— इत्थं मतिज्ञानादिज्ञानोपयोगाष्टकं व्याख्यातम् ।।४१।।
A AtmA, manaparyayagnAnAvaraNano kShayopasham hotAn, paramanogat mUrta vastune je pratyakShapaNe jANe chhe te manaparyayagnAn chhe. RUjumati ane vipulamati evA bhedo vaDe manaparyayagnAn be prakAranun chhe. tyAn, vipulamati manaparyayagnAn paranA manavachanakAy sambandhI padArthane, vakra tem ja avakra bannene, jANe chhe ane RUjumati manaparyayagnAn to RUjune (avakrane) ja jANe chhe. nirvikAr AtmAnI upalabdhi ane bhAvanA sahit charamadehI munione vipulamati manaparyayagnAn hoy chhe. A banne manaparyayagnAno vItarAg AtmatattvanAn samyak shraddhAn-gnAn-anuShThAnanI bhAvanA sahit, pandar pramAd rahit apramatta munine upayogamAn — vishuddha pariNAmamAn
utpAdakALe ja apramattapaNAno niyam chhe, pachhI pramattapaNAmAn paN te sambhave chhe.
je gnAn ghaTapaTAdi gney padArthone avalambIne Upajatun nathI te kevaLagnAn chhe. te shrutagnAnasvarUp paN nathI. joke divyadhvanikALe tenA AdhAre gaNadharadev vagerene shrutagnAn pariName chhe topaN te shrutagnAn gaNadharadev vagerene ja hoy chhe, kevaLIbhagavantone to kevaLagnAn ja hoy chhe. vaLI, kevaLIbhagavantone shrutagnAn nathI eTalun ja nahi, paN temane gnAn-agnAn paN nathI arthAt temane koI viShayanun gnAn ane koI viShayanun agnAn hoy em paN nathI — sarva viShayonun gnAn ja hoy chhe; athavA, temane matignAnAdi anek bhedavALun gnAn nathI — kevaLagnAn ek ja chhe.
ahIn je pAnch gnAno varNavavAmAn AvyAn te vyavahArathI varNavavAmAn AvyAn chhe. nishchayathI to vAdaLAn vinAnA sUryanI mAphak AtmA akhanD-ek-gnAnapratibhAsamay ja chhe.
have agnAnatray viShe kahevAmAn Ave chhe —
mithyAtva dvArA arthAt bhAv-AvaraN dvArA agnAn ( – kumatignAn, kushrutagnAn tathA vibhangagnAn) ane aviratibhAv hoy chhe tathA gneyane avalambatAn ( – gney sambandhI vichAr athavA gnAn karatAn) te te kALe dunay ane dupramAN hoy chhe. (mithyAdarshananA sadbhAvamAn vartatun matignAn te kumatignAn chhe, shrutagnAn te kushrutagnAn chhe, avadhignAn te vibhangagnAn chhe; tenA sadbhAvamAn vartatA nayo te dunayo chhe ane pramAN te dupramAN chhe.) mATe em bhAvArtha samajavo ke nirvikAr shuddha AtmAnI anubhUtisvarUp nishchay samyaktva upAdey chhe.