Page -18 of 256
PDF/HTML Page 22 of 296
single page version
कुन्द-प्रभा-प्रणयि-कीर्ति-विभूषिताशः ।
श्चक्रे श्रुतस्य भरते प्रयतः प्रतिष्ठाम् ।।
arthaḥ — kundapuṣhpanī prabhā dharanārī jemanī kīrti vaḍe dishāo
र्बाह्येपि संव्यञ्जयितुं यतीशः ।
चचार मन्ये चतुरंगुलं सः ।।
Page -17 of 256
PDF/HTML Page 23 of 296
single page version
arthaḥ — yatīshvar (shrī kundakundasvāmī) rajaḥsthānane -bhūmitaḷane-
chhun ke, teoshrī andaramān tem ja bahāramān rajathī ( potānun ) atyant
aspr̥uṣhṭapaṇun vyakta karatā hatā ( – andaramān teo rāgādik maḷathī aspr̥uṣhṭa
arthaḥ — (mahāvidehakṣhetranā vartamān tīrthaṅkaradev) shrī sīmandharasvāmī
na āpyo hot to munijano sāchā mārgane kem jāṇat ?
he kundakundādi āchāryo ! tamārān vachano paṇ svarūpānusandhānane viṣhe
bhaktithī namaskār karun chhun.
Page -15 of 256
PDF/HTML Page 25 of 296
single page version
shrutapravāh chālyo, tene jhīlīne — tadrūp pariṇamīne param pāvan
pārameshvarī vidyānān anupam ratna samān shrī samayasārādi sarvottam
paramāgamomān saṅgr̥uhīt karyo.
antarchakṣhuthī nihāḷanār, vītarāg-sarvagnapraṇīt mokṣhamārganā yathārtha gnātā, amogh
upadeṣhṭā, mahān samarthak ane prachārak, paramapūjya sadgurudev shrī
kānajīsvāmīe sabhā samakṣha sansāratāpavināshak, upashāntarasapūrṇa, apūrva
pravachano dvārā ā paramāgamonān anrta ūṇḍān rahasyo kholavā māṇḍyān.
Page -14 of 256
PDF/HTML Page 26 of 296
single page version
pañchāstikāyasaṅgrahanī sanskr̥it ṭīkānun ghaṇun ūṇḍun avagāhan karī, āchāryadevanā
hārda sudhī pahoñchī, pūrvāpar yathārtha sambandh vichārī, atyant sāvadhānī ne ati
parishram pūrvak āpe sāṅgopāṅg sundar, saraḷ ane pūrepūro bhāvavāhī anuvād
gurjar girāmān karyo, ane adhyātmajignāsu samājane adhyātmanidhānanī
aṇamol bheṭ āpī. āvī pravachanabhaktivatsalatā ane anupam
adhyātmasāhityasevā bhāratanā dhārmik itihāsamān chirasmaraṇīy raheshe. te
dvārā jainasāhityasr̥uṣhṭimān āpe sonagaḍhane ujjvaḷ banāvyun chhe. jainashāsananī
āvī mahān sevā māṭe āpane anek koṭi dhanyavād ghaṭe chhe.
samavasaraṇ-stuti tathā anya keṭalāk adhyātma kāvyonī paṇ āpe rachanā karī
chhe. shāstranā gambhīr artho ukelavānī vilakṣhaṇ kushāgrabuddhi, shāstrokta sūkṣhma
adhyātma viṣhayone shabda-bhāvagambhīratā jāḷavīne, saras ane sugrāhyapaṇe
anuvādamān rajū karavānī vishiṣhṭa kaḷā, vāñchatān ja adhyātma pratye ruchi jāgr̥ut
kare evī adhyātmarasabharī lekhanashailī, kāvyamān paṇ adhyātma utāravānī
khās shakti vagere visheṣhatāo āpanī adhyātmarasikatā prasiddha kare chhe.
tathā vishiṣhṭa kṣhayopashamavant pratibhāsampanna vidvān chho. vaḷī āpe jainashāstronun
ūṇḍun chintan-manan-avadhāraṇ karyun chhe. ām chhatān āpanī ātmagnān-
Page -13 of 256
PDF/HTML Page 27 of 296
single page version
parāyaṇatānī sāthe ātmahitasādhanā paṇ āp karī rahyā chho te atyant
prashansanīy ane anukaraṇīy chhe.
āshray taḷe ā gahan shāstrono anuvād āpe paramāgam pratyenī bhaktithī
ane gurudevanī preraṇāthī prerāīne, nij kalyāṇ arthe, bhavabhayathī ḍaratān ḍaratān
karyo chhe. āvun ajoḍ kārya karavā chhatān āpe koī paṇ jātanā badalānī
āshā rākhī nathī, eṭalun ja nahi paṇ atyāgrah karavā chhatān kāī paṇ
badalo svīkāravānī ke abhinandanapatra levānī paṇ āpe anichchhā ja darshāvī
chhe. tethī amāre āpano upakār mānīne ja santoṣh karavo paḍe chhe. āpanī
shrutabhakti nispr̥uhatāne līdhe visheṣh shobhī ūṭhe chhe.
‘ratnachatuṣhṭay’nā anuvādanā phaḷamān āpane ‘anant chatuṣhṭay’nī prāpti
Page -12 of 256
PDF/HTML Page 28 of 296
single page version
prashamamūrti bhagavatī pūjya bahenashrī champābenanā vaḍīl bandhu, pravachanasār paramāgamanā sthāyī prakāshan-puraskartā paṇḍitaratna shrī himmatabhāie—ke jemane bhagavatkundakundāchāryapraṇīt paramāgamonā gujarātī anuvād tathā tenā upodghātathī vyakta thatā temanā adhyātmarasabhīnā ūṇḍā ātmārthathī prabhāvit thaine paramakr̥upāḷu pūjya sadgurudev shrī kānajīsvāmīe ati prasannatāthī ‘nikaṭ mokṣhagāmī’ tarīke birudāvyā chhe ane pūjya bahenashrīnā svānubhavavibhūṣhit nirmaḷ gnānamān jemanā viṣhe ‘nikaṭ bhavya’tāno tathā bhūt, bhaviṣhya ane vartamānanā ‘vishiṣhṭa puruṣh’paṇāno tathā jātismaraṇagnānamān ‘jainand’ athavā ‘jayand’ nāmanā dhārmik guṇovāḷā bhāi tarīke samyak pratibhās antarathī āvyo chhe evā ā pūrvanā sanskārī, asādhāraṇ vyaktitvanā dhārak, ūṇḍā ātmārthīe—nij ātmānā prayojan arthe bhagavatkundakundāchāryanān pañchaparamāgamono—mūḷ prākr̥it gāthāono gujarātī harigīt chhandamān tathā sanskr̥it ṭīkāono gujarātī bhāṣhāmān—sīdho, saraḷ ane bhāvavāhī anuvād karīne samagra mumukṣhu samāj upar mahān mahān upakār karyo chhe. te anuvādonī sharuāt pahelān temaṇe je ‘upodghāt’ lakhyā chhe te ghaṇā ja tattvagambhīr, adhyātmarasabharapūr, paramāgamonā hārdane spaṣhṭapaṇe prakāshanār, ūṇḍā ane ātmārthaprerak chhe. temanā jīvanamān paramāgamo sahajapaṇe vaṇāi gayā hovāthī teo vāramvār kahe chhe ke—‘ātmaprāptino puruṣhārtha karavāno rasto prāpta karavo hoy to pravachanasār, samayasār ādi pañchaparamāgamano—mūḷ shāstrano —ūṇḍāṇathī abhyās karavo joie.’—e emanun hr̥uday chhe.
kundakundabhāratīnā panotā putra shrī himmatabhāi adhyātmarasik, vidvān ane ūṇḍā ādarsha ātmārthī hovā uparānt gambhīr, vairāgyashāḷī, shānt, ūṇḍā tattvachintak ane vivekī sajjan chhe, tathā kavi paṇ chhe. temaṇe pañchaparamāgamonā gujarātī anuvād uparānt pūjya gurudev shrī kānajīsvāmīnun jīvanacharitra, samayasār-stuti, sīmandharajin-stuti, jinavāṇī- stuti, samavasaraṇ-stuti, sadgurudev-stuti, mānastambh-stuti, pūjya gurudevashrī ane pūjya bahenashrī champāben viṣhe adhyātma tem ja tattvarasathī taraboḷ sumadhur kāvyo vagere gadyapadyātmak anek rachanāo karī chhe. āvān anek adhyātmarasapūrṇa kāvyo rachavānī
Page -11 of 256
PDF/HTML Page 29 of 296
single page version
āshcharyakārī kavitvashakti temanāmān sahaj rahelī chhe. ā bhavya rachanāo dvārā samagra mumukṣhu jagat khūb khūb upakr̥ut thayel chhe. ā māṭe shrī himmatabhāino jeṭalo upakr̥utabhāvabhīno ābhār mānavāmān āve teṭalo ochho chhe. pañchaparamāgam jevān pavitra shāstrono anuvād temaṇe sampūrṇa niḥspr̥uhabhāve nijakalyāṇ arthe karyo chhe. ā mahān lokottar kārya karavānun param saubhāgya maḷyun te māṭe teo kharekhar ghaṇā ja abhinandanīy chhe.
jemanī antaḥpariṇati nirantar shuddhātma-abhimukh pragati karī rahī chhe evā ā, pūjya gurudevashrī ane pūjya bahenashrī champābenanā mahān kr̥upāpātra, ūṇḍā ādarsha ātmārthī paṇḍitaratna shrī himmatalāl jeṭhālāl shāhano—pūjya gurudevashrī ane pūjya bhagavatī bahenashrīnī upakārachhāyātaḷe—āpaṇane amūlya satsamāgam prāpta thayo chhe te āpaṇun mahān param saubhāgya chhe. vartamān jemanī antaraṅg dashā ātmasākṣhātkāranā puruṣhārtha taraph satat ḍhaḷī rahī chhe evā ā ‘nikaṭ mokṣhagāmī’ ane ‘nikaṭ bhavī’ne āpaṇā saunān shat shat hārdik abhivādan.
āvā anek sadguṇonā dhārak, āpaṇā ādaraṇīy paṇḍitaratna shrī himmatalāl jeṭhālāl shāh pratye upakr̥utabhāvabhīno ahobhāv vyakta karavānun saubhāgya prāpta thayun te badal ame dhanyatā anubhavīe chhīe. māgashar vad 8, vi. san. 2058,
bhagavatkundakund-‘āchāryapadārohaṇ’ din
Page -10 of 256
PDF/HTML Page 30 of 296
single page version
vyavahāranayanun shraddhān chhoḍī nishchayanayanun shraddhān karavun yogya chhe. vyavahāranay svadravya-paradravyane vā temanā bhāvone vā kāraṇ-kāryādikane koīne koīmān meḷavī nirūpaṇ kare chhe, māṭe evā ja shraddhānathī mithyātva chhe, tethī teno tyāg karavo. tathā nishchayanay temane ja yathāvat nirūpaṇ kare chhe, koīne koīmān meḷavato nathī, māṭe evā ja shraddhānathī samyaktva thāy chhe, tethī tenun shraddhān karavun.
prashnaḥ — jo em chhe, to jinamārgamān banne nayone grahaṇ karavānun kahyun chhe — e kevī rīte?
uttaraḥ — jinamārgamān kyāṅk to nishchayanayanī mukhyatāthī vyākhyān chhe, tene to ‘satyārtha ām ja chhe’ em jāṇavun; tathā kyāṅk vyavahāranayanī mukhyatāthī vyākhyān chhe, tene ‘ām chhe nahi, nimittādinī apekṣhāe upachār karyo chhe’ em jāṇavun. ā pramāṇe jāṇavānun nām ja banne nayonun grahaṇ chhe. parantu banne nayonā vyākhyānane samān satyārtha jāṇī ‘ām paṇ chhe ane ām paṇ chhe’ em bhramarūp pravartavā vaḍe to banne nayone grahaṇ karavānun kahyun nathī.
prashnaḥ — jo vyavahāranay asatyārtha chhe, to teno upadesh jinamārgamān shā māṭe āpyo? ek nishchayanayanun ja nirūpaṇ karavun hatun?
arthaḥ — jem anāryane – malechchhane malechchhabhāṣhā vinā artha grahaṇ karāvavānun shakya nathī, tem vyavahār vinā paramārthano upadesh ashakya chhe. tethī vyavahārano upadesh chhe.
vaḷī ā ja sūtranī vyākhyāmān em kahyun chhe ke — ‘व्यवहारनयो नानुसर्तव्यः’ arthāt nishchayane aṅgīkār karāvavā māṭe vyavahār vaḍe upadesh devāmān āve chhe, parantu vyavahāranay chhe te aṅgīkār karavā yogya nathī.
prashnaḥ — (1) vyavahār vinā nishchayano upadesh na thāy — e kevī rīte? tathā (2) vyavahāranayane aṅgīkār na karavo — e kevī rīte?
Page -9 of 256
PDF/HTML Page 31 of 296
single page version
uttaraḥ — (1) nishchayanayathī to ātmā paradravyathī bhinna, svabhāvothī abhinna svayansiddha vastu chhe. tene jeo na oḷakhe, temane em ja kahyā karīe to teo samaje nahi. tethī temane samajāvavā, vyavahāranayathī sharīrādik paradravyonī sāpekṣhatā vaḍe nar-nārak- pr̥ithvīkāyādirūp jīvanā bhed karyā, tyāre ‘manuṣhya jīv chhe’, ‘nārakī jīv chhe’ ityādi prakārathī temane jīvanī oḷakhāṇ thaī; athavā abhed vastumān bhed upajāvī gnān-darshanādi guṇ- paryāyarūp jīvanā bhed karyā, tyāre ‘jāṇanāro jīv chhe’, ‘dekhanāro jīv chhe’ ityādi prakārathī temane jīvanī oḷakhāṇ thaī. vaḷī nishchayathī to vītarāgabhāv mokṣhamārga chhe; paṇ tene jeo na oḷakhe, temane em ja kahyā karīe to teo samaje nahi; tethī temane samajāvavā, vyavahāranayathī tattvārthashraddhān-gnānapūrvak paradravyanun nimitta maṭāḍavānī sāpekṣhatā vaḍe vrat-shīl- sanyamādirūp vītarāgabhāvanā visheṣho darshāvyā, tyāre temane vītarāgabhāvanī oḷakhāṇ thaī. ā ja pramāṇe, anyatra paṇ vyavahār vinā nishchayano upadesh na thavānun samajavun.
(2) ahīn vyavahārathī nar-nārakādi paryāyane ja jīv kahyo. tethī kāī te paryāyane ja jīv na mānī levo. paryāy to jīv-pudgalanā sanyogarūp chhe. tyān nishchayathī jīvadravya judun chhe; tene ja jīv mānavo. jīvanā sanyogathī sharīrādikane paṇ jīv kahyān te kahevāmātra ja chhe. paramārthe sharīrādik jīv thatān nathī. āvun ja shraddhān karavun. bījun, abhed ātmāmān gnān-darshanādi bhed karyā tethī kāī temane bhedarūp ja na mānī levā; bhed to samajāvavā māṭe chhe. nishchayathī ātmā abhed ja chhe; tene ja jīvavastu mānavī. sañgnā-saṅkhyādi bhed kahyā te kahevāmātra ja chhe; paramārthe teo judā judā chhe nahi. āvun ja shraddhān karavun. vaḷī, paradravyanun nimitta maṭāḍavānī apekṣhāe vrat-shīl-sanyamādikane mokṣhamārga kahyo tethī kāī temane ja mokṣhamārga na mānī levā; kāraṇ ke paradravyanān grahaṇ-tyāg ātmāne hoy to ātmā paradravyano kartā-hartā thaī jāy, paṇ koī dravya koī dravyane ādhīn chhe nahi. ātmā to potānā bhāv je rāgādik chhe temane chhoḍī vītarāgī thāy chhe, māṭe nishchayathī vītarāgabhāv ja mokṣhamārga chhe. vītarāgabhāvone ane vratādikane kadāchit kāryakāraṇapaṇun chhe tethī vratādikane mokṣhamārga kahyā paṇ te kahevāmātra ja chhe. paramārthe bāhyakriyā mokṣhamārga nathī. āvun ja shraddhān karavun. ā ja pramāṇe, anyatra paṇ vyavahāranayane aṅgīkār na karavānun samajī levun.
prashnaḥ — vyavahāranay parane upadesh karavāmān ja kāryakārī chhe ke potānun paṇ prayojan sādhe chhe?
Page -8 of 256
PDF/HTML Page 32 of 296
single page version
vyavahāramārga vaḍe vastuno nishchay kare. tethī nīchalī dashāmān potāne paṇ vyavahāranay kāryakārī chhe. parantu vyavahārane upachāramātra mānī tenā dvārā vastunun shraddhān barābar karavāmān āve to te kāryakārī thāy, ane jo nishchayanī māphak vyavahār paṇ satyabhūt mānī ‘vastu ām ja chhe’ evun shraddhān karavāmān āve to te ūlaṭo akāryakārī thaī jāy. e ja puruṣhārthasiddhyupāyamān kahyun chheḥ —
arthaḥ — munirāj, agnānīne samajāvavā māṭe asatyārtha je vyavahāranay tene upadeshe chhe. je kevaḷ vyavahārane ja samaje chhe, tene to upadesh ja devo yogya nathī. jevī rīte je sāchā sinhane na samaje tene to bilāḍun ja sinh chhe, tevī rīte je nishchayane na samaje tene to vyavahār ja nishchayapaṇāne pāme chhe.
Page -7 of 256
PDF/HTML Page 33 of 296
single page version
nishchayavyavahārābhās-avalambīonun nirūpaṇ
have, nishchay-vyavahār banne nayonā ābhāsane avalambe chhe evā mithyādraṣhṭionun nirūpaṇ karīe chhīeḥ —
koī jīvo em māne chhe ke jinamatamān nishchay ane vyavahār be nay kahyā chhe māṭe amāre te banneno aṅgīkār karavo. ām vichārī, je pramāṇe kevaḷanishchayābhāsanā avalambīonun kathan karyun hatun te pramāṇe to teo nishchayano aṅgīkār kare chhe ane je pramāṇe kevaḷavyavahārābhāsanā avalambīonun kathan karyun hatun te pramāṇe vyavahārano aṅgīkār kare chhe. joke e pramāṇe aṅgīkār karavāmān banne nayomān paraspar virodh chhe, topaṇ kare shun? banne nayonun sāchun svarūp to bhāsyun nathī ane jinamatamān be nay kahyā chhe temānthī koīne chhoḍyo paṇ jato nathī, tethī bhramapūrvak banne nayonun sādhan sādhe chhe. te jīvo paṇ mithyādraṣhṭi jāṇavā.
parantu jin-āgnā mānī nishchay-vyavahārarūp be prakāranā mokṣhamārga māne chhe. have mokṣhamārga to kāī be nathī, mokṣhamārganun nirūpaṇ be prakārathī chhe. jyān sāchā mokṣhamārgane mokṣhamārga nirūpaṇ karyo chhe te nishchayamokṣhamārga chhe, ane jyān mokṣhamārga to chhe nahi parantu mokṣhamārganun nimitta chhe vā sahachārī chhe, tene upachārathī mokṣhamārga kahīe te vyavahār- mokṣhamārga chhe; kāraṇ ke nishchay-vyavahāranun sarvatra evun ja lakṣhaṇ chhe. sāchun nirūpaṇ te nishchay, upachār nirūpaṇ te vyavahār. māṭe nirūpaṇanī apekṣhāe be prakāre mokṣhamārga jāṇavo. parantu ek nishchayamokṣhamārga chhe tathā ek vyavahāramokṣhamārga chhe em be mokṣhamārga mānavā mithyā chhe.
vaḷī teo nishchay-vyavahār bannene upādey māne chhe. te paṇ bhram chhe, kāraṇ ke nishchay ane vyavahāranun svarūp to paraspar virodh sahit chhe...
Page 0 of 256
PDF/HTML Page 40 of 296
single page version
भव्यजीवमनःप्रतिबोधकारकं, पुण्यप्रकाशकं, पापप्रणाशकमिदं
शास्त्रं श्रीपंचास्तिकायसंग्रहनामधेयं, अस्य मूलग्रन्थकर्तारः
श्रीसर्वज्ञदेवास्तदुत्तरग्रन्थकर्तारः श्रीगणधरदेवाः प्रतिगणधर-
देवास्तेषां वचनानुसारमासाद्य आचार्यश्रीकुन्दकुन्दाचार्यदेव-
विरचितं, श्रोतारः सावधानतया शृण्वन्तु