धर्माधर्मलोकाकाशानामवगाहवशादेकत्वेऽपि वस्तुत्वेनान्यत्वमत्रोक्त म् ।
धर्माधर्मलोकाकाशानि हि समानपरिमाणत्वात्सहावस्थानमात्रेणैवैकत्वभाञ्जि । वस्तुतस्तु व्यवहारेण गतिस्थित्यवगाहहेतुत्वरूपेण निश्चयेन विभक्त प्रदेशत्वरूपेण विशेषेण पृथगुपलभ्य- मानेनान्यत्वभाञ्ज्येव भवन्तीति ।।९६।।
anvayArtha — [ धर्माधर्माकाशानि ] dharma, adharma ane AkAsh (lokAkAsh) [ समान- परिमाणानि ] samAn parimANavALAn [ अपृथग्भूतानि ] apRuthagbhUt hovAthI tem ja [ पृथगुप- लब्धिविशेषाणि ] pRuthak-upalabdha (bhinnabhinna) visheShavALAn hovAthI [ एकत्वम् अन्यत्वम् ] ekatva tem ja anyatvane [ कुर्वन्ति ] kare chhe.
TIkA — ahIn, dharma, adharma ane lokAkAshanun avagAhanI apekShAe ekatva hovA chhatAn vastupaNe anyatva kahevAmAn Avyun chhe.
dharma, adharma ane lokAkAsh samAn parimANavALAn hovAne lIdhe sAthe rahelAn hovAmAtrathI ja ( – mAtra ekakShetrAvagAhanI apekShAe ja) ekatvavALAn chhe; vastuta to, (1) vyavahAre gatihetutva, sthitihetutva ane avagAhahetutvarUp (pRuthak-upalabdha visheSh vaDe) tathA (2) nishchaye 1vibhaktapradeshatvarUp pRuthak-upalabdha 2visheSh vaDe, teo anyatvavALAn ja chhe.
bhAvArtha — dharma, adharma ane lokAkAshanun ekatva to kevaL ekakShetrAvagAhanI apekShAe ja kahI shakAy chhe; vastupaNe to temane anyatva ja chhe, kAraN ke (1) temanAn lakShaNo gatihetutva, sthitihetutva ane avagAhahetutvarUp bhinnabhinna chhe tathA (2) temanA pradesho paN bhinnabhinna chhe. 96.
A rIte AkAshadravyAstikAyanun vyAkhyAn samApta thayun.
1. vibhakta=bhinna. [dharma, adharma ane AkAshane bhinnapradeshapaNun chhe.]
2. visheSh=khAsiyat; vishiShTatA; visheShatA. [vyavahAre tathA nishchaye dharma, adharma ane AkAshanA visheSh pRuthak upalabdha chhe arthAt bhinnabhinna jovAmAn Ave chhe.]