विकलं सामान्येनावबुध्यते तदचक्षुर्दर्शनम्, यत्तदावरणक्षयोपशमादेव मूर्तद्रव्यं विकलं
सामान्येनावबुध्यते तदवधिदर्शनम्, यत्सकलावरणात्यन्तक्षये केवल एव मूर्तामूर्तद्रव्यं
सकलं सामान्येनावबुध्यते तत्स्वाभाविकं केवलदर्शनमिति स्वरूपाभिधानम् ।।४२।।
एकस्यात्मनोऽनेकज्ञानात्मकत्वसमर्थनमेतत् ।
न तावज्ज्ञानी ज्ञानात्पृथग्भवति, द्वयोरप्येकास्तित्वनिर्वृत्तत्वेनैकद्रव्यत्वात्, kṣhayopashamathī ane chakṣhu sivāy bākīnī chār indriyo tathā mananā avalambanathī mūrta- amūrta dravyane vikaḷapaṇe sāmānyataḥ avabodhe chhe te achakṣhudarshan chhe, (3) te prakāranā āvaraṇanā kṣhayopashamathī ja mūrta dravyane vikaḷapaṇe sāmānyataḥ avabodhe chhe te avadhidarshan chhe, (4) samasta āvaraṇanā atyant kṣhaye, kevaḷ ja ( – ātmā ekalo ja), mūrta-amūrta dravyane sakaḷapaṇe sāmānyataḥ avabodhe chhe te svābhāvik kevaḷadarshan chhe. — ā pramāṇe (darshanopayoganā bhedonān) svarūpanun kathan chhe. 42.
anvayārthaḥ — [ ज्ञानात् ] gnānathī [ ज्ञानी न विकल्प्यते ] gnānīno ( – ātmāno) bhed pāḍavāmān āvato nathī; [ ज्ञानानि अनेकानि भवन्ति ] topaṇ gnāno anek chhe. [ तस्मात् तु ] tethī to [ ज्ञानिभिः ] gnānīoe [ द्रव्यं ] dravyane [ विश्वरूपम् इति भणितम् ] vishvarūp ( – anekarūp) kahyun chhe.
ṭīkāḥ — ek ātmā anek gnānātmak hovānun ā samarthan chhe.
pratham to gnānī ( – ātmā) gnānathī pr̥uthak nathī; kāraṇ ke banne ek astitvathī rachāyān hovāthī bannene ekadravyapaṇun chhe, bannenā abhinna pradesho hovāthī