विकलं सामान्येनावबुध्यते तदचक्षुर्दर्शनम्, यत्तदावरणक्षयोपशमादेव मूर्तद्रव्यं विकलं
सामान्येनावबुध्यते तदवधिदर्शनम्, यत्सकलावरणात्यन्तक्षये केवल एव मूर्तामूर्तद्रव्यं
सकलं सामान्येनावबुध्यते तत्स्वाभाविकं केवलदर्शनमिति स्वरूपाभिधानम् ।।४२।।
एकस्यात्मनोऽनेकज्ञानात्मकत्वसमर्थनमेतत् ।
न तावज्ज्ञानी ज्ञानात्पृथग्भवति, द्वयोरप्येकास्तित्वनिर्वृत्तत्वेनैकद्रव्यत्वात्, क्षयोपशमथी अने चक्षु सिवाय बाकीनी चार इन्द्रियो तथा मनना अवलंबनथी मूर्त- अमूर्त द्रव्यने विकळपणे सामान्यतः अवबोधे छे ते अचक्षुदर्शन छे, (३) ते प्रकारना आवरणना क्षयोपशमथी ज मूर्त द्रव्यने विकळपणे सामान्यतः अवबोधे छे ते अवधिदर्शन छे, (४) समस्त आवरणना अत्यंत क्षये, केवळ ज ( – आत्मा एकलो ज), मूर्त-अमूर्त द्रव्यने सकळपणे सामान्यतः अवबोधे छे ते स्वाभाविक केवळदर्शन छे. — आ प्रमाणे (दर्शनोपयोगना भेदोनां) स्वरूपनुं कथन छे. ४२.
अन्वयार्थः — [ ज्ञानात् ] ज्ञानथी [ ज्ञानी न विकल्प्यते ] ज्ञानीनो ( – आत्मानो) भेद पाडवामां आवतो नथी; [ ज्ञानानि अनेकानि भवन्ति ] तोपण ज्ञानो अनेक छे. [ तस्मात् तु ] तेथी तो [ ज्ञानिभिः ] ज्ञानीओए [ द्रव्यं ] द्रव्यने [ विश्वरूपम् इति भणितम् ] विश्वरूप ( – अनेकरूप) कह्युं छे.
टीकाः — एक आत्मा अनेक ज्ञानात्मक होवानुं आ समर्थन छे.
प्रथम तो ज्ञानी ( – आत्मा) ज्ञानथी पृथक् नथी; कारण के बन्ने एक अस्तित्वथी रचायां होवाथी बन्नेने एकद्रव्यपणुं छे, बन्नेना अभिन्न प्रदेशो होवाथी