गुणा हि क्वचिदाश्रिताः । यत्राश्रितास्तर्द्दरव्यम् । तच्चेदन्यद्गुणेभ्यः । पुनरपि गुणाः क्वचिदाश्रिताः । यत्राश्रितास्तर्द्दरव्यम् । तदपि अन्यच्चेद्गुणेभ्यः । पुनरपि गुणाः क्वचिदाश्रिताः । यत्राश्रिताः तर्द्दरव्यम् । तदप्यन्यदेव गुणेभ्यः । एवं द्रव्यस्य गुणेभ्यो भेदे भवति द्रव्यानन्त्यम् । द्रव्यं हि गुणानां समुदायः । गुणाश्चेदन्ये समुदायात्, को नाम समुदायः । एवं गुणानां द्रव्याद्भेदे भवति द्रव्याभाव इति ।।४४।।
द्रव्यगुणानां स्वोचितानन्यत्वोक्ति रियम् ।
गुणो खरेखर कोईकना आश्रये होय; (तेओ) जेना आश्रये होय ते द्रव्य होय. ते ( – द्रव्य) जो गुणोथी अन्य ( – भिन्न) होय तो — फरीने पण, गुणो कोईकना आश्रये होय; (तेओ) जेना आश्रये होय ते द्रव्य होय. ते जो गुणोथी अन्य होय तो — फरीने पण, गुणो कोईकना आश्रये होय; (तेओ) जेना आश्रये होय ते द्रव्य होय. ते पण गुणोथी अन्य ज होय...ए प्रमाणे, जो द्रव्यनुं गुणोथी भिन्नपणुं होय तो, द्रव्यनुं अनंतपणुं थाय.
खरेखर द्रव्य एटले गुणोनो समुदाय. गुणो जो समुदायथी अन्य होय तो समुदाय केवो? (अर्थात् जो गुणोने समुदायथी भिन्न मानवामां आवे तो समुदाय क्यांथी घटे? एटले के द्रव्य ज क्यांथी घटे?) ए प्रमाणे, जो गुणोनुं द्रव्यथी भिन्नपणुं होय तो, द्रव्यनो अभाव थाय. ४४.
अन्वयार्थः — [ द्रव्यगुणानाम् ] द्रव्य अने गुणोने [ अविभक्तम् अनन्यत्वम् ] अविभक्तपणारूप अनन्यपणुं छे; [ निश्चयज्ञाः हि ] निश्चयना जाणनाराओ [ तेषाम् ] तेमने [ विभक्तम् अन्यत्वम् ] विभक्तपणारूप अन्यपणुं [ वा ] के [ तद्विपरीतं ] (विभक्तपणारूप) अनन्यपणुं [ न इच्छन्ति ] मानता नथी.
टीकाः — आ, द्रव्य अने गुणोना स्वोचित अनन्यपणानुं कथन छे (अर्थात् द्रव्य