఐసా ధ్యానమేం రఖనా కి) లోకాకాశ, ధర్మ ఔర అధర్మ సమాన ప్రమాణవాలే హోనేసే కహీం అలోకాకాశకో న్యూనతా — ఛోటాపన నహీం హై ( – అలోకాకాశ తో అనన్త హై) .
[అబ ౩౦వీం గాథాకీ టీకా పూర్ణ కరతే హుఏ టీకాకార మునిరాజ శ్లోక కహతే హైం : ] ❃ – స్వభావగతిక్రియా తథా విభావగతిక్రియాకా అర్థ పృష్ఠ – ౨౩ పర దేఖేం .
౬౪ ]
౧ – అపక్రమకా అర్థ దేఖో పృష్ఠ ౬౩మేం ఫు టనోట .