समयपूर्विकायाः कालसंख्यायाः, एकेन प्रदेशेन तद्विवर्तिजघन्यवर्णादिभावावबोधपूर्विकाया
भावसंख्यायाः प्रविभागकरणात् प्रविभक्ता संख्याया अपीति ।।८०।।
परमाणुद्रव्ये गुणपर्यायवृत्तिप्ररूपणमेतत् ।
सर्वत्रापि परमाणौ रसवर्णगन्धस्पर्शाः सहभुवो गुणाः । ते च क्रमप्रवृत्तैस्तत्र स्व- पर्यायैर्वर्तन्ते । तथाहि — पञ्चानां रसपर्यायाणामन्यतमेनैकेनैक दा रसो वर्तते । पञ्चानां वर्ण- आकाशप्रदेशने अतिक्रमनारा तेना गतिपरिणामना जेटली मर्यादावाळा ‘१समय’थी मांडीने (बे समय, त्रण समय, असंख्य समय इत्यादि) काळसंख्याना विभाग करे छे, अने (४) ते एक प्रदेश वडे तेनामां विवर्तन पामता ( – पलटाता, परिणमता) जघन्य वर्णादिभावने जाणनारा ज्ञानथी मांडीने भावसंख्याना विभाग करे छे. ८०.
अन्वयार्थः — [ तं परमाणुं ] ते परमाणु [ एकरसवर्णगन्धं ] एक रसवाळो, एक वर्णवाळो, एक गंधवाळो तथा [ द्विस्पर्शं ] बे स्पर्शवाळो छे, [ शब्दकारणम् ] शब्दनुं कारण छे, [ अशब्दम् ] अशब्द छे अने [ स्कन्धान्तरितं ] स्कंधनी अंदर होय तोपण [ द्रव्यं ] (परिपूर्ण स्वतंत्र) द्रव्य छे एम [ विजानीहि ] जाणो.
टीकाः — आ, परमाणुद्रव्यमां गुण-पर्याय वर्तवानुं (गुण अने पर्याय होवानुं) कथन छे.
सर्वत्र परमाणुमां रस-वर्ण-गंध-स्पर्श सहभावी गुणो होय छे; अने ते गुणो तेमां क्रमवर्ती निज पर्यायो सहित वर्ते छे. ते आ प्रमाणेः — पांच रसपर्यायोमांथी एक वखते
१२
१. परमाणुने एक आकाशप्रदेशेथी बीजा अनंतर आकाशप्रदेशे (मंदगतिथी) जतां जे वखत लागे तेने ‘समय’ कहेवामां आवे छे.