पुद्गल एवैक इति । अचेतनमाकाशं, अचेतनः कालः, अचेतनो धर्मः, अचेतनोऽधर्मः, अचेतनः पुद्गलः, चेतनो जीव एवैक इति ।।९७।। जीवा पोग्गलकाया सह सक्किरिया हवंति ण य सेसा ।
अत्र सक्रियनिष्क्रियत्वमुक्त म् ।
प्रदेशान्तरप्राप्तिहेतुः परिस्पन्दनरूपपर्यायः क्रिया । तत्र सक्रिया बहिरङ्गसाधनेन
सहभूताः जीवाः, सक्रिया बहिरङ्गसाधनेन सहभूताः पुद्गलाः । निष्क्रियमाकाशं, निष्क्रियो
धर्मः, निष्क्रियोऽधर्मः, निष्क्रियः कालः । जीवानां सक्रियत्वस्य बहिरङ्गसाधनं
mUrta paN chhe, dharma amUrta chhe, adharma amUrta chhe; pudgal ja ek mUrta chhe. AkAsh achetan chhe, kAL achetan chhe, dharma achetan chhe, adharma achetan chhe, pudgal achetan chhe; jIv ja ek chetan chhe. 97.
anvayArtha — [ सह जीवाः पुद्गलकायाः ] bAhya karaN sahit rahelA jIvo ane pudgalo [ सक्रियाः भवन्ति ] sakriy chhe, [ न च शेषाः ] bAkInAn dravyo sakriy nathI ( – niShkriy chhe); [ जीवाः ] jIvo [ पुद्गलकरणाः ] pudgalakaraNavALA ( – jemane sakriyapaNAmAn pudgal bahirang sAdhan hoy evA) chhe [ स्कन्धाः खलु कालकरणाः तु ] ane skandho arthAt pudgalo to kALakaraNavALA ( – jemane sakriyapaNAmAn kAL bahirang sAdhan hoy evA) chhe.
TIkA — ahIn (dravyonun) sakriy-niShkriyapaNun kahevAmAn Avyun chhe.
pradeshAntaraprAptino hetu ( – anya pradeshanI prAptinun kAraN) evo je parispandarUp paryAy, te kriyA chhe. tyAn, bahirang sAdhan sAthe rahelA jIvo sakriy chhe; bahirang sAdhan sAthe rahelA pudgalo sakriy chhe. AkAsh niShkriy chhe; dharma niShkriy chhe; adharma niShkriy chhe; kAL niShkriy chhe.