द्रव्यं हि सर्वदाऽविनष्टानुत्पन्नमाम्नातम् । ततो जीवद्रव्यस्य द्रव्यरूपेण नित्यत्वमुपन्यस्तम् । तस्यैव देवादिपर्यायरूपेण प्रादुर्भवतो भावकर्तृत्वमुक्तं ; तस्यैव च मनुष्यादिपर्यायरूपेण व्ययतोऽभावकर्तृत्वमाख्यातं; तस्यैव च सतो देवादिपर्याय- स्योच्छेदमारभमाणस्य भावाभावकर्तृत्वमुदितं; तस्यैव चासतः पुनर्मनुष्यादिपर्यायस्योत्पाद- मारभमाणस्याभावभावकर्तृत्वमभिहितम् । सर्वमिदमनवद्यं द्रव्यपर्यायाणामन्यतरगुणमुख्यत्वेन व्याख्यानात् । तथाहि — यदा जीवः पर्यायगुणत्वेन द्रव्यमुख्यत्वेन विवक्ष्यते तदा नोत्पद्यते, न विनश्यति, न च क्रमवृत्त्यावर्तमानत्वात् सत्पर्यायजातमुच्छिनत्ति, नासदुत्पादयति । यदा तु द्रव्यगुणत्वेन पर्यायमुख्यत्वेन विवक्ष्यते तदा प्रादुर्भवति, विनश्यति, सत्पर्यायजातमतिवाहितस्वकालमुच्छिनत्ति, असदुपस्थितस्वकालमुत्पादयति चेति ।
द्रव्य खरेखर सर्वदा अविनष्ट अने अनुत्पन्न आगममां कह्युं छे; तेथी जीवद्रव्यने द्रव्यरूपे नित्यपणुं कहेवामां आव्युं. (१) देवादिपर्यायरूपे ऊपजतुं होवाथी तेने ज ( – जीवद्रव्यने ज) भावनुं ( – उत्पादनुं) कर्तापणुं कहेवामां आव्युं छे; (२) मनुष्यादि- पर्यायरूपे नाश पामतुं होवाथी तेने ज अभावनुं ( – व्ययनुं) कर्तापणुं कहेवामां आव्युं छे; (३) सत् ( – विद्यमान) देवादिपर्यायनो नाश करतुं होवाथी तेने ज भावाभावनुं ( – सत्ना विनाशनुं) कर्तापणुं कहेवामां आव्युं छे; अने (४) फरीने असत् ( – अविद्यमान) मनुष्यादिपर्यायनो उत्पाद करतुं होवाथी तेने ज अभावभावनुं ( – असत्ना उत्पादनुं) कर्तापणुं कहेवामां आव्युं छे.
— आ बधुं निरवद्य (निर्दोष, निर्बाध, अविरुद्ध) छे, कारण के द्रव्य अने पर्यायोमांथी एकनी गौणताथी अने अन्यनी मुख्यताथी कथन करवामां आवे छे. ते आ प्रमाणेः —
ज्यारे जीव पर्यायनी गौणताथी अने द्रव्यनी मुख्यताथी विवक्षित होय छे त्यारे ते (१) ऊपजतो नथी, (२) विनाश पामतो नथी, (३) क्रमवृत्तिए नहि वर्ततो होवाथी सत् ( – विद्यमान) पर्यायसमूहने विनष्ट करतो नथी अने (४) असत्ने ( – अविद्यमान पर्यायसमूहने) उत्पन्न करतो नथी; अने ज्यारे जीव द्रव्यनी गौणताथी अने पर्यायनी मुख्यताथी विवक्षित होय छे त्यारे ते (१) ऊपजे छे, (२) विनाश पामे छे, (३) जेनो स्वकाळ वीती गयो छे एवा सत् ( – विद्यमान) पर्यायसमूहने विनष्ट करे छे अने (४) जेनो स्वकाळ उपस्थित थयो छे ( – आवी पहोंच्यो छे) एवा असत्ने ( – अविद्यमान पर्यायसमूहने) उत्पन्न करे छे.