कर्मनोकर्मोपचयरूपाः पुद्गला इति ते पुद्गलकरणाः । तदभावान्निःक्रियत्वं सिद्धानाम् । पुद्गलानां सक्रियत्वस्य बहिरङ्गसाधनं परिणामनिर्वर्तकः काल इति ते कालकरणाः । न च कर्मादीनामिव कालस्याभावः । ततो न सिद्धानामिव निष्क्रियत्वं पुद्गलानामिति ।।९८।। जे खलु इंदियगेज्झा विसया जीवेहिं होंति ते मुत्ता ।
मूर्तामूर्तलक्षणाख्यानमेतत् ।
jIvone sakriyapaNAnun bahirang sAdhan karma-nokarmanA sanchayarUp pudgalo chhe; tethI jIvo pudgalakaraNavALA chhe. tenA abhAvane lIdhe ( – pudgalakaraNanA abhAvane lIdhe) siddhone niShkriyapaNun chhe (arthAt siddhone karma-nokarmanA sanchayarUp pudgalono abhAv hovAthI teo niShkriy chhe.) pudgalone sakriyapaNAnun bahirang sAdhan *pariNAmaniShpAdak kAL chhe; tethI pudgalo kALakaraNavALA chhe.
karmAdikanI mAphak (arthAt jem karma-nokarmarUp pudgalono abhAv thAy chhe tem) kALano abhAv hoto nathI; tethI siddhonI mAphak (arthAt jem siddhone niShkriyapaNun hoy chhe tem) pudgalone niShkriyapaNun hotun nathI. 98.
anvayArtha — [ ये खलु ] je padArtho [ जीवैः इन्द्रियग्राह्याः विषयाः ] jIvonA indriyagrAhya viShayo chhe [ ते मूर्ताः भवन्ति ] teo mUrta chhe ane [ शेषं ] bAkIno padArthasamUh [ अमूर्तं भवति ] amUrta chhe. [ चित्तम् ] chitta [ उभयं ] te bannene [ समाददाति ] grahaN kare chhe ( – jANe chhe).
TIkA — A, mUrta ane amUrtanAn lakShaNanun kathan chhe.
14
*pariNAmaniShpAdak=pariNAmano nipajAvanAro; pariNAm nIpajavAmAn je nimittabhUt (bahirang sAdhanabhUt) chhe evo.